DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.10184#0102
j^i P A U L U S
Servi ■ Volunt enim Decemviri , ut Servus ,
id eft is, qui servitutem servit Domino, si fer-
tum secerit, virgis cnestts ex saxoT arpeio dejicia-
tur . In surto igitur sa&o ratio haberi folet apud
vettrts Romznos qualitatis perfonce, an Hber an
servus esset sur. Gravius puniri voluerunt Ser-
vum quam Liberum . Liber enim virgis caedi jube-
tur; servtn autem non solum virgis caedi, verum
etiam pracipitari ex saxo Tarpeio . In omnibus
enim melior erat Liberorum, quam Servorum con-
ditio . De Furto autem .SVrpiloquitur Paullus jC.
in 1. xlii. D. de surtis; item Julianus in i. lvi. §■
finali D. d. tit. Illud etiam notandum , Servum sur-
tum non sacere rei p:culiaris , quamdiu servus eft ;
si rem subreptam alii non tradiderit. Nihil enim
Domino decidit. Nam quamdiu servus eft, ipfe
& quidquid ejus eft , in Domini manet pote-
ftate, nec conditio rei ablatse mutatur . Elegan-
tur Julianus in dift. lib. lvi. §. ri. & seq. Si res
peculiaris subrepta in poteftatem servi redierit ,
solyiturfurti vitittm, & incipit hoc cafu in peculio
ejse& a Domino pojjlderi. Quum autem fervus
rem fuam peculiarem surandi confilio amovet ,
quamdiu eam retinet condicio ejtts non mutatur :
nihil enim Domino abeft : sed ft alii tradiderit ,
furtum faciet. ( sei impobEs ) Quinrum hujus
sragrnenti membrum de lmpttberc Fttre . Volunt
autem Decemviri, ut Si Impubes furtum secerit
verberatus noxam sarciat. Quce intdligenda om-
nino de Impubere doli capace : quod cleganter no-
tat Ulpianus in I.xxn r.D. de furtis. Impuberem,
inquit , fttrtum facere pofje, Jijam doli capaxfit,
Jttlianus Iib.xxn. Digesiorum fcribit. Item pofse
in Impubere Damni injttria agi, quia idfttrtum ab
lmpubere sit: fed modum effe adhibendurn ait .
Nam in infantem id non cadere . Nos putamtts
Cttm Impubere cttlp<tt capace Aquilia agi pofje
Jtem vertan eft qttod Labeo ait, nec ope Jmpu-
beris surto jatlo teneri eum. De impubere igi-
tur Doli capace membrum hoc cft audiendum, id
eft de eoimpuberc, quiad illud lEtatis pervenit ,
jn quam dolus cadcre poteft. JEtatis enim habe-
tur ratio in delidis I. iv. §.xxvi.D. de Doli except.
1. xxvi. jy. in. D. depoenis . 1. ni.D. de reg. ju-
ris . Ha;cad primum Lcgum Ouodecim Tabula-
rum quae ad furtttm fpedant, fragmentum diaa
suftlciant. Sequitur fecundum , quod tale .
z SEI adorat fortom , quod nec mani-
festom escit . ) Quemadmodum fragmentum
jara explicatum pertinet ad Furtum Manifefium
sic hoc ad Nec manifeftttm; fequens autem ad Cov
ceptum per Licium & Lancem . Tria enim fuerunt
Decemvirorum tempore furtorum genera , Mani-
feftum , Nec Manifeftum , Conceptum . Manife-
ftitm , quemadmodum docet Mafurius Sabinus
apud Agellium lib. xi. cap. xvii i. qttoddeprehen-
ditur dumf.t. Faciendifinis eft , quttm perlatum
eft , quo ferri ceperat. Nec Manifeftum fhrtum
efl, quod poftea quandoque deprehenditur, id cft
quumfur in faciendo quidem deprehenfus non eft,
sed eum furtum fecifse negari non poteft . Quod
rjorro conceptum surtum fuerit apud veteres, ad
sequens fragmentum explicabitur . Exftat autem
hocfragmentumapudFcftumin voce Nec . Nec
Conjuntlioncm Grammatici fere dicunt dhjuntli.
vam , id nec legit , nec fcribit : qitum fi dili-
g.ntius infpiciatur , ut ftxit Sinnius Capl
to , intelligi pojfit eam positam ab antiquis pro
non, ut in dttodecim eft : AftciCnftos nec efcit .
