DOI Artikel:
Woziński, Andrzej: Niderlandy - Lubeka - Gdańsk: o artystycznym pochodzeniu późnogotyckich rzeźb Marii z Dzieciątkiem z Garczyna i Sianowa
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0058
Andrzej Gdańska nie dziwi z wielu względów Lubeka była przecież najpoważniejszym
Wozmskż partnerem handlowym nadmotławskiego portu. Kontakty z nią stanowiły niekie¬
dy ponad jedną trzecią wszystkich relacji morskich Gdańska. Ich intensywność
zaczęła spadać u schyłku XV w., niemniej jednak Lubeka nadal odgrywała zna-
czącą rolę jako kontrahent miasta nad Motławą. W latach 1460-1476 do gdań-
skiego portu przybywało z lubeckiego ośrodka około 110 statków rocznie, nato-
miast w ostatniej dekadzie wieku, w latach 1492-1496, ich liczba spadła do około
40 w skali roku. Lubeka dostarczała Gdańskowi sukno, sól, śledzie, wino i piwo.
Z kolei Gdańsk wysyłał do wendyjskiego miasta zboże, dorsze, drewno, wosk,
metale, len, konopie, dziegieć, smołę i popiół63. Z zachodnich regionów wybrze-
ża Bałtyku, w tym z Szlezwiku-Holsztyna i samej Lubeki, pochodziła poważna
część gdańskiego patrycjatu64. Lubeka w XV w. i na początku XVI w. była naj-
większym nad Bałtykiem ośrodkiem produkującym dzieła sztuki na eksport.65
Szacuje się, że w XV w. z południowych wybrzeży Bałtyku, przede wszystkim
z Lubeki, wysłano do Finlandii i Estonii około 600 nastaw ołtarzowych66. Oko-
ło setki obrazów tablicowych pochodzenia lubeckiego wskazano na terenie dzi-
siejszej Szwecji i Norwegii67. Związki artystyczne pomiędzy Gdańskiem a Lube-
ką nie były dotąd przedmiotem osobnych, systematycznych badań68. Niemniej
jednak istnieje szereg świadectw, które potwierdzają wielorakie, wzajemne więzi.
Przekazy archiwalne wspominają o kramarzu z Lubeki Hinrichu Dunkelgudzie,
który pośredniczył w drugiej połowie XV w. w zakupach obrazów dla Gdań-
ska, Revala, Bergen oraz kilku innych miast skandynawskich69. Omawiałem już
63 Walter Stark, Liibeck und Danzig in der zweiten Halfte des 15. Jahrhunderts. Untersu-
chungen zum Verhdltnis der wendischen und preufiischen Hansestadte in der Zeit des Nieder-
gangs der Hanse, Bd. ll,Abhandlungen zur Handels- und Sozialgeschichte, Weimar 1973, passim-,
Henryk Samsonowicz, Dynamiczny ośrodek handlowy [w:] Historia Gdańska, t. 2, 1454-1655,
red. Edmund Cieślak, podrozdz. 7, Gdańsk a miasta hanzeatyckie, Gdańsk 1982, s. 123 i nn.
64 Joachim Zdrenka, Główne, Stare i Młode Miasto Gdańsk i ich patrycjat w latach
1342-1525, Toruń 1992, s. 86.
65 Jan von Bonsdorff, Kunstproduktion und Kunsverbreitung im Ostseeraum des Spdtmittel-
alters, Helsinki-Helsingfors 1993, s. 83 i nn.; idem, Art Transfer in the Medieval Baltic Sea Area
[w:] Kunstlerischer Austausch / Artistic Exchange. Alcten des XXVIII. Internationalen Kongresses
fur Kunstgeschichte Berlin, 15.-20. Juli 1992, hrsg. von Thomas W. Gaehtgens, Bd. 2, Berlin 1993,
s. 39-47; idem. LubeckerKunst. Handelsware im Ostseeraum [w:] Liibeck 1500..., s. 39-44.
66 von Bonsdorff, Kunstproduktion..., s. 83; idem, Lubecker Kunst..., s. 39.
67 Miriam Hoffmann, Studien zur Lubecker Tafelmalerei von 1450-1520 (Bau + Kunst.
Schleswig-Holsteinische Schriften zur Kunstgeschichte, hrsg. im Auftrag der Arthur-Haseloff-
-Gesellschaft von Heiko K. L. Schulze in Zusammenarbeit und mit Mitteln der Sparkassenstift
Schleswig-Holstein, Bd. 22), Kieł 2015, s. 43.
