DOI article:
Mielnik, Magdalena: Przedstawienia cnót kobiecych w sztuce gdańskiej na tle piśmiennictwa kaznodziejskiego i literatury moralistycznej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.43445#0032
Magdalena
Mielnik
ze wzorów jest postać Weturii, której historia została zilustrowana w szkicu
olejnym (wstępnym, do większej kompozycji) autorstwa Andreasa Stecha27.
Rzymska matrona Weturia odwiodła swojego syna Koriolanusa od ataku
na Rzym. Dobro ojczyzny było dla niej - podobnie jak dla Lukrecji - waż-
niejsze niż szczęście prywatne (Koriolanusa zabił jego wspólnik Volscianus).
Do biblijnych Dobrych Bohaterek pojawiających się w sztuce gdańskiej należą
również: Zuzanna, Estera i Judyta. Scena przedstawiająca sąd nad Zuzanną
(ukazana - podobnie jak ilustracje pozostałych scen Dekalogu - w realiach
gdańskich końca XV w.) ilustruje przykazanie VIII na Tablicy Dziesięciorga
Przykazań z kościoła NMP w Gdańsku, pochodzącej z około 1490 r.28 Losy
Estery przedstawiono na odwrociu ołtarza głównego Bazyliki Mariackiej,
wykonanego przez Mistrza Michała z Augsburga (wiatach 1511-1517). Zda-
niem Katarzyny Cieślak historia Estery mogła być „rozumiana jako starote-
stamentowa zapowiedź odkupienia ludzkości przez Chrystusa”29. Żywot tej
biblijnej heroiny stanowił także kanwę kilku sztuk o charakterze dydaktycz-
nym, często wymienianych w gdańskich księgozbiorach. W dekoracji Ławy
Malborskiej biblijnymi odniesieniami do przedstawień Oblężenia Malborka
są: scena z oblężenia Betulii oraz historia Judyty i Holofernesa30. Negatywny
PAN, nr inw. BK 1436, przed kartą numer 38; Jacek Tylicki, Rysunek gdański ostatniej ćwierci XVI
i pierwszej połowy XVII wieku, Toruń 2005, s. 141.
27 Andreas Stech, Weturia i Wolumnia przed Korolianem, około 1674, papier, technika
olejna, gwasz, 274 mm x 440 mm, MNG/SD/53/M. We wcześniej literaturze praca znana jako
Żony Dariusza przed Aleksandrem, zob. Dilan Abdullę, Figuralne szkice malarskie Andreasa
Stecha (1635-1697). Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Jacka Tylickiego,
za udostępnienie której serdecznie dziękuję autorowi.
28 Tablica Dziesięciorga Przykazań, Gdańsk, kościół Najświętszej Marii Panny, około
1480-1490, deska, tempera, 298 cm x 225 cm (pojedyncze pole: 61,5 cm x 101,25 cm); Werner
Kussin, Spdtgotische Tafelmalerei in Danzig, Erlangen 1937, s. 107-123; Willi Drost, Danziger
Malerei von Mittelalter bis zum Ende des Barock, Berlin-Lepipzig 1938, s. 63-66; idem, Die Mari-
enkirche und Ihre Kunstschatze, Stuttgart 1963, s. 96-97. Datowane na około 1480 r. Tu po raz
pierwszy pojawia się porównanie do cyklu strojów Moliera, istnieje również rozbieżność w wymia-
rach deski: 251 cm x 205 cm. Drost podaje także wymiary lunetowego zwieńczenia o wysoko-
ści 90 cm w najwyższym miejscu; Adam S. Labuda, Malarstwo tablicowe w Gdańsku w drugiej
połowie XV wieku, Warszawa 1979, s. 114, 132-150, kat. nr 15, s. 206-209. Tu obraz również
datowany na lata 1480-1490; idem. Cnota i grzech w gdańskiej Tablicy dziesięciorga przykazań,
czyli jak rzeczywistość przedstawienia obrazowego spotyka się z rzeczywistością miasta późnośred-
niowiecznego, „Artium Questiones” 1995, nr 7, s. 66-100; idem, Kleidung ais Bedeutungstrager
zur Zehn - Gebote - Tafel aus der Marienkirche in Danzig [w:] Bild-Geschichte. Festschrift fur
Horst Bredekamp, hrsg, Philine Helas, Maren Polte, Claudia Riickert, Bettina Uppenkamp, Berlin
2007, s. 413-430; Norbert Buske, Katechismusfrdmmigkeit in Pommern. Spdtmittelalterliche nie-
derdeutsche Reimfassungen der Zehn Gebote aus dem Bereich des pommerschen Bistums Cammin
und die Pommern giiltigen Fassungen von Martin Luthers Kleinem Katechismus, Schwerin 2006,
s. 10. Obraz datowany na 1480-1485 r.; Kaleciński, Mity Gdańska..., s. 16-19. Obraz datowany
na około 1480 r.
29 Katarzyna Cieślak, Między Rzymem, Wittenberg/} i Genewą. Sztuka Gdańska jako miasta
podzielonego wyznaniowo, Wrocław 2000, s. 107.
