DOI Artikel:
Bielak, Jacek: Wyjazdy stypendialne gdańskich budowniczych, fortyfikatorów i architektów w pierwszej połowie XVII w. Przynek do badań ścieżek kariery i roli architekta w dawnym mieście
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0113
Jacek Bielak
Wyjazdy stypendialne gdańskich budowniczych,
fortyfikatorów i architektów w pierwszej połowie
XVII w. Przyczynek do badań ścieżek kariery
i roli architekta w dawnym mieście
Problem wędrówek artystycznych i edukacyjnych architektów nie jest nowy
w badaniach nad architekturą nowożytną. Podobnie od wielu już lat przed-
miotem wnikliwych dociekań specjalistów są źródła inspiracji architektury
gdańskiej „złotego wieku”. Można by wręcz zapytać, czy w ogóle da się powie-
dzieć w tym względzie coś nowego, skoro kwestia zależności między nider-
landzkimi wzorami a ich lokalną, gdańską realizacją była omawiana już
wielokrotnie. Mam nadzieję, że w niniejszym artykule uda mi się wzboga-
cić naszą wiedzę w tym zakresie. Chciałbym mianowicie omówić po czę-
ści zupełnie nieznany materiał archiwalny, konfrontując niektóre płynące
z niego wnioski z dotychczasowymi ustaleniami, przy czym moim podsta-
wowym celem jest większe zróżnicowanie obrazu tworzenia się architektu-
ry miasta poprzez wskazanie głębszych przyczyn przenikania doń nowych
form architektonicznych oraz poprzez analizę skomplikowanych procesów
zachodzących w Gdańsku pierwszej połowy XVII w. Moją uwagę zwracają
nie tyle wielkie wydarzenia, co drobne, dające się wyśledzić w archiwach,
historie. Co prawda odnajdywane tam dokumenty to jedynie cząstki wiedzy,
strzępy wiadomości ukazujące ledwie fragment przeszłości, jednakże pozwa-
lają one nie tylko wniknąć w realia życia codziennego i widzieć rzeczy przez
pryzmat małej skali. Równocześnie umożliwiają one podjęcie próby rekon-
strukcji typu wykształcenia i kompetencji charakteryzujących środowisko,
które kształtowało w tym czasie architekturę miasta. W tej perspektywie
przebadałem pewien typ dających się uchwycić informacji, widząc w nich
mikrozdarzenia, które niczym miniatury odzwierciedlają obraz stosowanych
praktyk, przyjmowanych norm i wzorców zachowań, a także tłumaczą, przy-
najmniej po części, egzystencję oraz ideowe i estetyczne wybory „budowni-
czych” miasta. Interesowały mnie więc niewielkie elementy niedostrzegane-
go dotąd zjawiska, mikrozdarzenia, zwłaszcza te wynikające ze świadomej
polityki Rady Miejskiej, dotyczące z jednej strony biografii twórców archi-
tektury okresu nowożytnego, z drugiej zaś, architektonicznej zależności mię-
dzy Gdańskiem a Niderlandami i Italią.
107
Wyjazdy stypendialne gdańskich budowniczych,
fortyfikatorów i architektów w pierwszej połowie
XVII w. Przyczynek do badań ścieżek kariery
i roli architekta w dawnym mieście
Problem wędrówek artystycznych i edukacyjnych architektów nie jest nowy
w badaniach nad architekturą nowożytną. Podobnie od wielu już lat przed-
miotem wnikliwych dociekań specjalistów są źródła inspiracji architektury
gdańskiej „złotego wieku”. Można by wręcz zapytać, czy w ogóle da się powie-
dzieć w tym względzie coś nowego, skoro kwestia zależności między nider-
landzkimi wzorami a ich lokalną, gdańską realizacją była omawiana już
wielokrotnie. Mam nadzieję, że w niniejszym artykule uda mi się wzboga-
cić naszą wiedzę w tym zakresie. Chciałbym mianowicie omówić po czę-
ści zupełnie nieznany materiał archiwalny, konfrontując niektóre płynące
z niego wnioski z dotychczasowymi ustaleniami, przy czym moim podsta-
wowym celem jest większe zróżnicowanie obrazu tworzenia się architektu-
ry miasta poprzez wskazanie głębszych przyczyn przenikania doń nowych
form architektonicznych oraz poprzez analizę skomplikowanych procesów
zachodzących w Gdańsku pierwszej połowy XVII w. Moją uwagę zwracają
nie tyle wielkie wydarzenia, co drobne, dające się wyśledzić w archiwach,
historie. Co prawda odnajdywane tam dokumenty to jedynie cząstki wiedzy,
strzępy wiadomości ukazujące ledwie fragment przeszłości, jednakże pozwa-
lają one nie tylko wniknąć w realia życia codziennego i widzieć rzeczy przez
pryzmat małej skali. Równocześnie umożliwiają one podjęcie próby rekon-
strukcji typu wykształcenia i kompetencji charakteryzujących środowisko,
które kształtowało w tym czasie architekturę miasta. W tej perspektywie
przebadałem pewien typ dających się uchwycić informacji, widząc w nich
mikrozdarzenia, które niczym miniatury odzwierciedlają obraz stosowanych
praktyk, przyjmowanych norm i wzorców zachowań, a także tłumaczą, przy-
najmniej po części, egzystencję oraz ideowe i estetyczne wybory „budowni-
czych” miasta. Interesowały mnie więc niewielkie elementy niedostrzegane-
go dotąd zjawiska, mikrozdarzenia, zwłaszcza te wynikające ze świadomej
polityki Rady Miejskiej, dotyczące z jednej strony biografii twórców archi-
tektury okresu nowożytnego, z drugiej zaś, architektonicznej zależności mię-
dzy Gdańskiem a Niderlandami i Italią.
107