DOI Artikel:
Woziński, Andrzej: Niderlandy - Lubeka - Gdańsk: o artystycznym pochodzeniu późnogotyckich rzeźb Marii z Dzieciątkiem z Garczyna i Sianowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0057
niezwykle plastycznie ukształtowane szaty powstawały w warsztatach bra- Niderlandy
banckich w drugiej połowie XV w., czego przykładem mogą być dwa kamienne Lubeka -
posągi z Musees Royaux d' Art et d' Histoire w Brukselii60. Gdańsk...
Należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden szczegół. Włosy Marii w Sianowie
są nie tylko wyrzeźbione - na jej skroń opadają pojedyncze kosmyki, które
namalowano na powierzchni głowy (por. il. 5). Wzajemne dopełnianie się rzeźby
i malarstwa było zjawiskiem powszechnym w rzeźbie średniowiecznej61, jednak warto
wskazać podobne do pracy w Sianowie rozwiązanie występujące w dziele o nider-
landzkiej proweniencji artystycznej, pochodzącym z około 1460 r., wywodzonym
z kręgu Mikołaja z Lejdy, a przedstawiającym
Dzieciątko Jezus (Monachium, Bayerisches
Nationalmuseum, il. 25)62. Masę misternie
wyrzeźbionych kędziorów na głowie Chrys-
tusa uzupełniają drobne kosmyki włosów
namalowane cienkim pędzelkiem na czole
i skroniach.
Omówione powyżej związki figur gar-
czyńskiej i sianowskiej z dziełami z Lube-
ki oraz bardzo silne reminiscencje nider-
landzkich koncepcji formalnych skłaniają
do postawienia hipotezy, iż rzeźby z Garczy-
na i Sianowa powstały w warsztacie lubec-
kim o niderlandzkiej orientacji artystycznej.
Obecność dzieł o takiej prowenien-
cji warsztatowo-artystycznej w okolicach
II. 25. Mikołaj z Lejdy (krąg), Mały Chrystus
- fragment, około 1460, Bayerisches
Nationalmuseum, Monachium,
fot. Andrzej Woziński
60 Michel Annaert, Pierrik de Henau, Traitement d’une Vierge brabanęonne en pierre polychro-
mee contaminee par les sels, „Institut Royal du Patrimoine Artistiąue. Bulletin” 1971/1972, vol. 13,
s. 139-144, il. 1; Michel Annaert, Notę sur le traitement d’une Vierge brabanęonne en calcaire poly-
chrome, „Institut Royal du Patrimoine Artistiąue. Bulletin” 1967/68, vol. 10, s. 169-173, il. 1.
61 Johannes Taubert, Farbige Skulpturen. Bedeutung, Fassung, Restaurierung, rozdz. Einlei-
tung: Plastische Form und Farbę oraz Uber die kiinstlerische Einheit von Form und Farbę in der
Skulptur (Gotische Skulpturen), Miinchen 1978, s. 11-18, 30-37; Eike Oellermann, Die kunstle-
rische Komponentę spatgotischer Fafimalertechniken [w:] Polychrome Skulptur in Europa. Tech-
nologie - Konservierung - Restaurierung. Tagungsbeitrage, 11.-13. November 1999, hrsg. von
Ulrich SchieBl und Renate Kiihnen, Dresden 1999, s. 10-16.
62 Rzeźbę tę przypisywano Mikołajowi z Lejdy, Mistrzowi Madonny z Dangolsheim lub
Michelowi Erhartowi, będącemu jednym z południowoniemieckich spadkobierców artystycz-
nych wielkiego lejdejczyka. Tę ostatnią atrybucję, choć nie bez wątpliwości, podtrzymali ostat-
nio Roller i Theiss, zob. Stefan Roller, Harald Theiss, Christuskind mit Weintraube [w:J Niclaus
Gerhaert. Der Bildhauer des spaten Mittelalters, hrsg. von Stefan Roller, Liebieghaus Skulpturen-
samlung, Frankfurt am Main 27. Oktober 2011 bis 4. Marz 2012. Musee de l’CEuvre Notre-Dame,
Strasburg 30. Marz bis 08. Juli 2012, Petersberg 2011, s. 294-299, kat. 22 (tutaj omówienie stanu
badań i literatura dotycząca rzeźby). Erhartowi przypisuje się też inną rzeźbę Dzieciątka Jezus,
pochodzącą z klasztoru Heggbach z około 1500 r. (Hamburg, Museum fur Kunst und Gewerbe)
z identycznie rozwiązaną partią włosów, zob. ibidem, s. 297, Abb. 265.
