DOI Artikel:
Skibiński, Franciszek: Dzieła Willema van den Blockego z kaplicy Św. Trójcy przy kolegiacie w Łowiczu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0079
młodego Zygmunta Wazy i już około 1590 r. stał się jednym z ważniejszych
członków stronnictwa królewskiego. Podczas burzliwego sejmu w 1591 r. król,
wbrew zdaniu Jana Zamoyskiego, mianował go podkanclerzym koronnym12.
Po kilkuletniej służbie na królewskim dworze, podczas której uczestniczył
w wielu ważnych wydarzeniach, jak choćby w spotkaniu króla polskiego z jego
ojcem, królem szwedzkim Janem III w Rewalu w 1589 r., czy też w wyprawie
do Szwecji w latach 1593-159413, od 1598 roku Jan Tarnowski podążał drogą
kariery kościelnej. Sprawował on wyższe godności duchowne, najpierw bis-
kupa poznańskiego (1598-1600), następnie kujawskiego (1600-1603), wresz-
cie zaś arcybiskupa gnieźnieńskiego.
Już jako biskup poznański Tarnowski dokonał szeregu fundacji artystycz-
nych. Stefan Damalewicz wspomina odnowę kościoła katedralnego, przyozdo-
bienie malowidłami jego prezbiterium, a także przebudowę tamtejszego pałacu
biskupiego14. Lepiej uchwytna jest działalność fundacyjna Tarnowskiego jako
biskupa kujawskiego, której najlepsze świadectwo daje kaplica Najświętszej
Marii Panny przy katedrze we Włocławku, erygowana w latach 1600-1603
i wzniesiona po roku 1605, zapewne przez muratora krakowskiego Samuela
Świątkiewicza, z prefabrykatów wykonanych w warsztacie Tomasza Nikła15
(il. 3). Jak zauważył Jerzy Łoziński, kaplica włocławska była prawdopodob-
nie pomyślana jako przyszłe miejsce spoczynku biskupa16. Znane dokumenty
świadczą o tym, iż Tarnowski nadzorował budowę kaplicy również po prze-
niesieniu na arcybiskupstwo gnieźnieńskie17. Jednakże po otrzymaniu godno-
ści arcybiskupiej postanowił on wznieść kolejną kaplicę, tym razem w presti-
żowej siedzibie prymasów. Ostatecznie, po ustawieniu w niej nagrobka ojca,
łowicka kaplica Św. Trójcy stała się niejako mauzoleum rodziny Tarnowskich.
Z uwagi na skąpą liczbę zachowanych informacji źródłowych trudno jednak
12 Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, (Urzędnicy dawnej
Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. Antoni Gąsiorowski, t. 10), oprać. Kazimierz
Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela i in., red. Antoni Gąsiorowski, Kórnik 1992, s. 110, 209.
Zob. Kazimierz Lepszy, Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego (1589- 1592), Kraków
1939, s. 265,275; Henryk Wisner, Rzeczpospolita Wazów. Czasy Zygmunta III i Władysława IV,
Warszawa 2002, s. 194; idem, Zygmunt III Waza, Wrocław 2006, s. 61, 68.
13 O tym szczególnie zob. Pisma pośmiertne Stanisława Łubieńskiego, oprać. Adam
B. Jocher, Petersburg 1855, s. 26-41. Łubieński, uczestnik tych wydarzeń, wyraźnie wskazuje
na zażyłość i zaufanie pomiędzy królem i Tarnowskim.
14 Zob. Stefan Damalewicz, Vitae Vladislaviensium Episcoporum, Cracoviae 1642, s. 422-425
(egzemplarz w Bibliotece UMK, sygn. Pol. 7. II. 6342); przekaz ten cytuje Korytkowski, Arcybiskupi
gnieźnieńscy..., s. 549.
15 O fundacjach włocławskich wspomina Damalewicz, a za nim Korytkowski (Damalewicz,
Vitae Vladislaviensium..., s. 422-425; Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy..., s. 550). Samą
kaplicę najpełniej omówił Jerzy Łoziński, Grobowe kapłice kopułowe w Połsce 1520-1620,
Warszawa 1973, s. 132-136; zob. też Stefan Narębski, Kapłica renesansowa we Włocławku i jej
związki z kaplicą firlejowską w Bejscach, Bydgoszcz 1961.
16 Łoziński, Grobowe kapłice..., s. 133.
17 Ibidem, s. 132.
Dzieła
Wiłłema van
den Błockego
z kaplicy
Św. Trójcy...