68 Autor przygotowuje na ten temat szersze opracowanie.
69 Wilhelm Mantels, Beitrage zur Lubisch-Hanschischen Geschichte. Ausgewahlte Histori-
sche Arbeiten, Jena 1881, Bd. 9, Aus dem Memoriał oder Geheimbuche des Lubeckers Krdmers
Hinrich Dunkelgud (1866), s. 343-369; Hans Floerke, Studien zur niederlandischen Kunst- und
Kulturgeschichte: die Formen des Kunsthandels, das Atelier und die Sammler in den Niederlan-
den vom 15.-18. Jahrhundert, Munchen-Leipzig 1905, s. 18; Ryszard Szmydki, Retables anversois
en Pologne. Contribution a 1'etude des rapports artistiques entre les anciens Pays-Bas Meridionaux
52
Wozmskż partnerem handlowym nadmotławskiego portu. Kontakty z nią stanowiły niekie¬
dy ponad jedną trzecią wszystkich relacji morskich Gdańska. Ich intensywność
zaczęła spadać u schyłku XV w., niemniej jednak Lubeka nadal odgrywała zna-
czącą rolę jako kontrahent miasta nad Motławą. W latach 1460-1476 do gdań-
skiego portu przybywało z lubeckiego ośrodka około 110 statków rocznie, nato-
miast w ostatniej dekadzie wieku, w latach 1492-1496, ich liczba spadła do około
40 w skali roku. Lubeka dostarczała Gdańskowi sukno, sól, śledzie, wino i piwo.
Z kolei Gdańsk wysyłał do wendyjskiego miasta zboże, dorsze, drewno, wosk,
metale, len, konopie, dziegieć, smołę i popiół63. Z zachodnich regionów wybrze-
ża Bałtyku, w tym z Szlezwiku-Holsztyna i samej Lubeki, pochodziła poważna
część gdańskiego patrycjatu64. Lubeka w XV w. i na początku XVI w. była naj-
większym nad Bałtykiem ośrodkiem produkującym dzieła sztuki na eksport.65
Szacuje się, że w XV w. z południowych wybrzeży Bałtyku, przede wszystkim
z Lubeki, wysłano do Finlandii i Estonii około 600 nastaw ołtarzowych66. Oko-
ło setki obrazów tablicowych pochodzenia lubeckiego wskazano na terenie dzi-
siejszej Szwecji i Norwegii67. Związki artystyczne pomiędzy Gdańskiem a Lube-
ką nie były dotąd przedmiotem osobnych, systematycznych badań68. Niemniej
jednak istnieje szereg świadectw, które potwierdzają wielorakie, wzajemne więzi.
Przekazy archiwalne wspominają o kramarzu z Lubeki Hinrichu Dunkelgudzie,
który pośredniczył w drugiej połowie XV w. w zakupach obrazów dla Gdań-
ska, Revala, Bergen oraz kilku innych miast skandynawskich69. Omawiałem już
63 Walter Stark, Liibeck und Danzig in der zweiten Halfte des 15. Jahrhunderts. Untersu-
chungen zum Verhdltnis der wendischen und preufiischen Hansestadte in der Zeit des Nieder-
gangs der Hanse, Bd. ll,Abhandlungen zur Handels- und Sozialgeschichte, Weimar 1973, passim-,
Henryk Samsonowicz, Dynamiczny ośrodek handlowy [w:] Historia Gdańska, t. 2, 1454-1655,
red. Edmund Cieślak, podrozdz. 7, Gdańsk a miasta hanzeatyckie, Gdańsk 1982, s. 123 i nn.
64 Joachim Zdrenka, Główne, Stare i Młode Miasto Gdańsk i ich patrycjat w latach
1342-1525, Toruń 1992, s. 86.
65 Jan von Bonsdorff, Kunstproduktion und Kunsverbreitung im Ostseeraum des Spdtmittel-
alters, Helsinki-Helsingfors 1993, s. 83 i nn.; idem, Art Transfer in the Medieval Baltic Sea Area
[w:] Kunstlerischer Austausch / Artistic Exchange. Alcten des XXVIII. Internationalen Kongresses
fur Kunstgeschichte Berlin, 15.-20. Juli 1992, hrsg. von Thomas W. Gaehtgens, Bd. 2, Berlin 1993,
s. 39-47; idem. LubeckerKunst. Handelsware im Ostseeraum [w:] Liibeck 1500..., s. 39-44.
66 von Bonsdorff, Kunstproduktion..., s. 83; idem, Lubecker Kunst..., s. 39.
67 Miriam Hoffmann, Studien zur Lubecker Tafelmalerei von 1450-1520 (Bau + Kunst.
Schleswig-Holsteinische Schriften zur Kunstgeschichte, hrsg. im Auftrag der Arthur-Haseloff-
-Gesellschaft von Heiko K. L. Schulze in Zusammenarbeit und mit Mitteln der Sparkassenstift
Schleswig-Holstein, Bd. 22), Kieł 2015, s. 43.
68 Autor przygotowuje na ten temat szersze opracowanie.
69 Wilhelm Mantels, Beitrage zur Lubisch-Hanschischen Geschichte. Ausgewahlte Histori-
sche Arbeiten, Jena 1881, Bd. 9, Aus dem Memoriał oder Geheimbuche des Lubeckers Krdmers
Hinrich Dunkelgud (1866), s. 343-369; Hans Floerke, Studien zur niederlandischen Kunst- und
Kulturgeschichte: die Formen des Kunsthandels, das Atelier und die Sammler in den Niederlan-
den vom 15.-18. Jahrhundert, Munchen-Leipzig 1905, s. 18; Ryszard Szmydki, Retables anversois
en Pologne. Contribution a 1'etude des rapports artistiques entre les anciens Pays-Bas Meridionaux
52