Itemfi adorat forto quod nec manifestum efcit, Et
apudPlautum in Afina. A. i. S. jrjjr. v. ijcss- Nec
retle qu<e tu in nos dicts . &c A junt igitur Decem-
viri (Sei adorareforto ) Adorare idem quod agere
apud Veteres suisse , docet Feftus, vel ex Festo
M
R U
15*
B
E
PauIlusDisconus: Ut hic Adorare surto, jdem
iit quod surtum agere. ( Quod nec manisestum
escit ) Alec Manifeftum unlca quasi voce eft esfe-
rendum: ea enim Fefti verborum videtur efle mens
& sententia. Sic vox Nec opinor apud Lucretium
lib. iii-
Imperfetla tibi eleipsa est ingrataque vita;
-• Et inopinantimors ad caput adstitit an~
te
ib. v.
Et inopinantes a tergo refpiciebant
Quidam pleniorem hanc legem , vel hoc Iegis
sragmentum esserunt hoc modo Sei adorat sorto ,
quod nec manifestttm efcit, dupliorem luito : re-
cle , majlem tamen , dupli damnator . Haec enim
suftfe ipiiuslegis verba cenfeo. Videtur hoc indi-
care Cato initio de re ruftica : Majores, inquit, no-
stri voluerunt, itaque in legibus pofuerunt, fitrem
Dupli damnandum . Hoc certum, quum Furtum
aliud fit manifcfittm , aliud nec manifestum , prio-
ris pcenam eflc quadrupli, pofterioris vero dupli
reftitutionem prieter rem surtivam , ut legere eft §•
sin. Inftit. de Oblig. qus ex Del. & in Exodo cap-
xxi i.v. iv. Sed hac distinctio Furti in Manife-
stttm & Nec manifejium, kem pcena dupli vel
quadrupli hodie non attenditur , ut docent
Mynfmgerus & Wefembecius, aliique Inftitutio-
num Interpretes. Ha;c ad secundum fragmentum
de Furto nec manifefto : fuccedit explicandum
tertium de Furto Concepto .
I Forta per langem liciumqjje conce-
pta , utei manifesta , vindicato. HanC
etiam inter Duodecim Tabularum leges fuifle ,
non obfcure , imo difertis verbis, indicat Ageilius
lib. xi. cap. xvr 11. Sic enim ibi ille loquitur de De-
cemviris, id eft duodecim tabularum audloribuS
& compofitoribus: Ea quoqtte furta , qu<v per
lancem licittmque concepta esfentyperinde acfima-
nifefia forent, vindicaverunt. Loquuntur haec
Decemvirorum verba de poena surtiper lancem U-
ciumque concepti. In hujus legis fententia indi-
canda , nihil plane eflet difticultatis, nihil etiam
ipla lex habercrobfcuritatis , fi de hoC furtigenere
nobis hquido conftarct; i\, inquam , Agellius qUX-
dam nobis dcfurtoper lancem liciumque concepto
communicanet. Critici in eo ornando valde Iabo-
rant, fuafque indicant opiniones, varias admo-
dum & difcrepantes; adeo ut cui adhasrendum fit,
vix quis ftatuere poftet. Qtiot enim homines funt
litterati ferc, tot funt hac de re fententia;. Do-
cliiiimorum igitur virorum de hifce tenebris stif-
sragia indicabo , & iimul , quod reliquis pro^
babilius magifque amplecfcndum cenfeam , do-
cebo: vel potius qux mea mens fit, aperiam -
Alexander ab Alexandro Ncapolitanus ]C lib- vi.
Genialium dier. cap. x. de hoclegis Duodecim Ta-
bularum sragmentodilferens, (ic inquit: Dixere
sttrta per lancem & Ucium, quod fttres, qui in
'alienaspenetrabant ctdes ,plerumque ( ut eftjagax
sttrum folertia ) liciumferrcnt, qtto furta alliga-
rent, & lancem pro oculis ne innotefcerent. Ab-
surdum efle puto exiftimare Fures Licittm portaf-
se, ut eo furta alligarent. Licia proprie tela, qui-
bus in telis textrices implicant stamina. Quis au-
tem credet Furta Licjoappensa fuiflea Furibus ?