30 Ibidem, s. 90.
26
Mielnik
ze wzorów jest postać Weturii, której historia została zilustrowana w szkicu
olejnym (wstępnym, do większej kompozycji) autorstwa Andreasa Stecha27.
Rzymska matrona Weturia odwiodła swojego syna Koriolanusa od ataku
na Rzym. Dobro ojczyzny było dla niej - podobnie jak dla Lukrecji - waż-
niejsze niż szczęście prywatne (Koriolanusa zabił jego wspólnik Volscianus).
Do biblijnych Dobrych Bohaterek pojawiających się w sztuce gdańskiej należą
również: Zuzanna, Estera i Judyta. Scena przedstawiająca sąd nad Zuzanną
(ukazana - podobnie jak ilustracje pozostałych scen Dekalogu - w realiach
gdańskich końca XV w.) ilustruje przykazanie VIII na Tablicy Dziesięciorga
Przykazań z kościoła NMP w Gdańsku, pochodzącej z około 1490 r.28 Losy
Estery przedstawiono na odwrociu ołtarza głównego Bazyliki Mariackiej,
wykonanego przez Mistrza Michała z Augsburga (wiatach 1511-1517). Zda-
niem Katarzyny Cieślak historia Estery mogła być „rozumiana jako starote-
stamentowa zapowiedź odkupienia ludzkości przez Chrystusa”29. Żywot tej
biblijnej heroiny stanowił także kanwę kilku sztuk o charakterze dydaktycz-
nym, często wymienianych w gdańskich księgozbiorach. W dekoracji Ławy
Malborskiej biblijnymi odniesieniami do przedstawień Oblężenia Malborka
są: scena z oblężenia Betulii oraz historia Judyty i Holofernesa30. Negatywny
PAN, nr inw. BK 1436, przed kartą numer 38; Jacek Tylicki, Rysunek gdański ostatniej ćwierci XVI
i pierwszej połowy XVII wieku, Toruń 2005, s. 141.
27 Andreas Stech, Weturia i Wolumnia przed Korolianem, około 1674, papier, technika
olejna, gwasz, 274 mm x 440 mm, MNG/SD/53/M. We wcześniej literaturze praca znana jako
Żony Dariusza przed Aleksandrem, zob. Dilan Abdullę, Figuralne szkice malarskie Andreasa
Stecha (1635-1697). Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr. hab. Jacka Tylickiego,
za udostępnienie której serdecznie dziękuję autorowi.
28 Tablica Dziesięciorga Przykazań, Gdańsk, kościół Najświętszej Marii Panny, około
1480-1490, deska, tempera, 298 cm x 225 cm (pojedyncze pole: 61,5 cm x 101,25 cm); Werner
Kussin, Spdtgotische Tafelmalerei in Danzig, Erlangen 1937, s. 107-123; Willi Drost, Danziger
Malerei von Mittelalter bis zum Ende des Barock, Berlin-Lepipzig 1938, s. 63-66; idem, Die Mari-
enkirche und Ihre Kunstschatze, Stuttgart 1963, s. 96-97. Datowane na około 1480 r. Tu po raz
pierwszy pojawia się porównanie do cyklu strojów Moliera, istnieje również rozbieżność w wymia-
rach deski: 251 cm x 205 cm. Drost podaje także wymiary lunetowego zwieńczenia o wysoko-
ści 90 cm w najwyższym miejscu; Adam S. Labuda, Malarstwo tablicowe w Gdańsku w drugiej
połowie XV wieku, Warszawa 1979, s. 114, 132-150, kat. nr 15, s. 206-209. Tu obraz również
datowany na lata 1480-1490; idem. Cnota i grzech w gdańskiej Tablicy dziesięciorga przykazań,
czyli jak rzeczywistość przedstawienia obrazowego spotyka się z rzeczywistością miasta późnośred-
niowiecznego, „Artium Questiones” 1995, nr 7, s. 66-100; idem, Kleidung ais Bedeutungstrager
zur Zehn - Gebote - Tafel aus der Marienkirche in Danzig [w:] Bild-Geschichte. Festschrift fur
Horst Bredekamp, hrsg, Philine Helas, Maren Polte, Claudia Riickert, Bettina Uppenkamp, Berlin
2007, s. 413-430; Norbert Buske, Katechismusfrdmmigkeit in Pommern. Spdtmittelalterliche nie-
derdeutsche Reimfassungen der Zehn Gebote aus dem Bereich des pommerschen Bistums Cammin
und die Pommern giiltigen Fassungen von Martin Luthers Kleinem Katechismus, Schwerin 2006,
s. 10. Obraz datowany na 1480-1485 r.; Kaleciński, Mity Gdańska..., s. 16-19. Obraz datowany
na około 1480 r.
29 Katarzyna Cieślak, Między Rzymem, Wittenberg/} i Genewą. Sztuka Gdańska jako miasta
podzielonego wyznaniowo, Wrocław 2000, s. 107.
30 Ibidem, s. 90.
26