DOI Artikel:
Sulewska, Renata: Augsburskie wzory wyposażenia kościołów Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0007
Renata Sulewska
Augsburskie wzory wyposażenia kościołów
Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
„Kościół Pogudkowski jest z fundamentów cały murowany [...]. Wchodząc
do Kościoła jest chór figuralny, cały malowany, na którym organy ozdobne.
[...] Na froncie samym jest Ołtarz wielki cały malowany i wyzłacany, na stronie
jednej od Południa jest Kaplica, w której ołtarz na honor Najśw[więtszej] Panny
Wniebowzięcia, cały nowy, ale niezłocony jeszcze, na drugiej stronie od wschodu
Słońca jest Zakrystya cała murowana i przystojnie przyozdobiona, jako też opa-
trzona szafami dobremi do chowania apparatów Kościelnych i bielizny. Z zakrystyi
wniście na Ambonę, która jest cała nowa rzeźbą i strukturą piękną. Z tej samej
strony jest Kaplica Bracka1, w której ołtarz nowy na honor S. Anioła Stróża, w tejże
Kaplicy szafa wielka do chowania rzeczy Brackich, dalej za Kaplicą przy murze
ołtarzyk nowy malowany i wyzłocony na honor S. Krzyża, obok tego ołtarzyka
Konfesjonał nowy malowany i złocony. Po drugiej stronie za Kaplicą Najświętszej]
Maryi P[anny] na przeciwko Ambony chrześnica cała nowa, wspaniała wysoka
na 12 łokci, po tejże stronie Kaplica, w której ołtarz S. Jerzego stary, w tejże Kaplicy
konfesjonał nowy jeszcze niemalowany, dalej idąc przy murze ołtarzyk mały
na honor Jana Nepomucena cały malowany i wyzłocony. Suffit drewniany w sztu-
kateryą przystojną”2 (ił. 1). Zacytowany opis kościoła w Pogódkach prezentuje wnę-
trze świątyni, jakie w 1780 r. zastał Łukasz Jan Krzykowski (kanonik kruszwicki,
notariusz apostolski) wizytujący kościół z polecenia biskupa Józefa Rybińskiego.
Dokładniejszych danych dotyczących powstania poszczególnych dzieł tworzą-
cych wyposażenie pogódkowskiego kościoła dostarczają dwa inne opisy, zawarte
w protokołach wizytacji generalnej sporządzonej z polecenia biskupa Antoniego
Ostrowskiego3 przez Bartłomieja Franciszka Ksawerego Trochowskiego w 1765 r.
1 Bractwo św. Aniołów Stróżów zostało założone w 1637 r. przez prowincjała paulinów
ojca Paulina Kłodawskiego. Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928,
s. 400. Ks. kanonikowi Wincentemu Pytlikowi Diecezjalnemu Konserwatorowi Zabytków Die-
cezji Pelplińskiej bardzo dziękuję za pomoc podczas zbierania materiałów do artykułu.
2 Archiwum Diecezjalne w Pelplinie [dalej: ADP], sygn. G 70: Visitatio generalis eccle-
szhr[um] Decanatuum Dirschavien[sis] et Starogarfdiensis] Ex Mandate I//[ust]r[issi]mż Ex-
cell[entissi]mi & P[everendi]ss[i]mż Domini D[omi]w Iosephi Rybiński Episcopi Loci Ordinarii
Vladislaviensis & Pomeraniae per Perill[ust\rem Admfodum] R[everen]dum Lucam Ioannem
Krzykowski Canonicum Crusvicien[sem], Notarium Ap[osto]/[i]cum Visitatorem Delegatum pe-
racta Anno 1780mo, k. 432 r.-v.
3 ADP, sygn. G 61: Visitatio Generalis Ecclesiarum Archidiaconatus Pomeraniae Tribus De-
canatibus, Gedanensi, Starogardiensi & Dirschaviensi distinctarumper Perillustrem & Adm[odum]
R[evere]ndum D[omi]num Bartholomaeum Franciscum Xaverium Trochowski Insignis Collegiatae
Crusviciensis Canonicum Officialem Svecen [sem] Praepositum Serocensem ab Illustrissimo Excellen-
tissimo & Reverendissimo Domino Domino Antonio Casim[iro] Ostrowski Episcopo Vladislavien[si]
5
Augsburskie wzory wyposażenia kościołów
Prus Królewskich w drugiej połowie XVIII w.
