DOI Artikel:
Larsson, Lars Olof: Studnia Neptuna na Długim Targu w Gdańsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28102#0018
Lars Olof z niebieskiego kamienia, i osadzona tamże w Roku Pańskim 1633. W górnej
Larsson części jest Neptun ze spiżu odlany, wraz ze swoimi morskimi rumakami, z któ-
rych przez szczególnie kunsztownie poprowadzone rury, woda w całej pełni
tryska, co niezwykle uroczo widzieć można zwłaszcza w okresie letnim, gdyż
zimą, z powodu mrozu, mniejsze rury pozostają zamknięte”16.
Decyzja, aby studnię ozdobić figurą boga mórz Neptuna w mieście, które
bogactwo zawdzięczało handlowi morskiemu jest zrozumiała. Od początku
było przesądzone, że figura ta zostanie odlana z brązu. Sądząc z przedstawie-
nia na rycinie, inne figury poniżej misy oraz łabędzie na krawędzi basenu
także były metalowe, a nie odkute z kamienia. Jak pamiętamy, już we wspo-
mnianym liście Jacoba Kordesa mowa była o większej liczbie brązowych figur.
W Gdańsku nie było jednak fachowców zdolnych wykonać znaczniejsze odle-
wy brązowe.
W poszukiwaniu rzeźbiarza i odlewnika zdolnego wykonać to zadanie
skierowano się do Augsburga. Dowodzi to dobrej wiedzy gdańszczan w kwe-
stiach najnowszych osiągnięć w tej dziedzinie. W Augsburgu rzeźba z brązu
i sztuka odlewów brązowych w okresie około 1600 r. przeżywała rozkwit nie-
porównywalny z żadnym innym miastem na północ od Alp. Do dziś świadczą
o tym studnia Huberta Gerharda Augusta przed Ratuszem i wykonane przez
Adriana de Vriesa studnie Herkulesa i Merkurego na Maximilianstrasse. Nie
da się niestety szczegółowo ustalić, jak wyglądały negocjacje z Augsburgiem.
Utrudnia to przede wszystkim fakt, że od ponad 150 lat uważane za zaginione
ważne źródło, przekazane zostało z niewątpliwie błędną datą. Chodzi o list
augsburskiego odlewnika Wolfganga Neidharta do Abrahama van den Blocke,
który według publikującego go w 1852 r. Theodora Hirscha datowany był
na 30 stycznia 1620 r.17 Treść listu jednoznacznie pokazuje, że datowanie to nie
może być prawidłowe18. List dotyczy pośrednictwa w wyszukaniu odlewnika
16 „Obzwar fast keine Strasse ist, in welcher nicht einer oder auch mehr Brunnen zu fm-
den, so seind doch gleichwoll die vornehmsten Brunnen diese, so auf dem Marckt, so woli zur
Zieraht ais Nohtwendigkeit erbauet, dero zwey seyn. Der erste stehet recht vorm Hoffe, und ist
von blauen Steinen zierlich und herrlich aufigehauen, und Anno 1633 dahingesetzet worden.
Oben auf stehet der Neptunus aufi Ertz gegossen, mit seinen See-Rossen, welche durch son-
derlich kiinstlich gezogene Rohren, Wassers die Fulle von sich sprengen und geben, wie solches
sehr lieblich insonderheit zu Sommerszeit zu sehen ist, aldieweil des Winters wegen frostes
die kleine Rohren zugehalten werden”. Curicke, Der Stadt Dantzig..., reprint Hamburg 1979,
s. 58 i n. Reprodukcję ryciny ukazującej studnię w oparciu o oryginalne wydanie zawdzięczam
dr. Dietmarowi Poppowi z Instytutu Herdera w Marburgu. Niestety studni nie opisuje Bartel
Ranisch w swym Beschreibung derer yornahmesten Gebaude in der Stadt Danzig (ok. 1700); red.
Arnold Bartetzky i Detlev Kraack (Quellen zur Geschichte und Landeskunde Ostmitteleuro-
pas] Herder-Institut, Marburg 1997).
17 Theodor Hirsch, Der Springbrunnen auf dem Langen Markt, „Der neuen PreuBischen
Provinzial-Blatter”, andere Folgę, Bd. II, Kónigsberg 1852, s. 161. Czasopismo to, choć rzadkie,
dostępne jest w Internecie na google.books, informację tę zawdzięczam Janisowi Kreslinsowi
z Królewskiej Biblioteki w Sztokholmie.