Quid si Furta majoris eflent ponderis ? Et quora-
cumque potuerunt esse furta, quas Licio potuerrmt:
alligari? Jam vero quod Fures lancem ferrent pro
oculis, ne innotefcerent, omnino eftabfurdum-
Facile hoc credam 3 iiapud Veteres privilegium 1**r
Servi ■ Volunt enim Decemviri , ut Servus ,
id eft is, qui servitutem servit Domino, si fer-
tum secerit, virgis cnestts ex saxoT arpeio dejicia-
tur . In surto igitur sa&o ratio haberi folet apud
vettrts Romznos qualitatis perfonce, an Hber an
servus esset sur. Gravius puniri voluerunt Ser-
vum quam Liberum . Liber enim virgis caedi jube-
tur; servtn autem non solum virgis caedi, verum
etiam pracipitari ex saxo Tarpeio . In omnibus
enim melior erat Liberorum, quam Servorum con-
ditio . De Furto autem .SVrpiloquitur Paullus jC.
in 1. xlii. D. de surtis; item Julianus in i. lvi. §■
finali D. d. tit. Illud etiam notandum , Servum sur-
tum non sacere rei p:culiaris , quamdiu servus eft ;
si rem subreptam alii non tradiderit. Nihil enim
Domino decidit. Nam quamdiu servus eft, ipfe
& quidquid ejus eft , in Domini manet pote-
ftate, nec conditio rei ablatse mutatur . Elegan-
tur Julianus in dift. lib. lvi. §. ri. & seq. Si res
peculiaris subrepta in poteftatem servi redierit ,
solyiturfurti vitittm, & incipit hoc cafu in peculio
ejse& a Domino pojjlderi. Quum autem fervus
rem fuam peculiarem surandi confilio amovet ,
quamdiu eam retinet condicio ejtts non mutatur :
nihil enim Domino abeft : sed ft alii tradiderit ,
furtum faciet. ( sei impobEs ) Quinrum hujus
sragrnenti membrum de lmpttberc Fttre . Volunt
autem Decemviri, ut Si Impubes furtum secerit
verberatus noxam sarciat. Quce intdligenda om-
nino de Impubere doli capace : quod cleganter no-
tat Ulpianus in I.xxn r.D. de furtis. Impuberem,
inquit , fttrtum facere pofje, Jijam doli capaxfit,
Jttlianus Iib.xxn. Digesiorum fcribit. Item pofse
in Impubere Damni injttria agi, quia idfttrtum ab
lmpubere sit: fed modum effe adhibendurn ait .
Nam in infantem id non cadere . Nos putamtts
Cttm Impubere cttlp<tt capace Aquilia agi pofje
Jtem vertan eft qttod Labeo ait, nec ope Jmpu-
beris surto jatlo teneri eum. De impubere igi-
tur Doli capace membrum hoc cft audiendum, id
eft de eoimpuberc, quiad illud lEtatis pervenit ,
jn quam dolus cadcre poteft. JEtatis enim habe-
tur ratio in delidis I. iv. §.xxvi.D. de Doli except.
1. xxvi. jy. in. D. depoenis . 1. ni.D. de reg. ju-
ris . Ha;cad primum Lcgum Ouodecim Tabula-
rum quae ad furtttm fpedant, fragmentum diaa
suftlciant. Sequitur fecundum , quod tale .
z SEI adorat fortom , quod nec mani-
festom escit . ) Quemadmodum fragmentum
jara explicatum pertinet ad Furtum Manifefium
sic hoc ad Nec manifeftttm; fequens autem ad Cov
ceptum per Licium & Lancem . Tria enim fuerunt
Decemvirorum tempore furtorum genera , Mani-
feftum , Nec Manifeftum , Conceptum . Manife-
ftitm , quemadmodum docet Mafurius Sabinus
apud Agellium lib. xi. cap. xvii i. qttoddeprehen-
ditur dumf.t. Faciendifinis eft , quttm perlatum
eft , quo ferri ceperat. Nec Manifeftum fhrtum
efl, quod poftea quandoque deprehenditur, id cft
quumfur in faciendo quidem deprehenfus non eft,
sed eum furtum fecifse negari non poteft . Quod
rjorro conceptum surtum fuerit apud veteres, ad
sequens fragmentum explicabitur . Exftat autem
hocfragmentumapudFcftumin voce Nec . Nec
Conjuntlioncm Grammatici fere dicunt dhjuntli.
vam , id nec legit , nec fcribit : qitum fi dili-
g.ntius infpiciatur , ut ftxit Sinnius Capl
to , intelligi pojfit eam positam ab antiquis pro
non, ut in dttodecim eft : AftciCnftos nec efcit .