„Kościół Pogudkowski jest z fundamentów cały murowany [...]. Wchodząc
do Kościoła jest chór figuralny, cały malowany, na którym organy ozdobne.
[...] Na froncie samym jest Ołtarz wielki cały malowany i wyzłacany, na stronie
jednej od Południa jest Kaplica, w której ołtarz na honor Najśw[więtszej] Panny
Wniebowzięcia, cały nowy, ale niezłocony jeszcze, na drugiej stronie od wschodu
Słońca jest Zakrystya cała murowana i przystojnie przyozdobiona, jako też opa-
trzona szafami dobremi do chowania apparatów Kościelnych i bielizny. Z zakrystyi
wniście na Ambonę, która jest cała nowa rzeźbą i strukturą piękną. Z tej samej
strony jest Kaplica Bracka1, w której ołtarz nowy na honor S. Anioła Stróża, w tejże
Kaplicy szafa wielka do chowania rzeczy Brackich, dalej za Kaplicą przy murze
ołtarzyk nowy malowany i wyzłocony na honor S. Krzyża, obok tego ołtarzyka
Konfesjonał nowy malowany i złocony. Po drugiej stronie za Kaplicą Najświętszej]
Maryi P[anny] na przeciwko Ambony chrześnica cała nowa, wspaniała wysoka
na 12 łokci, po tejże stronie Kaplica, w której ołtarz S. Jerzego stary, w tejże Kaplicy
konfesjonał nowy jeszcze niemalowany, dalej idąc przy murze ołtarzyk mały
na honor Jana Nepomucena cały malowany i wyzłocony. Suffit drewniany w sztu-
kateryą przystojną”2 (ił. 1). Zacytowany opis kościoła w Pogódkach prezentuje wnę-
trze świątyni, jakie w 1780 r. zastał Łukasz Jan Krzykowski (kanonik kruszwicki,
notariusz apostolski) wizytujący kościół z polecenia biskupa Józefa Rybińskiego.
Dokładniejszych danych dotyczących powstania poszczególnych dzieł tworzą-
cych wyposażenie pogódkowskiego kościoła dostarczają dwa inne opisy, zawarte
w protokołach wizytacji generalnej sporządzonej z polecenia biskupa Antoniego
Ostrowskiego3 przez Bartłomieja Franciszka Ksawerego Trochowskiego w 1765 r.
1 Bractwo św. Aniołów Stróżów zostało założone w 1637 r. przez prowincjała paulinów
ojca Paulina Kłodawskiego. Diecezja chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928,
s. 400. Ks. kanonikowi Wincentemu Pytlikowi Diecezjalnemu Konserwatorowi Zabytków Die-
cezji Pelplińskiej bardzo dziękuję za pomoc podczas zbierania materiałów do artykułu.
2 Archiwum Diecezjalne w Pelplinie [dalej: ADP], sygn. G 70: Visitatio generalis eccle-
szhr[um] Decanatuum Dirschavien[sis] et Starogarfdiensis] Ex Mandate I//[ust]r[issi]mż Ex-
cell[entissi]mi & P[everendi]ss[i]mż Domini D[omi]w Iosephi Rybiński Episcopi Loci Ordinarii
Vladislaviensis & Pomeraniae per Perill[ust\rem Admfodum] R[everen]dum Lucam Ioannem
Krzykowski Canonicum Crusvicien[sem], Notarium Ap[osto]/[i]cum Visitatorem Delegatum pe-
racta Anno 1780mo, k. 432 r.-v.
3 ADP, sygn. G 61: Visitatio Generalis Ecclesiarum Archidiaconatus Pomeraniae Tribus De-
canatibus, Gedanensi, Starogardiensi & Dirschaviensi distinctarumper Perillustrem & Adm[odum]
R[evere]ndum D[omi]num Bartholomaeum Franciscum Xaverium Trochowski Insignis Collegiatae
Crusviciensis Canonicum Officialem Svecen [sem] Praepositum Serocensem ab Illustrissimo Excellen-
tissimo & Reverendissimo Domino Domino Antonio Casim[iro] Ostrowski Episcopo Vladislavien[si]
5