18 Transkrypcja ta nie budzi zaufania także w innych punktach.
12
Larsson części jest Neptun ze spiżu odlany, wraz ze swoimi morskimi rumakami, z któ-
rych przez szczególnie kunsztownie poprowadzone rury, woda w całej pełni
tryska, co niezwykle uroczo widzieć można zwłaszcza w okresie letnim, gdyż
zimą, z powodu mrozu, mniejsze rury pozostają zamknięte”16.
Decyzja, aby studnię ozdobić figurą boga mórz Neptuna w mieście, które
bogactwo zawdzięczało handlowi morskiemu jest zrozumiała. Od początku
było przesądzone, że figura ta zostanie odlana z brązu. Sądząc z przedstawie-
nia na rycinie, inne figury poniżej misy oraz łabędzie na krawędzi basenu
także były metalowe, a nie odkute z kamienia. Jak pamiętamy, już we wspo-
mnianym liście Jacoba Kordesa mowa była o większej liczbie brązowych figur.
W Gdańsku nie było jednak fachowców zdolnych wykonać znaczniejsze odle-
wy brązowe.
W poszukiwaniu rzeźbiarza i odlewnika zdolnego wykonać to zadanie
skierowano się do Augsburga. Dowodzi to dobrej wiedzy gdańszczan w kwe-
stiach najnowszych osiągnięć w tej dziedzinie. W Augsburgu rzeźba z brązu
i sztuka odlewów brązowych w okresie około 1600 r. przeżywała rozkwit nie-
porównywalny z żadnym innym miastem na północ od Alp. Do dziś świadczą
o tym studnia Huberta Gerharda Augusta przed Ratuszem i wykonane przez
Adriana de Vriesa studnie Herkulesa i Merkurego na Maximilianstrasse. Nie
da się niestety szczegółowo ustalić, jak wyglądały negocjacje z Augsburgiem.
Utrudnia to przede wszystkim fakt, że od ponad 150 lat uważane za zaginione
ważne źródło, przekazane zostało z niewątpliwie błędną datą. Chodzi o list
augsburskiego odlewnika Wolfganga Neidharta do Abrahama van den Blocke,
który według publikującego go w 1852 r. Theodora Hirscha datowany był
na 30 stycznia 1620 r.17 Treść listu jednoznacznie pokazuje, że datowanie to nie
może być prawidłowe18. List dotyczy pośrednictwa w wyszukaniu odlewnika
16 „Obzwar fast keine Strasse ist, in welcher nicht einer oder auch mehr Brunnen zu fm-
den, so seind doch gleichwoll die vornehmsten Brunnen diese, so auf dem Marckt, so woli zur
Zieraht ais Nohtwendigkeit erbauet, dero zwey seyn. Der erste stehet recht vorm Hoffe, und ist
von blauen Steinen zierlich und herrlich aufigehauen, und Anno 1633 dahingesetzet worden.
Oben auf stehet der Neptunus aufi Ertz gegossen, mit seinen See-Rossen, welche durch son-
derlich kiinstlich gezogene Rohren, Wassers die Fulle von sich sprengen und geben, wie solches
sehr lieblich insonderheit zu Sommerszeit zu sehen ist, aldieweil des Winters wegen frostes
die kleine Rohren zugehalten werden”. Curicke, Der Stadt Dantzig..., reprint Hamburg 1979,
s. 58 i n. Reprodukcję ryciny ukazującej studnię w oparciu o oryginalne wydanie zawdzięczam
dr. Dietmarowi Poppowi z Instytutu Herdera w Marburgu. Niestety studni nie opisuje Bartel
Ranisch w swym Beschreibung derer yornahmesten Gebaude in der Stadt Danzig (ok. 1700); red.
Arnold Bartetzky i Detlev Kraack (Quellen zur Geschichte und Landeskunde Ostmitteleuro-
pas] Herder-Institut, Marburg 1997).
17 Theodor Hirsch, Der Springbrunnen auf dem Langen Markt, „Der neuen PreuBischen
Provinzial-Blatter”, andere Folgę, Bd. II, Kónigsberg 1852, s. 161. Czasopismo to, choć rzadkie,
dostępne jest w Internecie na google.books, informację tę zawdzięczam Janisowi Kreslinsowi
z Królewskiej Biblioteki w Sztokholmie.
18 Transkrypcja ta nie budzi zaufania także w innych punktach.
12