DOI Artikel:
Wardzyński, Michał: Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne importowane gatunki marmurów włoskich w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w.
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0093
Michał Wardzyński
Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne
importowane gatunki marmurów włoskich
w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej
Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w?
Zagadnienia materiałoznawstwa małej architektury i rzeźby kamien-
nej w badaniach historii sztuki nowożytnej na ziemiach polskich były dotąd
traktowane marginalnie1, a poprawną identyfikację użytych grup i gatunków
kamieni budowlanych oraz dekoracyjnych umożliwiały jedynie precyzyjne
informacje źródłowe. Nie wyzyskano przy tym obfitej literatury obcojęzycz-
nej z dziedziny historii gospodarczej, geologii przemysłowej i socjologii sztuki,
która od wielu lat przybliża podobne zagadnienia w odniesieniu do państw
zachodniej Europy od czasów rzymskich do epoki nowoczesnej2. Własności
* Tekst odzwierciedla stan badań z końca 2014 r., przy niezbędnym uzupełnieniu najnow-
szych pozycji literatury przedmiotu.
1 Z najważniejszych prac zob. Maria Weber-Kozińska, Kamienie w Polsce w okresie renesansu.
Główne etapy rozwojowe w historii naszego kamieniarstwa, „Architektura” 1954, nr 1, s. 13-19;
Hanna Sygietyńska, Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa 1978; Wiesław Procyk,
Marmury królewskie: zjawisko wietrzenia i problemy konserwacji, cz. 1, Warszawa 1998, szczegól-
nie s. 11-27; Aleksandra Lipińska, Alabastrum efforditur pulcherrimum & candissimum. Wpływ
południowoniderlandzkich centrów rzeźby na popularyzację alabastru na przykładzie Polski, Śląska
i Saksonii [w:] Centrum i peryferie. Materiały III Ogólnopolskiej Sesji Studenckiej, red. Aleksandra
Lipińska, Wrocław 2003, s. 63-78; Ryszard Szmydki, Marbres mosans dans les demeures royales
en Pologne sous Sigismond III Vasa [w:] Pouvoir(s) de marbres, Liege 2004, („Dossier de la Com-
mission Royale des Monuments, Sites et Fouilles”, 11), s. 77-84; Jacek Rajchel, Kamienny Kra-
ków - spojrzenie geologa, wyd. 2 poprawione i uzupełnione, Kraków 2005; Aleksandra Lipińska,
Wewnętrzne światło. Południowoniderlandzka rzeźba alabastrowa w Europie Środkowo-Wschodniej,
Wrocław 2007; Ryszard Szmydki, Artystyczno-dyplomatyczne kontakty Zygmunta III Wazy z Nider-
landami Południowymi, Lublin 2008, s. 205-241, ii. 31-33; Materiał rzeźby. Między techniką
a semantyką, red. Aleksandra Lipińska, Wrocław 2009; Tadeusz J. Żuchowski, Sculpture materiał
research. Ordering the problems [w:] Materiał rzeźby..., s. 23-31; idem, Poskromienie materii. Nowo-
żytne zmagania rzeźbiarzy z marmurem kararyjskim. Michał Anioł, Bernini, Canova, Poznań 2010;
Materia światła i ciała: alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI-XVIII wieku / Matter of light and
flesh: alabaster in the Netherlandish sculpture of the 16th and 17th centuries, red. Jacek Kriegseisen,
współpraca Aleksandra Lipińska, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Oddział Zie-
lona Brama, 15.11.2011-15.03.2012, Gdańsk 2011; Michał Wardzyński przy współpracy Huberta
Kowalskiego i Piotra J. Jamskiego, Lapidarium warszawskie. Szlachetne materiały kamieniarskie
w XVI i XVII wieku, Warszawa 2013; Michał Wardzyński, Marmur i alabaster w rzeźbie i małej
architekturze Rzeczypospolitej. Studium historyczno-materiałoznawcze zmian tradycji artystycznych
od XVI do początku XVIII wieku, Warszawa 2015.
2 W podstawowym wyborze zob. Mario Pieri, I Marmi d’Italia granite epietre ornamentałi,
Milano 1964; Christiane Klapisch-Zuber, Les maitres du marbre. Carrare 1300-1600, Paris 1969;
Marmi antichi, a cura di Gabriele Borghini, Roma 2004; Frits Scholten, De Nederłandse handel
91
Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne
importowane gatunki marmurów włoskich
w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej
Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w?
