Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (6.1999)

ołtarza Ferberów, doszliśmy do wniosków następujących: odbyta przez
Eberharda pielgrzymka była wyprawą niezwykłą, a starcie z tureckimi
korsarzami zmieniło ją niemal w krucjatę i jako taką ją wspominano.
Upamiętnia ją ołtarz. Jego skrzydła przedstawiające św. Helenę i św.
Konstantyna mogą więc symbolicznie przypominać wejście młodego Ferbera
do grona rycerzy Chrystusa, w ten sposób nobilitując Eberharda w oczach
gdańskiej społeczności. Warto zwrócić uwagę, iż umieszczenie pamiątki
wydarzeń lat 1496-1498 w tak reprezentacyjnym ołtarzu rodzinnym podkreśla
jego znaczenie w oczach samego Eberharda i jego bliskich. Sądzę, ze miało ono
dla nich wartość daleko większą niż możemy to dzisiaj ocenić, wszak żaden
inny epizod z życia tego wybitnego burmistrza gdańskiego nie znalazł
równego sobie utrwalenia w dziele sztuki. Podjęcie tak dalekiej i ryzykownej
wyprawy należy traktować z jednej strony jako dowód średniowiecznej jeszcze
pobożności, prezentowanej przez człowieka, którego H. Zins w zbyt dużym
uproszczeniu nazwał „typowym przedstawicielem renesansu""4. Z drugiej
natomiast, jako jeszcze jeden przejaw popularności średniowiecznych idei
rycerskich wśród patrycjatu gdańskiego i dowód nieokiełznanej wręcz fantazji
poszczególnych jego członków. Tymi to m.in. cechami Gdańsk i jego
mieszkańcy mieli dopiero zasłynąć.
Przedstawiona tu hipoteza zapewne może spotkać się z zarzutem nie-
dostatku źródłowego, niemniej ważne jest, by te nieliczne przekazy, jakimi
dysponujemy w odniesieniu do historii kultury Gdańska w wiekach śred-
nich odczytać na nowo i ukazać znane fakty w nowym kontekście.
j4 Zins, op. cit., s. 29.

24