DOI Artikel:
Kriegseisen, Jacek: Addenda do katalogu wystawy Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0343
Najważniejsza była oczywiście sama prezentacja niderlandzkiej plastyki
alabastrowej i kilku zabytków spoza jej kręgu, lecz łączących się z nią sposobem
myślenia o materii, z której zostały wykonane. Jej celem było oczywiście poka-
zanie rzeźby, ale również różnych aspektów wykorzystania alabastru, który
jako materiał rzeźbiarski „przeżywał okresy popularności i zapomnienia, był
stosowany w architekturze, rzeźbie, malarstwie oraz rzemiośle artystycznym,
święcił triumfy jako surowiec szczególnie pożądany lub musiał rywalizować
z innymi tworzywami”6. Dlatego we wstępnej części ekspozycji można było
zapoznać się z właściwościami alabastru i jego kulturowym kontekstem, dzie-
łami średniowiecznych warsztatów angielskich, gdzie jako materiał rzeźbiarski
przez dziesiątki lat z powodzeniem wykorzystywano alabaster z lokalnych złóż
(warsztaty w Nottingham, Derbyshire, Norwich, Yorku, Lincoln i Londynie,
czynne w latach około 1340-15007), czy nowożytnych polskich (warsztaty
wykorzystujące alabaster „ruski” w XVI i XVII w.8), a także z późniejszymi
pracami rzeźbiarzy niderlandzkich czynnych w Polsce i artystów pochodze-
nia miejscowego, którzy wzorowali się na importach lub tworzyli dzieła samo-
dzielne. Gdańsk jako miejsce, gdzie przede wszystkim w epitafiach z powo-
dzeniem wykorzystywano alabaster sprowadzany z Niderlandów, wydaje się
doskonale predestynowany do zaprezentowania wystawy tego rodzaju.
Zdecydowano się również na ekspozycję dzieł, które z tematem wystawy
wydawałoby się niewiele mają wspólnego, między innymi portretu i snycer-
skiego fragmentu dekoracji kamienicy gdańskiej. Portret nieznanej niewia-
sty został wszakże namalowany na alabastrze9, natomiast fragment snycer-
ki - świetny i ważny przykład gdańskiej plastyki z drugiej połowy XVII w.
swoją skalą znacznie przekraczający inne eksponowane dzieła - jakkolwiek nie
w „klasycznym” muzeum są najczęściej pozbawione możliwości poznawania zabytków, opierała
się na etykietach wykonanych w alfabecie Brailłea, opisach w systemie audiodeskrypcji oraz tyflo-
graficznych mapach wybranych obiektów, służących do poznania dzieł sztuki za pomocą dotyku.
Program edukacyjny został opracowany przez Annę Zielińską i Barbarę Czarnek, jego część prze-
znaczoną dla osób niewidomych i niedowidzących oraz tyflografię przygotował Marek jakubowski.
6 Aleksandra Lipińska, Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI
iXVII wieku, [w:] Materia światła i ciała..., s. 12.
7 Kim W. Woods, Imported images. Netherlandish late Gothic sculpture in England c. 1400-
c. 1550, Donington 2007; eadem, The supply of alabaster in Northern and Mediterranean
Europę in the Later Middle Ages, [w:] Trade in Artists Materials. Market and Commerce
in Europę to 1700, ed. Jo Kirby, Susie Nash, Joanna Cannon, London 2010, s. 86-93. Na temat
angielskiej gotyckiej rzeźby z alabastru w zbiorach polskich zob. Andrzej M. Olszewski, Gotyckie
rzeźby alabastrowe pochodzenia angielskiego w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” 1960, R. 22, 1,
s. 35-65; Zbigniew Massowa, Angielska rzeźba alabastrowa z XIV-XV wieku w zbiorach polskich
(kat. wyst.), Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 1996.
8 Michał Wardzyński, „Alabastry ruskie” - dzieje eksploatacji i zastosowania w małej architek-
turze i rzeźbie na Rusi, w Koronie i na Śląsku w XVI wieku, [w:] Między Wrocławiem i Lwowem.
Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na ziemiach ruskich Korony odXVI do XVIII wieku, red. Andrzej
Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheuerer, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2010, s. 339-358.
9 Materia światła i ciała..., s. 334-335, kat. 11.13 (oprać. Jacek Kriegseisen).
Addenda
do katalogu
wystawy...
