DOI article:
Wardzyński, Michał: Marmo bianco statuario z Carrary oraz inne importowane gatunki marmurów włoskich w małej architekturze i rzeźbie na terenie dawnej Rzeczypospolitej od XVI do końca XVIII w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.43437#0098
Michał
Wardzyński
Marmo bianco statuario z Carrary
Mimo że początek renesansu włoskiego w Krakowie wiąże się nierozerwal-
nie z działalnością wywodzącej się ze stolicy księstwa Toskanii ostrzyhomskiej
pracowni Francesca i Giovanniego Fiorentinich oraz Bartholomea Berec-
ciego da Pontassieve, to próżno by doszukiwać się choćby jednego przykładu
zastosowania białego marmuru kararyjskiego w całej rzeźbie włoskiej XVI
i XVII w. w Krakowie i całej Rzeczypospolitej. Jedynym zidentyfikowanym
dziś dziełem nieustalonej proweniencji, określonym wstępnie jako nowo-
żytne, jest popiersie królowej Barbary Zapolyi (zm. 1515) w zbiorach Muzeum
Zamku w Olesku (filii Lwowskiej Galerii Sztuki)13. Przynajmniej do drugiej
połowy lat dwudziestych XVII w. dominowały tutaj dwubarwne, czerwono-
-białe zestawienia materiałowe odziedziczone jeszcze po średniowiecznej tra-
dycji środkowoeuropejskiej. W zestawieniach tych obok czerwonobrązowego
marmuru (jurajskiego wapienia zwanego „kamieniem królewskim” z Tardos
na Węgrzech, salzburskiego odmiany Rot lub Heli rot z Adnet pod Hallein
nad Salzachem, lubowelskiego z Podsadka / Marmonu koło Starej Lubowli
na Spiszu i innych)14 w partiach figuralnych oraz w najważniejszych pod
względem ideowym elementach obudowy architektonicznej wykorzystywano
piaskowce (godulski lub myślenicki)15 oraz różne odmiany wapienia (Pińczów,
Dębniki pod Krakowem i Nasiłów pod Janowcem)16.
13 Tatiana Sabodasz, Zamek w Olesku. Przewodnik, Lwów 2009, s. 58-60, il. nlb. na s. 59;
Dalia Tarandaite, LDK valdovq ir didiką portrety paroda iś Ukrainos muziejy, „Kulturos paveldo
tyrmai, restauravimas, projektai” 2012, s. 56.
14 Ludwik Zejszner, Spiż, „Biblioteka Warszawska” 1854, nr lipcowy, s. 19-21; Marian
Sokołowski, Zagadkowy nagrobek katedry gnieźnieńskiej: Wit Stwosz i marmury naszych pomni-
ków w XV i XVI w., „Sprawozdania Komisyi do Badań Historyi Sztuki” 1898, nr 2-3, s. 163-164;
Michał Wardzyński, The Great Competitors. The Import and Use of “Red” Marble from Hungary,
Adnet, Stara Lubowla and Upper Hungary / Transylvania in Small Architecture and Sculpture
in the Commonwealth from the Fourteenth Century to the First Half of the Seventeenth Century
[w:] Actes du XVIe Colloque International de Glyptographie a Muensterschwarzach (Schwarzach-
-am-Main), red. Jean-Louis Van Belle, Braine-le-Chateau 2009, s. 333-342, 344-346, il. 1-2,
12, 1-8, 28; idem, Między Italią i Niderlandami. Środkowoeuropejskie ośrodki kamieniarsko-
-rzeźbiarskie wobec tradycji nowożytnej. Uwagi z dziedziny materiałoznawstwa [w:] Materiał
w rzeźbie..., s. 427, tu literatura środkowoeuropejska i krajowa na ten temat.
15 Jan Bromowicz, Ocena możliwości wykorzystania skał z okolic Krakowa do rekonstrukcji
kamiennych elementów architektonicznych, „Gospodarka Surowcami Mineralnymi” 2001, nr 1, s. 5-74,
tu s. 51-53, 55-58; Ireneusz Pluska, Marek Rembiś, Anna Smoleńska, Kamień w architekturze i deko-
racji Kaplicy Zygmuntowskiej, „Biuletyn Historii Sztuki” 2005, nr 1-2, s. 147-157, il. la-lb, 7.
