DOI article:
Kriegseisen, Jacek: Addenda do katalogu wystawy Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI i XVII w.
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0342
Jacek Kriegseisen
Addenda do katalogu wystawy Materia światła
i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej
XVI i XVII w.
Wystawa alabastrowej rzeźby niderlandzkiej z XVI i XVII wieku, pokazywa-
na od 15 listopada 2011 r. do 15 marca 2012 r. w Zielonej Bramie - oddziale
Muzeum Narodowego w Gdańsku1 - była przedsięwzięciem składającym się
z kilku równorzędnych elementów: ekspozycji i towarzyszącego jej dwujęzycz-
nego, polsko-angielskiego katalogu2, badań pochodzenia alabastru wykorzy-
stanego do wykonania rzeźb3, prac konserwatorskich, które pozwoliły wiele
dzieł upublicznić po raz pierwszy4, oraz programu edukacyjnego dla dzieci,
młodzieży i dla osób niewidzących i niedowidzących5.
1 Wystawa powstała na podstawie scenariusza dr Aleksandry Lipińskiej z Instytutu Historii
Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego przy współpracy dr. Jacka Kriegseisena z Instytutu Historii
Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego. Koordynacji wystawy podjęła się Anna Kriegseisen.
2 Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI-XVII wieku/Matter oflight and
flesh. Alabaster in the Netherlandish sculpture ofthe 16th and lTh centuries (kat. wyst.), Muzeum
Narodowe w Gdańsku, red. Jacek Kriegseisen, współpraca Aleksandra Lipińska, Gdańsk 2011.
3 Badania miały na celu określenie pochodzenia obiektów wykonanych z alabastru na pod-
stawie analizy składu pierwiastkowego materiału podłoża (alabastru) przy użyciu nieniszczą-
cych technik spektroskopowych. Jako podstawowa technika badawcza została zastosowana ana-
liza fluorescencji wzbudzanej promieniowaniem rentgenowskim - XRF (X-Ray Fluorescence).
Technika ta umożliwia określanie składu pierwiastkowego badanych obiektów bez pobierania pró-
bek do analizy i jest całkowicie nieinwazyjna, co jest szczególnie istotne w przypadku badania cen-
nych obiektów muzealnych. Opracowana metoda badawcza w znacznym stopniu zwiększy możli-
wości określania pochodzenia obiektów poprzez porównanie z bazą danych zbudowaną w oparciu
o uzyskane wyniki. W badaniach został wykorzystany przenośny spektrometr XRF skonstruo-
wany w Zakładzie Fotońzyki i Techniki Laserowej Instytutu Maszyn Przepływowych im. Roberta
Szewalsłdego PAN w Gdańsku. Badania wykonali dr inż. Mirosław Sawczak i dr Rafał Jendrze-
jewski, zob. Anna Kriegseisen, Mirosław Sawczak, Rafał Jendrzejewski, „Materia światła i ciała.
Alabaster w rzeźbie XVI-XV1I wieku”. Badania składu pierwiastkowego materiału, [w:] Zastoso-
wania metod fizykochemicznych w obszarze interdyscyplinarnych badań dziedzictwa kulturowego.
Nauki ścisłe wobec pytań, jakie stawiają zabytkom ich kuratorzy. Abstrakty, Wrocław 2012, s. 39-40.
4 W pracowni konserwatorskiej Muzeum Narodowego w Gdańsku część obiektów wypożycza-
nych na wystawę została poddana kompleksowym pracom konserwatorskim. Problematyka kon-
serwatorska objęła: rozłączanie źle zestawionych elementów, które uległy odkształceniu, scalanie
spękanych części płytek alabastrowych reliefów naklejanych na dębowe deseczki, które pacząc się,
rozrywały kamień, oczyszczanie zdegradowanych powierzchni, rekonstrukcję rzeźbiarską z zasto-
sowaniem nowatorskich rozwiązań opracowanych i wykorzystanych specjalnie dla zabytków wyko-
nanych z alabastru oraz konserwację i rekonstrukcję polichromii i złoceń. Konserwacja została
przeprowadzona przez Annę Górną i Rafała Rzeczkowskiego pod kierunkiem Anny Kriegseisen.
5 Dla dzieci i młodzieży szkolnej zostały opracowane lekcje muzealne o różnorodnej tema-
tyce. Z kolei ścieżka edukacyjna powstała z myślą o osobach niewidomych i słabowidzących, które
336
Addenda do katalogu wystawy Materia światła
i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej
XVI i XVII w.