337
alabastrowej i kilku zabytków spoza jej kręgu, lecz łączących się z nią sposobem
myślenia o materii, z której zostały wykonane. Jej celem było oczywiście poka-
zanie rzeźby, ale również różnych aspektów wykorzystania alabastru, który
jako materiał rzeźbiarski „przeżywał okresy popularności i zapomnienia, był
stosowany w architekturze, rzeźbie, malarstwie oraz rzemiośle artystycznym,
święcił triumfy jako surowiec szczególnie pożądany lub musiał rywalizować
z innymi tworzywami”6. Dlatego we wstępnej części ekspozycji można było
zapoznać się z właściwościami alabastru i jego kulturowym kontekstem, dzie-
łami średniowiecznych warsztatów angielskich, gdzie jako materiał rzeźbiarski
przez dziesiątki lat z powodzeniem wykorzystywano alabaster z lokalnych złóż
(warsztaty w Nottingham, Derbyshire, Norwich, Yorku, Lincoln i Londynie,
czynne w latach około 1340-15007), czy nowożytnych polskich (warsztaty
wykorzystujące alabaster „ruski” w XVI i XVII w.8), a także z późniejszymi
pracami rzeźbiarzy niderlandzkich czynnych w Polsce i artystów pochodze-
nia miejscowego, którzy wzorowali się na importach lub tworzyli dzieła samo-
dzielne. Gdańsk jako miejsce, gdzie przede wszystkim w epitafiach z powo-
dzeniem wykorzystywano alabaster sprowadzany z Niderlandów, wydaje się
doskonale predestynowany do zaprezentowania wystawy tego rodzaju.
Zdecydowano się również na ekspozycję dzieł, które z tematem wystawy
wydawałoby się niewiele mają wspólnego, między innymi portretu i snycer-
skiego fragmentu dekoracji kamienicy gdańskiej. Portret nieznanej niewia-
sty został wszakże namalowany na alabastrze9, natomiast fragment snycer-
ki - świetny i ważny przykład gdańskiej plastyki z drugiej połowy XVII w.
swoją skalą znacznie przekraczający inne eksponowane dzieła - jakkolwiek nie
w „klasycznym” muzeum są najczęściej pozbawione możliwości poznawania zabytków, opierała
się na etykietach wykonanych w alfabecie Brailłea, opisach w systemie audiodeskrypcji oraz tyflo-
graficznych mapach wybranych obiektów, służących do poznania dzieł sztuki za pomocą dotyku.
Program edukacyjny został opracowany przez Annę Zielińską i Barbarę Czarnek, jego część prze-
znaczoną dla osób niewidomych i niedowidzących oraz tyflografię przygotował Marek jakubowski.
6 Aleksandra Lipińska, Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI
iXVII wieku, [w:] Materia światła i ciała..., s. 12.
7 Kim W. Woods, Imported images. Netherlandish late Gothic sculpture in England c. 1400-
c. 1550, Donington 2007; eadem, The supply of alabaster in Northern and Mediterranean
Europę in the Later Middle Ages, [w:] Trade in Artists Materials. Market and Commerce
in Europę to 1700, ed. Jo Kirby, Susie Nash, Joanna Cannon, London 2010, s. 86-93. Na temat
angielskiej gotyckiej rzeźby z alabastru w zbiorach polskich zob. Andrzej M. Olszewski, Gotyckie
rzeźby alabastrowe pochodzenia angielskiego w Polsce, „Biuletyn Historii Sztuki” 1960, R. 22, 1,
s. 35-65; Zbigniew Massowa, Angielska rzeźba alabastrowa z XIV-XV wieku w zbiorach polskich
(kat. wyst.), Muzeum Narodowe w Gdańsku, Gdańsk 1996.
8 Michał Wardzyński, „Alabastry ruskie” - dzieje eksploatacji i zastosowania w małej architek-
turze i rzeźbie na Rusi, w Koronie i na Śląsku w XVI wieku, [w:] Między Wrocławiem i Lwowem.
Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na ziemiach ruskich Korony odXVI do XVIII wieku, red. Andrzej
Betlej, Katarzyna Brzezina-Scheuerer, Piotr Oszczanowski, Wrocław 2010, s. 339-358.
9 Materia światła i ciała..., s. 334-335, kat. 11.13 (oprać. Jacek Kriegseisen).
Addenda
do katalogu
wystawy...
337