DOI Artikel:
Skibiński, Franciszek: Dzieła Willema van den Blockego z kaplicy Św. Trójcy przy kolegiacie w Łowiczu
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0078
Franciszek
Skibiński
W 1912 r. Stanisław Cercha wskazał na potrzebę podjęcia badań nad dzie-
łami rzeźbiarskimi z kaplicy Tarnowskich6. Postulat ten został tylko częściowo
spełniony poprzez publikacje Lecha Krzyżanowskiego i Zbigniewa Hornunga
z końca lat pięćdziesiątych XX w.7 Obydwaj autorzy przeprowadzili krótką
analizę formalną nagrobka Piotra Tarnowskiego, w przybliżeniu ustalili jego
datowanie, a także przypisali go, wraz z szeregiem innych dzieł rzeźbiarskich
z dawnych terenów północnej Rzeczpospolitej, osiadłemu w Gdańsku rzeź-
biarzowi niderlandzkiego pochodzenia, Willemowi van den Blockemu. Tezy
wysunięte przez Krzyżanowskiego i Hornunga zostały przyjęte w późniejszej
literaturze, a na ich podstawie zaproponowano kolejne atrybucje8.
W odróżnieniu od nagrobka rzeźby z łowickiego ołtarza nie doczekały się
dotychczas bliższego omówienia. Zainteresowanie współczesnych badaczy
było odwrotnie proporcjonalne do podziwu, jaki wzbudzały one u dawnych
historyków. Na marginesie swojej pracy Jerzy Łoziński związał ołtarz z wpły-
wami północnymi bądź śląskimi9. Nieco więcej uwagi poświęcił mu Jacek
Gajewski, który podkreślił zły stan zachowania dzieł rzeźbiarskich w łowi-
ckiej kaplicy, oraz zauważył, iż niektóre fragmenty ołtarza mogły oryginalnie
pochodzić z nagrobka Piotra Tarnowskiego10.
Fundator dzieł będących przedmiotem niniejszych rozważań urodził się
prawdopodobnie w 1550 r. Wykształcony w Wiedniu oraz w Italii szybko
trafił na dwory - najpierw biskupa kujawskiego Stanisława Karnkowskiego,
a następnie króla Stefana Batorego11. Po śmierci tego ostatniego zyskał zaufanie
6 Stanisław Cercha, Znaki kamieniarskie Jana Michałowicza z Urzędowa w kolegiacie łowi-
ckiej, „Sprawozdania Komisji do Badań Historii Sztuki w Polsce” 1912, t. 7, szp. CCCCXVII-
CCCCXXI, il. 18.
7 Lech Krzyżanowski, Plastyka nagrobna Wilhelma van den Blocke, „Biuletyn Historii
Sztuki” 1958, nr 3-4, s. 291-292; Zbigniew Hornung, Gdańska szkoła rzeźbiarska na przełomie
XVI i XVII wieku, „Teka Komisji Historii Sztuki” 1959,1.1, s. 114-116; zob. Lech Krzyżanowski,
Gdańska monumentalna rzeźba kamienna 1517-1628, Warszawa 1966, mps w Bibliotece
Instytutu Historii Sztuki UAM, s. 84-86.
8 Między innymi Anna Gradowska, Nagrobki renesansowe na Mazowszu, „Rocznik
Muzeum Narodowego w Warszawie” 1964, t. 7, s. 244-245; Artur Badach, Rzeźba gdańska cza-
sów nowożytnych na ziemiach Rzeczpospolitej [w:] Gdańsk dla Rzeczpospolitej w służbie Króla
i Kościoła, katalog wystawy, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, red. Teresa Grzybkowska,
Gdańsk 2004, s. 63; Renata Gołąb, Nagrobek Jędrzeja Noskowskiego w Makowie Mazowieckim,
„Ikonotheka” 1995, t. 9, s. 101-110. Ostatnio o nagrobku Tarnowskiego wspominał na margine-
sie szeregu swoich publikacji Michał Wardzyński, zob. idem. Foreign Marble and other Building
Material in Polish Renaissance and Baroque Sculpture during Sixteenth and Seventeenth Century
[w:] Actes du XIV Colloque International de Glyptographie de Chambrod, red. Jean-Louis van
Belle, Braine-la-Chateau 2005, s. 530, il. 22; idem. Marmury i wapieniepołudniowoniderlandzkie
na ziemiach polskich od średniowiecza do 2.poł. XVIII w. Import i zastosowanie w małej architek-
turze i rzeźbie kamiennej, „Biuletyn Historii Sztuki” 2008, nr 3-4, s. 353.
9 Jerzy Z. Łoziński, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973, s. 138.
10 Jacek Gajewski, Sztuka w prymasowskim Łowiczu [w:] Łowicz. Dzieje miasta, red. Ryszard
Kołodziejczyk, Warszawa 1986, s. 492.