Wystawa alabastrowej rzeźby niderlandzkiej z XVI i XVII wieku, pokazywa-
na od 15 listopada 2011 r. do 15 marca 2012 r. w Zielonej Bramie - oddziale
Muzeum Narodowego w Gdańsku1 - była przedsięwzięciem składającym się
z kilku równorzędnych elementów: ekspozycji i towarzyszącego jej dwujęzycz-
nego, polsko-angielskiego katalogu2, badań pochodzenia alabastru wykorzy-
stanego do wykonania rzeźb3, prac konserwatorskich, które pozwoliły wiele
dzieł upublicznić po raz pierwszy4, oraz programu edukacyjnego dla dzieci,
młodzieży i dla osób niewidzących i niedowidzących5.
1 Wystawa powstała na podstawie scenariusza dr Aleksandry Lipińskiej z Instytutu Historii
Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego przy współpracy dr. Jacka Kriegseisena z Instytutu Historii
Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego. Koordynacji wystawy podjęła się Anna Kriegseisen.
2 Materia światła i ciała. Alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI-XVII wieku/Matter oflight and
flesh. Alabaster in the Netherlandish sculpture ofthe 16th and lTh centuries (kat. wyst.), Muzeum
Narodowe w Gdańsku, red. Jacek Kriegseisen, współpraca Aleksandra Lipińska, Gdańsk 2011.
3 Badania miały na celu określenie pochodzenia obiektów wykonanych z alabastru na pod-
stawie analizy składu pierwiastkowego materiału podłoża (alabastru) przy użyciu nieniszczą-
cych technik spektroskopowych. Jako podstawowa technika badawcza została zastosowana ana-
liza fluorescencji wzbudzanej promieniowaniem rentgenowskim - XRF (X-Ray Fluorescence).
Technika ta umożliwia określanie składu pierwiastkowego badanych obiektów bez pobierania pró-
bek do analizy i jest całkowicie nieinwazyjna, co jest szczególnie istotne w przypadku badania cen-
nych obiektów muzealnych. Opracowana metoda badawcza w znacznym stopniu zwiększy możli-
wości określania pochodzenia obiektów poprzez porównanie z bazą danych zbudowaną w oparciu
o uzyskane wyniki. W badaniach został wykorzystany przenośny spektrometr XRF skonstruo-
wany w Zakładzie Fotońzyki i Techniki Laserowej Instytutu Maszyn Przepływowych im. Roberta
Szewalsłdego PAN w Gdańsku. Badania wykonali dr inż. Mirosław Sawczak i dr Rafał Jendrze-
jewski, zob. Anna Kriegseisen, Mirosław Sawczak, Rafał Jendrzejewski, „Materia światła i ciała.
Alabaster w rzeźbie XVI-XV1I wieku”. Badania składu pierwiastkowego materiału, [w:] Zastoso-
wania metod fizykochemicznych w obszarze interdyscyplinarnych badań dziedzictwa kulturowego.
Nauki ścisłe wobec pytań, jakie stawiają zabytkom ich kuratorzy. Abstrakty, Wrocław 2012, s. 39-40.
4 W pracowni konserwatorskiej Muzeum Narodowego w Gdańsku część obiektów wypożycza-
nych na wystawę została poddana kompleksowym pracom konserwatorskim. Problematyka kon-
serwatorska objęła: rozłączanie źle zestawionych elementów, które uległy odkształceniu, scalanie
spękanych części płytek alabastrowych reliefów naklejanych na dębowe deseczki, które pacząc się,
rozrywały kamień, oczyszczanie zdegradowanych powierzchni, rekonstrukcję rzeźbiarską z zasto-
sowaniem nowatorskich rozwiązań opracowanych i wykorzystanych specjalnie dla zabytków wyko-
nanych z alabastru oraz konserwację i rekonstrukcję polichromii i złoceń. Konserwacja została
przeprowadzona przez Annę Górną i Rafała Rzeczkowskiego pod kierunkiem Anny Kriegseisen.
5 Dla dzieci i młodzieży szkolnej zostały opracowane lekcje muzealne o różnorodnej tema-
tyce. Z kolei ścieżka edukacyjna powstała z myślą o osobach niewidomych i słabowidzących, które
336