TT
członków stronnictwa królewskiego. Podczas burzliwego sejmu w 1591 r. król,
wbrew zdaniu Jana Zamoyskiego, mianował go podkanclerzym koronnym12.
Po kilkuletniej służbie na królewskim dworze, podczas której uczestniczył
w wielu ważnych wydarzeniach, jak choćby w spotkaniu króla polskiego z jego
ojcem, królem szwedzkim Janem III w Rewalu w 1589 r., czy też w wyprawie
do Szwecji w latach 1593-159413, od 1598 roku Jan Tarnowski podążał drogą
kariery kościelnej. Sprawował on wyższe godności duchowne, najpierw bis-
kupa poznańskiego (1598-1600), następnie kujawskiego (1600-1603), wresz-
cie zaś arcybiskupa gnieźnieńskiego.
Już jako biskup poznański Tarnowski dokonał szeregu fundacji artystycz-
nych. Stefan Damalewicz wspomina odnowę kościoła katedralnego, przyozdo-
bienie malowidłami jego prezbiterium, a także przebudowę tamtejszego pałacu
biskupiego14. Lepiej uchwytna jest działalność fundacyjna Tarnowskiego jako
biskupa kujawskiego, której najlepsze świadectwo daje kaplica Najświętszej
Marii Panny przy katedrze we Włocławku, erygowana w latach 1600-1603
i wzniesiona po roku 1605, zapewne przez muratora krakowskiego Samuela
Świątkiewicza, z prefabrykatów wykonanych w warsztacie Tomasza Nikła15
(il. 3). Jak zauważył Jerzy Łoziński, kaplica włocławska była prawdopodob-
nie pomyślana jako przyszłe miejsce spoczynku biskupa16. Znane dokumenty
świadczą o tym, iż Tarnowski nadzorował budowę kaplicy również po prze-
niesieniu na arcybiskupstwo gnieźnieńskie17. Jednakże po otrzymaniu godno-
ści arcybiskupiej postanowił on wznieść kolejną kaplicę, tym razem w presti-
żowej siedzibie prymasów. Ostatecznie, po ustawieniu w niej nagrobka ojca,
łowicka kaplica Św. Trójcy stała się niejako mauzoleum rodziny Tarnowskich.
Z uwagi na skąpą liczbę zachowanych informacji źródłowych trudno jednak
12 Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, (Urzędnicy dawnej
Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. Antoni Gąsiorowski, t. 10), oprać. Kazimierz
Chłapowski, Stefan Ciara, Łukasz Kądziela i in., red. Antoni Gąsiorowski, Kórnik 1992, s. 110, 209.
Zob. Kazimierz Lepszy, Rzeczpospolita Polska w dobie sejmu inkwizycyjnego (1589- 1592), Kraków
1939, s. 265,275; Henryk Wisner, Rzeczpospolita Wazów. Czasy Zygmunta III i Władysława IV,
Warszawa 2002, s. 194; idem, Zygmunt III Waza, Wrocław 2006, s. 61, 68.
13 O tym szczególnie zob. Pisma pośmiertne Stanisława Łubieńskiego, oprać. Adam
B. Jocher, Petersburg 1855, s. 26-41. Łubieński, uczestnik tych wydarzeń, wyraźnie wskazuje
na zażyłość i zaufanie pomiędzy królem i Tarnowskim.
14 Zob. Stefan Damalewicz, Vitae Vladislaviensium Episcoporum, Cracoviae 1642, s. 422-425
(egzemplarz w Bibliotece UMK, sygn. Pol. 7. II. 6342); przekaz ten cytuje Korytkowski, Arcybiskupi
gnieźnieńscy..., s. 549.
15 O fundacjach włocławskich wspomina Damalewicz, a za nim Korytkowski (Damalewicz,
Vitae Vladislaviensium..., s. 422-425; Korytkowski, Arcybiskupi gnieźnieńscy..., s. 550). Samą
kaplicę najpełniej omówił Jerzy Łoziński, Grobowe kapłice kopułowe w Połsce 1520-1620,
Warszawa 1973, s. 132-136; zob. też Stefan Narębski, Kapłica renesansowa we Włocławku i jej
związki z kaplicą firlejowską w Bejscach, Bydgoszcz 1961.
16 Łoziński, Grobowe kapłice..., s. 133.
17 Ibidem, s. 132.
Dzieła
Wiłłema van
den Błockego
z kaplicy
Św. Trójcy...
TT