11 Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy..., s. 545.
76
Skibiński
W 1912 r. Stanisław Cercha wskazał na potrzebę podjęcia badań nad dzie-
łami rzeźbiarskimi z kaplicy Tarnowskich6. Postulat ten został tylko częściowo
spełniony poprzez publikacje Lecha Krzyżanowskiego i Zbigniewa Hornunga
z końca lat pięćdziesiątych XX w.7 Obydwaj autorzy przeprowadzili krótką
analizę formalną nagrobka Piotra Tarnowskiego, w przybliżeniu ustalili jego
datowanie, a także przypisali go, wraz z szeregiem innych dzieł rzeźbiarskich
z dawnych terenów północnej Rzeczpospolitej, osiadłemu w Gdańsku rzeź-
biarzowi niderlandzkiego pochodzenia, Willemowi van den Blockemu. Tezy
wysunięte przez Krzyżanowskiego i Hornunga zostały przyjęte w późniejszej
literaturze, a na ich podstawie zaproponowano kolejne atrybucje8.
W odróżnieniu od nagrobka rzeźby z łowickiego ołtarza nie doczekały się
dotychczas bliższego omówienia. Zainteresowanie współczesnych badaczy
było odwrotnie proporcjonalne do podziwu, jaki wzbudzały one u dawnych
historyków. Na marginesie swojej pracy Jerzy Łoziński związał ołtarz z wpły-
wami północnymi bądź śląskimi9. Nieco więcej uwagi poświęcił mu Jacek
Gajewski, który podkreślił zły stan zachowania dzieł rzeźbiarskich w łowi-
ckiej kaplicy, oraz zauważył, iż niektóre fragmenty ołtarza mogły oryginalnie
pochodzić z nagrobka Piotra Tarnowskiego10.
Fundator dzieł będących przedmiotem niniejszych rozważań urodził się
prawdopodobnie w 1550 r. Wykształcony w Wiedniu oraz w Italii szybko
trafił na dwory - najpierw biskupa kujawskiego Stanisława Karnkowskiego,
a następnie króla Stefana Batorego11. Po śmierci tego ostatniego zyskał zaufanie
6 Stanisław Cercha, Znaki kamieniarskie Jana Michałowicza z Urzędowa w kolegiacie łowi-
ckiej, „Sprawozdania Komisji do Badań Historii Sztuki w Polsce” 1912, t. 7, szp. CCCCXVII-
CCCCXXI, il. 18.
7 Lech Krzyżanowski, Plastyka nagrobna Wilhelma van den Blocke, „Biuletyn Historii
Sztuki” 1958, nr 3-4, s. 291-292; Zbigniew Hornung, Gdańska szkoła rzeźbiarska na przełomie
XVI i XVII wieku, „Teka Komisji Historii Sztuki” 1959,1.1, s. 114-116; zob. Lech Krzyżanowski,
Gdańska monumentalna rzeźba kamienna 1517-1628, Warszawa 1966, mps w Bibliotece
Instytutu Historii Sztuki UAM, s. 84-86.
8 Między innymi Anna Gradowska, Nagrobki renesansowe na Mazowszu, „Rocznik
Muzeum Narodowego w Warszawie” 1964, t. 7, s. 244-245; Artur Badach, Rzeźba gdańska cza-
sów nowożytnych na ziemiach Rzeczpospolitej [w:] Gdańsk dla Rzeczpospolitej w służbie Króla
i Kościoła, katalog wystawy, Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, red. Teresa Grzybkowska,
Gdańsk 2004, s. 63; Renata Gołąb, Nagrobek Jędrzeja Noskowskiego w Makowie Mazowieckim,
„Ikonotheka” 1995, t. 9, s. 101-110. Ostatnio o nagrobku Tarnowskiego wspominał na margine-
sie szeregu swoich publikacji Michał Wardzyński, zob. idem. Foreign Marble and other Building
Material in Polish Renaissance and Baroque Sculpture during Sixteenth and Seventeenth Century
[w:] Actes du XIV Colloque International de Glyptographie de Chambrod, red. Jean-Louis van
Belle, Braine-la-Chateau 2005, s. 530, il. 22; idem. Marmury i wapieniepołudniowoniderlandzkie
na ziemiach polskich od średniowiecza do 2.poł. XVIII w. Import i zastosowanie w małej architek-
turze i rzeźbie kamiennej, „Biuletyn Historii Sztuki” 2008, nr 3-4, s. 353.
9 Jerzy Z. Łoziński, Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973, s. 138.
10 Jacek Gajewski, Sztuka w prymasowskim Łowiczu [w:] Łowicz. Dzieje miasta, red. Ryszard
Kołodziejczyk, Warszawa 1986, s. 492.
11 Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy..., s. 545.
76