51
banckich w drugiej połowie XV w., czego przykładem mogą być dwa kamienne Lubeka -
posągi z Musees Royaux d' Art et d' Histoire w Brukselii60. Gdańsk...
Należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden szczegół. Włosy Marii w Sianowie
są nie tylko wyrzeźbione - na jej skroń opadają pojedyncze kosmyki, które
namalowano na powierzchni głowy (por. il. 5). Wzajemne dopełnianie się rzeźby
i malarstwa było zjawiskiem powszechnym w rzeźbie średniowiecznej61, jednak warto
wskazać podobne do pracy w Sianowie rozwiązanie występujące w dziele o nider-
landzkiej proweniencji artystycznej, pochodzącym z około 1460 r., wywodzonym
z kręgu Mikołaja z Lejdy, a przedstawiającym
Dzieciątko Jezus (Monachium, Bayerisches
Nationalmuseum, il. 25)62. Masę misternie
wyrzeźbionych kędziorów na głowie Chrys-
tusa uzupełniają drobne kosmyki włosów
namalowane cienkim pędzelkiem na czole
i skroniach.
Omówione powyżej związki figur gar-
czyńskiej i sianowskiej z dziełami z Lube-
ki oraz bardzo silne reminiscencje nider-
landzkich koncepcji formalnych skłaniają
do postawienia hipotezy, iż rzeźby z Garczy-
na i Sianowa powstały w warsztacie lubec-
kim o niderlandzkiej orientacji artystycznej.
Obecność dzieł o takiej prowenien-
cji warsztatowo-artystycznej w okolicach
II. 25. Mikołaj z Lejdy (krąg), Mały Chrystus
- fragment, około 1460, Bayerisches
Nationalmuseum, Monachium,
fot. Andrzej Woziński
60 Michel Annaert, Pierrik de Henau, Traitement d’une Vierge brabanęonne en pierre polychro-
mee contaminee par les sels, „Institut Royal du Patrimoine Artistiąue. Bulletin” 1971/1972, vol. 13,
s. 139-144, il. 1; Michel Annaert, Notę sur le traitement d’une Vierge brabanęonne en calcaire poly-
chrome, „Institut Royal du Patrimoine Artistiąue. Bulletin” 1967/68, vol. 10, s. 169-173, il. 1.
61 Johannes Taubert, Farbige Skulpturen. Bedeutung, Fassung, Restaurierung, rozdz. Einlei-
tung: Plastische Form und Farbę oraz Uber die kiinstlerische Einheit von Form und Farbę in der
Skulptur (Gotische Skulpturen), Miinchen 1978, s. 11-18, 30-37; Eike Oellermann, Die kunstle-
rische Komponentę spatgotischer Fafimalertechniken [w:] Polychrome Skulptur in Europa. Tech-
nologie - Konservierung - Restaurierung. Tagungsbeitrage, 11.-13. November 1999, hrsg. von
Ulrich SchieBl und Renate Kiihnen, Dresden 1999, s. 10-16.
62 Rzeźbę tę przypisywano Mikołajowi z Lejdy, Mistrzowi Madonny z Dangolsheim lub
Michelowi Erhartowi, będącemu jednym z południowoniemieckich spadkobierców artystycz-
nych wielkiego lejdejczyka. Tę ostatnią atrybucję, choć nie bez wątpliwości, podtrzymali ostat-
nio Roller i Theiss, zob. Stefan Roller, Harald Theiss, Christuskind mit Weintraube [w:J Niclaus
Gerhaert. Der Bildhauer des spaten Mittelalters, hrsg. von Stefan Roller, Liebieghaus Skulpturen-
samlung, Frankfurt am Main 27. Oktober 2011 bis 4. Marz 2012. Musee de l’CEuvre Notre-Dame,
Strasburg 30. Marz bis 08. Juli 2012, Petersberg 2011, s. 294-299, kat. 22 (tutaj omówienie stanu
badań i literatura dotycząca rzeźby). Erhartowi przypisuje się też inną rzeźbę Dzieciątka Jezus,
pochodzącą z klasztoru Heggbach z około 1500 r. (Hamburg, Museum fur Kunst und Gewerbe)
z identycznie rozwiązaną partią włosów, zob. ibidem, s. 297, Abb. 265.
51