16 Witold Kieszkowski, Santi Gucci Fiorentino. Uwagi na marginesie pracy dr Krystyny
Sinko: Santi Gucci Fiorentino i jego szkoła, Kraków 1933, Bibljoteka Historji Sztuki no. 3, „Biuletyn
Historii Sztuki i Kultury” 1934, nr 2, s. 145-147,148-150; Weber-Kozińska, Kamieniarka w Pol-
sce w okresie renesansu, s. 15,18-19; Andrzej Fischinger, Santi Gucci architekt i rzeźbiarz królew-
ski, Kraków 1969, s. 64-67, 79-86; Nina Miks-Rudkowska, Rzemiosło kamieniarskie Kielecczy-
zny (zarys historyczny) [w:] Z dziejów rzemiosła na Kielecczyźnie. Materiały sesji 11-12 XII1969,
96
Wardzyński
Marmo bianco statuario z Carrary
Mimo że początek renesansu włoskiego w Krakowie wiąże się nierozerwal-
nie z działalnością wywodzącej się ze stolicy księstwa Toskanii ostrzyhomskiej
pracowni Francesca i Giovanniego Fiorentinich oraz Bartholomea Berec-
ciego da Pontassieve, to próżno by doszukiwać się choćby jednego przykładu
zastosowania białego marmuru kararyjskiego w całej rzeźbie włoskiej XVI
i XVII w. w Krakowie i całej Rzeczypospolitej. Jedynym zidentyfikowanym
dziś dziełem nieustalonej proweniencji, określonym wstępnie jako nowo-
żytne, jest popiersie królowej Barbary Zapolyi (zm. 1515) w zbiorach Muzeum
Zamku w Olesku (filii Lwowskiej Galerii Sztuki)13. Przynajmniej do drugiej
połowy lat dwudziestych XVII w. dominowały tutaj dwubarwne, czerwono-
-białe zestawienia materiałowe odziedziczone jeszcze po średniowiecznej tra-
dycji środkowoeuropejskiej. W zestawieniach tych obok czerwonobrązowego
marmuru (jurajskiego wapienia zwanego „kamieniem królewskim” z Tardos
na Węgrzech, salzburskiego odmiany Rot lub Heli rot z Adnet pod Hallein
nad Salzachem, lubowelskiego z Podsadka / Marmonu koło Starej Lubowli
na Spiszu i innych)14 w partiach figuralnych oraz w najważniejszych pod
względem ideowym elementach obudowy architektonicznej wykorzystywano
piaskowce (godulski lub myślenicki)15 oraz różne odmiany wapienia (Pińczów,
Dębniki pod Krakowem i Nasiłów pod Janowcem)16.
13 Tatiana Sabodasz, Zamek w Olesku. Przewodnik, Lwów 2009, s. 58-60, il. nlb. na s. 59;
Dalia Tarandaite, LDK valdovq ir didiką portrety paroda iś Ukrainos muziejy, „Kulturos paveldo
tyrmai, restauravimas, projektai” 2012, s. 56.
14 Ludwik Zejszner, Spiż, „Biblioteka Warszawska” 1854, nr lipcowy, s. 19-21; Marian
Sokołowski, Zagadkowy nagrobek katedry gnieźnieńskiej: Wit Stwosz i marmury naszych pomni-
ków w XV i XVI w., „Sprawozdania Komisyi do Badań Historyi Sztuki” 1898, nr 2-3, s. 163-164;
Michał Wardzyński, The Great Competitors. The Import and Use of “Red” Marble from Hungary,
Adnet, Stara Lubowla and Upper Hungary / Transylvania in Small Architecture and Sculpture
in the Commonwealth from the Fourteenth Century to the First Half of the Seventeenth Century
[w:] Actes du XVIe Colloque International de Glyptographie a Muensterschwarzach (Schwarzach-
-am-Main), red. Jean-Louis Van Belle, Braine-le-Chateau 2009, s. 333-342, 344-346, il. 1-2,
12, 1-8, 28; idem, Między Italią i Niderlandami. Środkowoeuropejskie ośrodki kamieniarsko-
-rzeźbiarskie wobec tradycji nowożytnej. Uwagi z dziedziny materiałoznawstwa [w:] Materiał
w rzeźbie..., s. 427, tu literatura środkowoeuropejska i krajowa na ten temat.
15 Jan Bromowicz, Ocena możliwości wykorzystania skał z okolic Krakowa do rekonstrukcji
kamiennych elementów architektonicznych, „Gospodarka Surowcami Mineralnymi” 2001, nr 1, s. 5-74,
tu s. 51-53, 55-58; Ireneusz Pluska, Marek Rembiś, Anna Smoleńska, Kamień w architekturze i deko-
racji Kaplicy Zygmuntowskiej, „Biuletyn Historii Sztuki” 2005, nr 1-2, s. 147-157, il. la-lb, 7.
16 Witold Kieszkowski, Santi Gucci Fiorentino. Uwagi na marginesie pracy dr Krystyny
Sinko: Santi Gucci Fiorentino i jego szkoła, Kraków 1933, Bibljoteka Historji Sztuki no. 3, „Biuletyn
Historii Sztuki i Kultury” 1934, nr 2, s. 145-147,148-150; Weber-Kozińska, Kamieniarka w Pol-
sce w okresie renesansu, s. 15,18-19; Andrzej Fischinger, Santi Gucci architekt i rzeźbiarz królew-
ski, Kraków 1969, s. 64-67, 79-86; Nina Miks-Rudkowska, Rzemiosło kamieniarskie Kielecczy-
zny (zarys historyczny) [w:] Z dziejów rzemiosła na Kielecczyźnie. Materiały sesji 11-12 XII1969,
96