DOI Artikel:
Wagner, Arkadiusz: Organizacja i technika pracy w warsztatach snycerskich na Warmii w późnym baroku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0037
Arkadiusz Wagner
Organizacja i technika pracy w warsztatach
snycerskich na Warmii w późnym baroku
Przeprowadzone w ostatnich latach badania nad dorobkiem pracowni Chrys-
tiana Bernarda Schmidta (1734-1784), najważniejszego warmińskiego rzeź-
biarza epoki rokoka, pozwoliły na szereg uogólniających wniosków dotyczą-
cych innych rzeźbiarzy działających w tym regionie w XVIII w.1 Odnoszą się
one również do wciąż niedocenianego w rodzimej historii sztuki zagadnienia
organizacji i techniki pracy2.
Lokalni rzeźbiarze zrzeszeni byli w cechach zatrudniających wystar-
czającą liczbę majstrów3, a tworzonych w każdym mieście. Niestety nie jest
znany żaden dokument statutów cechów (Rolle) dla rzeźbiarzy oraz stolarzy,
co znacznie ogranicza możliwość odtworzenia struktur, w których byli zrze-
szeni4. Na szczęście wiele danych na temat rzeźbiarzy, stolarzy i zawodów
im pokrewnych (organmistrzów i tzw. kabinetmacherów) pozyskał przed laty
Anton Ulbrich5 z królewieckich archiwaliów pochodzących z XVII-XVIII w.
Według tego badacza podobne realia istniały także na terenie Warmii, włącz-
nie z Braniewem i Reszlem, który w osiemnastym stuleciu stanowił centrum
lokalnego rzeźbiarstwa i prawdopodobnie też stolarstwa6. Ze źródeł zna-
nych Ulbrichowi wynikało, że rzeźbiarze przez większość tego okresu nale-
żeli do wspólnego warku (Gewerk) ze stolarzami7. W końcu XVII w. rzeź-
biarze przejściowo odłączyli się od tego zawodu, by ustanowić nowe warki:
z organmistrzami oraz kabinetmacherami. Źródła z późniejszego okresu
1 Arkadiusz Wagner, Warsztat rzeźbiarski Chrystiana Bernarda Schmidta na Warmii,
Olsztyn 2007 s. 35-69, 130-168, passim.
2 Pionierem w badaniach nad organizacją środkowoeuropejskich warsztatów rzeźbiarskich
epoki baroku był w Polsce Konstanty Kalinowski (Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986,
s. 22-25; Warsztat barokowego rzeźbiarza, „Artium Quaestiones” 1995, nr 7, s. 103-140; Studien
zur Werkstattpraxis der Barockskulptur im 17. und 18. Jahrhundert, Hg. Konstanty Kalinowski,
Poznań 1992). Na temat skromnego rodzimego dorobku badawczego w zakresie średniowiecznej
i nowożytnej techniki rzeźbiarskiej zob. Wagner, Warsztat rzeźbiarski..., s. 130, przyp. 313.
3 Zob. Georg Matern, Die Quellen zur Geschichte des Handwerks im Ermland, „Zeitschrift
fur die Geschichte und Altertumskunde Ermlands” 1910, Bd. 17, s. 219-226.
4 O wielkiej liczbie dokumentów tego typu zachowanych do okresu międzywojennego
pisał Adolf Poschmann, 600 Jahre Rbfiel, Rófiel 1937, s. 191.
5 Anton Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst in OstpreuJJen vom Ausgang des 16. bis
in die 2. Hdlfte des 19. Jahrhunderts, Bd. 1, Kónigsberg, 1926, s. 36-41.
6 Poschmann, 600 Jahre..., s. 191; Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst..., s. 41, Wagner,
Warsztat rzeźbiarski..., s. 28-30.
7 Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst..., s. 38.
35
Organizacja i technika pracy w warsztatach
snycerskich na Warmii w późnym baroku
Przeprowadzone w ostatnich latach badania nad dorobkiem pracowni Chrys-
tiana Bernarda Schmidta (1734-1784), najważniejszego warmińskiego rzeź-
biarza epoki rokoka, pozwoliły na szereg uogólniających wniosków dotyczą-
cych innych rzeźbiarzy działających w tym regionie w XVIII w.1 Odnoszą się
one również do wciąż niedocenianego w rodzimej historii sztuki zagadnienia
organizacji i techniki pracy2.
Lokalni rzeźbiarze zrzeszeni byli w cechach zatrudniających wystar-
czającą liczbę majstrów3, a tworzonych w każdym mieście. Niestety nie jest
znany żaden dokument statutów cechów (Rolle) dla rzeźbiarzy oraz stolarzy,
co znacznie ogranicza możliwość odtworzenia struktur, w których byli zrze-
szeni4. Na szczęście wiele danych na temat rzeźbiarzy, stolarzy i zawodów
im pokrewnych (organmistrzów i tzw. kabinetmacherów) pozyskał przed laty
Anton Ulbrich5 z królewieckich archiwaliów pochodzących z XVII-XVIII w.
Według tego badacza podobne realia istniały także na terenie Warmii, włącz-
nie z Braniewem i Reszlem, który w osiemnastym stuleciu stanowił centrum
lokalnego rzeźbiarstwa i prawdopodobnie też stolarstwa6. Ze źródeł zna-
nych Ulbrichowi wynikało, że rzeźbiarze przez większość tego okresu nale-
żeli do wspólnego warku (Gewerk) ze stolarzami7. W końcu XVII w. rzeź-
biarze przejściowo odłączyli się od tego zawodu, by ustanowić nowe warki:
z organmistrzami oraz kabinetmacherami. Źródła z późniejszego okresu
1 Arkadiusz Wagner, Warsztat rzeźbiarski Chrystiana Bernarda Schmidta na Warmii,
Olsztyn 2007 s. 35-69, 130-168, passim.
2 Pionierem w badaniach nad organizacją środkowoeuropejskich warsztatów rzeźbiarskich
epoki baroku był w Polsce Konstanty Kalinowski (Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986,
s. 22-25; Warsztat barokowego rzeźbiarza, „Artium Quaestiones” 1995, nr 7, s. 103-140; Studien
zur Werkstattpraxis der Barockskulptur im 17. und 18. Jahrhundert, Hg. Konstanty Kalinowski,
Poznań 1992). Na temat skromnego rodzimego dorobku badawczego w zakresie średniowiecznej
i nowożytnej techniki rzeźbiarskiej zob. Wagner, Warsztat rzeźbiarski..., s. 130, przyp. 313.
3 Zob. Georg Matern, Die Quellen zur Geschichte des Handwerks im Ermland, „Zeitschrift
fur die Geschichte und Altertumskunde Ermlands” 1910, Bd. 17, s. 219-226.
4 O wielkiej liczbie dokumentów tego typu zachowanych do okresu międzywojennego
pisał Adolf Poschmann, 600 Jahre Rbfiel, Rófiel 1937, s. 191.
5 Anton Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst in OstpreuJJen vom Ausgang des 16. bis
in die 2. Hdlfte des 19. Jahrhunderts, Bd. 1, Kónigsberg, 1926, s. 36-41.
6 Poschmann, 600 Jahre..., s. 191; Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst..., s. 41, Wagner,
Warsztat rzeźbiarski..., s. 28-30.
7 Ulbrich, Geschichte der Bildhauerkunst..., s. 38.
35