Itemfi adorat forto quod nec manifestum efcit, Et
apudPlautum in Afina. A. i. S. jrjjr. v. ijcss- Nec
retle qu<e tu in nos dicts . &c A junt igitur Decem-
viri (Sei adorareforto ) Adorare idem quod agere
apud Veteres suisse , docet Feftus, vel ex Festo
M
R U
15*
B
E
PauIlusDisconus: Ut hic Adorare surto, jdem
iit quod surtum agere. ( Quod nec manisestum
escit ) Alec Manifeftum unlca quasi voce eft esfe-
rendum: ea enim Fefti verborum videtur efle mens
& sententia. Sic vox Nec opinor apud Lucretium
lib. iii-
Imperfetla tibi eleipsa est ingrataque vita;
-• Et inopinantimors ad caput adstitit an~
te
ib. v.
Et inopinantes a tergo refpiciebant
Quidam pleniorem hanc legem , vel hoc Iegis
sragmentum esserunt hoc modo Sei adorat sorto ,
quod nec manifestttm efcit, dupliorem luito : re-
cle , majlem tamen , dupli damnator . Haec enim
suftfe ipiiuslegis verba cenfeo. Videtur hoc indi-
care Cato initio de re ruftica : Majores, inquit, no-
stri voluerunt, itaque in legibus pofuerunt, fitrem
Dupli damnandum . Hoc certum, quum Furtum
aliud fit manifcfittm , aliud nec manifestum , prio-
ris pcenam eflc quadrupli, pofterioris vero dupli
reftitutionem prieter rem surtivam , ut legere eft §•
sin. Inftit. de Oblig. qus ex Del. & in Exodo cap-
xxi i.v. iv. Sed hac distinctio Furti in Manife-
stttm & Nec manifejium, kem pcena dupli vel
quadrupli hodie non attenditur , ut docent
Mynfmgerus & Wefembecius, aliique Inftitutio-
num Interpretes. Ha;c ad secundum fragmentum
de Furto nec manifefto : fuccedit explicandum
tertium de Furto Concepto .
I Forta per langem liciumqjje conce-
pta , utei manifesta , vindicato. HanC
etiam inter Duodecim Tabularum leges fuifle ,
non obfcure , imo difertis verbis, indicat Ageilius
lib. xi. cap. xvr 11. Sic enim ibi ille loquitur de De-
cemviris, id eft duodecim tabularum audloribuS
& compofitoribus: Ea quoqtte furta , qu<v per
lancem licittmque concepta esfentyperinde acfima-
nifefia forent, vindicaverunt. Loquuntur haec
Decemvirorum verba de poena surtiper lancem U-
ciumque concepti. In hujus legis fententia indi-
canda , nihil plane eflet difticultatis, nihil etiam
ipla lex habercrobfcuritatis , fi de hoC furtigenere
nobis hquido conftarct; i\, inquam , Agellius qUX-
dam nobis dcfurtoper lancem liciumque concepto
communicanet. Critici in eo ornando valde Iabo-
rant, fuafque indicant opiniones, varias admo-
dum & difcrepantes; adeo ut cui adhasrendum fit,
vix quis ftatuere poftet. Qtiot enim homines funt
litterati ferc, tot funt hac de re fententia;. Do-
cliiiimorum igitur virorum de hifce tenebris stif-
sragia indicabo , & iimul , quod reliquis pro^
babilius magifque amplecfcndum cenfeam , do-
cebo: vel potius qux mea mens fit, aperiam -
Alexander ab Alexandro Ncapolitanus ]C lib- vi.
Genialium dier. cap. x. de hoclegis Duodecim Ta-
bularum sragmentodilferens, (ic inquit: Dixere
sttrta per lancem & Ucium, quod fttres, qui in
'alienaspenetrabant ctdes ,plerumque ( ut eftjagax
sttrum folertia ) liciumferrcnt, qtto furta alliga-
rent, & lancem pro oculis ne innotefcerent. Ab-
surdum efle puto exiftimare Fures Licittm portaf-
se, ut eo furta alligarent. Licia proprie tela, qui-
bus in telis textrices implicant stamina. Quis au-
tem credet Furta Licjoappensa fuiflea Furibus ?
Quid si Furta majoris eflent ponderis ? Et quora-
cumque potuerunt esse furta, quas Licio potuerrmt:
alligari? Jam vero quod Fures lancem ferrent pro
oculis, ne innotefcerent, omnino eftabfurdum-
Facile hoc credam 3 iiapud Veteres privilegium 1**r