DOI Artikel:
Omilanowska-Kiljańczyk, Małgorzata: Herbert Böhm - architekt miesjski Gotenhafen i jego działalność w Gdyni w latach 1941-1945
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0326
Małgorzata Omilanowska
Herbert Bóhm - architekt miejski Gotenhafen
i jego działalność w Gdyni w latach 1941-1945
Nazwisko Herberta Bóhma nie pojawiło się jak dotąd w literaturze naukowej
poświęconej architekturze dwudziestowiecznej Gdyni. O ile dzieje budowy
Gdyni w dwudziestoleciu międzywojennym doczekały się już ważnych opra-
cowań, przede wszystkim pióra Marii Jolanty Sołtysik, a powojenna architek-
tura tego miasta też jest już nieźle rozpoznana, o tyle działalność budowlana
okupacyjnych władz niemieckich w Gdyni w czasie ostatniej wojny nie docze-
kała się jeszcze badań. Tymczasem Gdynia w planach nazistowskich odegrać
miała ważną rolę, z jednej strony jako ośrodek miejski przeznaczony dla prze-
siedleńców z krajów bałtyckich, z drugiej zaś jako baza marynarki wojennej
oraz port ze stocznią, które miały pełnić rolę głównego zaplecza technicznego
dla niemieckiej floty wojennej1. „Adaptacja” miasta do nowych potrzeb i jego
rozbudowa stały się istotnym elementem polityki niemieckiej na okupowa-
nych ziemiach, a do wykonania tego zadania zaangażowany został właśnie
architekt i urbanista Herbert Bóhm.
Bóhm to zdecydowanie postać „drugoligowa” w dziejach architektury, jego
nazwisko pojawia się przede wszystkim w kontekście współpracy z Ernstem
Mayem, a jego pełna biografia nie została do tej pory opracowana2. Herbert
Christian Woldemar Bóhm urodził się 24 sierpnia 1894 r. w Dorpacie (obec-
nie Tartu, Estonia) w rodzinie tzw. Niemców bałtyckich, jako syn nauczy-
ciela Maxa Bóhma i Milly z domu Schulz3. W aktach personalnych określał
swą rodzinę jako ewangelicką, szwabsko-bałtycką. Uczył się w Dorpacie,
a następnie w lotaryńskim Saarburgu (fr. Sarrebourg, Francja) i alzackim
Gebweiller (fr. Guebwiller, Francja), gdzie w 1912 r. zdał egzamin maturalny.
Tego samego roku podjął studia w Teschnische Hochschule w Darmstad-
cie, ale wybuch wojny zmusił go do przerwania nauki. Wstąpił do wojska
na ochotnika i w 1915 r. trafił do niewoli angielskiej. Po wojnie w 1918 r. podjął
1 Jadwiga Michałowska, Terror i wyniszczenie, [w:] Dzieje Gdyni, red. Roman Wapiński,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 212-229.
2 Na temat działalności Ernsta Maya por. m.in.: Ernst May und das Neue Frankfurt 1925-1930.
13. Dec. 1986 bis 15. Febr. 1987, Deutsche Architekturmuseum Frankfurt am Main, verantwortl.
Heinrich Klotz, Berlin 1986; Ruth Diehl, Die Tatigkeit Ernst Mays in Frankfurt am Main 1925-
1930 unter besonderer Berucksichtigung des Siedlungsbau, Frankfurt am Main 1976. Najpełniej-
szy biogram zawiera: Saur Allgemeines Kunstlerlexikon, Bd. 3, Leipzig 2008, s. 141.
3 Wszystkie dane personalne pochodzą z dokumentów zgromadzonych w dwóch teczkach
archiwalnych przechowywanych we Frankfurcie nad Menem, w Institut fur Stadtgeschichte:
sygn. PA/73.459 oraz sygn. Sl/350, Nr. 13.
320
Herbert Bóhm - architekt miejski Gotenhafen
i jego działalność w Gdyni w latach 1941-1945
Nazwisko Herberta Bóhma nie pojawiło się jak dotąd w literaturze naukowej
poświęconej architekturze dwudziestowiecznej Gdyni. O ile dzieje budowy
Gdyni w dwudziestoleciu międzywojennym doczekały się już ważnych opra-
cowań, przede wszystkim pióra Marii Jolanty Sołtysik, a powojenna architek-
tura tego miasta też jest już nieźle rozpoznana, o tyle działalność budowlana
okupacyjnych władz niemieckich w Gdyni w czasie ostatniej wojny nie docze-
kała się jeszcze badań. Tymczasem Gdynia w planach nazistowskich odegrać
miała ważną rolę, z jednej strony jako ośrodek miejski przeznaczony dla prze-
siedleńców z krajów bałtyckich, z drugiej zaś jako baza marynarki wojennej
oraz port ze stocznią, które miały pełnić rolę głównego zaplecza technicznego
dla niemieckiej floty wojennej1. „Adaptacja” miasta do nowych potrzeb i jego
rozbudowa stały się istotnym elementem polityki niemieckiej na okupowa-
nych ziemiach, a do wykonania tego zadania zaangażowany został właśnie
architekt i urbanista Herbert Bóhm.
Bóhm to zdecydowanie postać „drugoligowa” w dziejach architektury, jego
nazwisko pojawia się przede wszystkim w kontekście współpracy z Ernstem
Mayem, a jego pełna biografia nie została do tej pory opracowana2. Herbert
Christian Woldemar Bóhm urodził się 24 sierpnia 1894 r. w Dorpacie (obec-
nie Tartu, Estonia) w rodzinie tzw. Niemców bałtyckich, jako syn nauczy-
ciela Maxa Bóhma i Milly z domu Schulz3. W aktach personalnych określał
swą rodzinę jako ewangelicką, szwabsko-bałtycką. Uczył się w Dorpacie,
a następnie w lotaryńskim Saarburgu (fr. Sarrebourg, Francja) i alzackim
Gebweiller (fr. Guebwiller, Francja), gdzie w 1912 r. zdał egzamin maturalny.
Tego samego roku podjął studia w Teschnische Hochschule w Darmstad-
cie, ale wybuch wojny zmusił go do przerwania nauki. Wstąpił do wojska
na ochotnika i w 1915 r. trafił do niewoli angielskiej. Po wojnie w 1918 r. podjął
1 Jadwiga Michałowska, Terror i wyniszczenie, [w:] Dzieje Gdyni, red. Roman Wapiński,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, s. 212-229.
2 Na temat działalności Ernsta Maya por. m.in.: Ernst May und das Neue Frankfurt 1925-1930.
13. Dec. 1986 bis 15. Febr. 1987, Deutsche Architekturmuseum Frankfurt am Main, verantwortl.
Heinrich Klotz, Berlin 1986; Ruth Diehl, Die Tatigkeit Ernst Mays in Frankfurt am Main 1925-
1930 unter besonderer Berucksichtigung des Siedlungsbau, Frankfurt am Main 1976. Najpełniej-
szy biogram zawiera: Saur Allgemeines Kunstlerlexikon, Bd. 3, Leipzig 2008, s. 141.
3 Wszystkie dane personalne pochodzą z dokumentów zgromadzonych w dwóch teczkach
archiwalnych przechowywanych we Frankfurcie nad Menem, w Institut fur Stadtgeschichte:
sygn. PA/73.459 oraz sygn. Sl/350, Nr. 13.
320