Zagadnienia materiałoznawstwa małej architektury i rzeźby kamien-
nej w badaniach historii sztuki nowożytnej na ziemiach polskich były dotąd
traktowane marginalnie1, a poprawną identyfikację użytych grup i gatunków
kamieni budowlanych oraz dekoracyjnych umożliwiały jedynie precyzyjne
informacje źródłowe. Nie wyzyskano przy tym obfitej literatury obcojęzycz-
nej z dziedziny historii gospodarczej, geologii przemysłowej i socjologii sztuki,
która od wielu lat przybliża podobne zagadnienia w odniesieniu do państw
zachodniej Europy od czasów rzymskich do epoki nowoczesnej2. Własności
* Tekst odzwierciedla stan badań z końca 2014 r., przy niezbędnym uzupełnieniu najnow-
szych pozycji literatury przedmiotu.
1 Z najważniejszych prac zob. Maria Weber-Kozińska, Kamienie w Polsce w okresie renesansu.
Główne etapy rozwojowe w historii naszego kamieniarstwa, „Architektura” 1954, nr 1, s. 13-19;
Hanna Sygietyńska, Kamień w architekturze i rzeźbie Warszawy, Warszawa 1978; Wiesław Procyk,
Marmury królewskie: zjawisko wietrzenia i problemy konserwacji, cz. 1, Warszawa 1998, szczegól-
nie s. 11-27; Aleksandra Lipińska, Alabastrum efforditur pulcherrimum & candissimum. Wpływ
południowoniderlandzkich centrów rzeźby na popularyzację alabastru na przykładzie Polski, Śląska
i Saksonii [w:] Centrum i peryferie. Materiały III Ogólnopolskiej Sesji Studenckiej, red. Aleksandra
Lipińska, Wrocław 2003, s. 63-78; Ryszard Szmydki, Marbres mosans dans les demeures royales
en Pologne sous Sigismond III Vasa [w:] Pouvoir(s) de marbres, Liege 2004, („Dossier de la Com-
mission Royale des Monuments, Sites et Fouilles”, 11), s. 77-84; Jacek Rajchel, Kamienny Kra-
ków - spojrzenie geologa, wyd. 2 poprawione i uzupełnione, Kraków 2005; Aleksandra Lipińska,
Wewnętrzne światło. Południowoniderlandzka rzeźba alabastrowa w Europie Środkowo-Wschodniej,
Wrocław 2007; Ryszard Szmydki, Artystyczno-dyplomatyczne kontakty Zygmunta III Wazy z Nider-
landami Południowymi, Lublin 2008, s. 205-241, ii. 31-33; Materiał rzeźby. Między techniką
a semantyką, red. Aleksandra Lipińska, Wrocław 2009; Tadeusz J. Żuchowski, Sculpture materiał
research. Ordering the problems [w:] Materiał rzeźby..., s. 23-31; idem, Poskromienie materii. Nowo-
żytne zmagania rzeźbiarzy z marmurem kararyjskim. Michał Anioł, Bernini, Canova, Poznań 2010;
Materia światła i ciała: alabaster w rzeźbie niderlandzkiej XVI-XVIII wieku / Matter of light and
flesh: alabaster in the Netherlandish sculpture of the 16th and 17th centuries, red. Jacek Kriegseisen,
współpraca Aleksandra Lipińska, katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Oddział Zie-
lona Brama, 15.11.2011-15.03.2012, Gdańsk 2011; Michał Wardzyński przy współpracy Huberta
Kowalskiego i Piotra J. Jamskiego, Lapidarium warszawskie. Szlachetne materiały kamieniarskie
w XVI i XVII wieku, Warszawa 2013; Michał Wardzyński, Marmur i alabaster w rzeźbie i małej
architekturze Rzeczypospolitej. Studium historyczno-materiałoznawcze zmian tradycji artystycznych
od XVI do początku XVIII wieku, Warszawa 2015.
2 W podstawowym wyborze zob. Mario Pieri, I Marmi d’Italia granite epietre ornamentałi,
Milano 1964; Christiane Klapisch-Zuber, Les maitres du marbre. Carrare 1300-1600, Paris 1969;
Marmi antichi, a cura di Gabriele Borghini, Roma 2004; Frits Scholten, De Nederłandse handel
91