DOI article:
Gavrash, Irina: Wystawa „100 lat realizmu w sztuce polskiej” w Akademii Sztuk Pięknych ZSRR w Moskwie (1952) w kontekście polsko‑radzieckich stosunków kulturalnych w latach 1949–1955
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0162
Irina Gavrash
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański
ORCID: 0000-0001-9026-6782
Wystawa „100 lat realizmu w sztuce polskiej”
w Akademii Sztuk Pięknych ZSRR
w Moskwie (1952) w kontekście polsko-radzieckich
stosunków kulturalnych w latach 1949-1955
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2018.17.07
Formalno-prawny aspekt stosunków polsko-radzieckich po drugiej wojnie świa-
towej został określony w Układzie o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy
powojennej, podpisanym 21 kwietnia 1945 r.1 Hasła przyjaźni i współpracy miały
oczywiście charakter fasadowy, w istocie bowiem Związek Radziecki, dysponując
znacznym potencjałem militarnym, dążył do zapewnienia sobie dominującej
pozycji w zdobytym obszarze wpływów. W Polsce, tak jak w innych krajach,
które znalazły się w tej strefie, wzory radzieckie przyjmowano we wszystkich
dziedzinach życia, w tym również w kulturze traktowanej jako jedno z narzędzi
kształtowania pożądanej postawy ideowo-politycznej społeczeństwa i z tego też
powodu otoczonej szczególną „opieką” partyjną.
Instrumentem, dzięki któremu strona radziecka mogła efektywnie wpływać
na kształt kultury i sztuki polskiej, był sprawnie działający system wymiany
kulturalnej. Istotną rolę w tym zakresie odgrywało powstałe w 1927 r. Wszech-
związkowe Towarzystwo Łączności Kulturalnej z Zagranicą (Wsiesojuznoje
Obszcziestwo Kulturnych Swiaziej - WOKS)2. W Polsce na wzór radzieckiej
instytucji powołany został, na mocy ustawy o organizacji wymiany kulturalnej
z zagranicą z 18 lipca 1950 r., Komitet Współpracy Kulturalnej z Zagranicą
[dalej: KWKZ] przy Prezydium Rady Ministrów RP3. Instytucja ta, utworzona
w ramach centralizacji życia kulturalnego, miała zastąpić jednostki o podob-
nym charakterze w ministerstwach oraz urzędach centralnych i im podległych
1 Układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej między Związkiem
Socjalistycznych Republik Radzieckich i Rzeczpospolitą Polską, 19.09.1945, Dz. U. 1945,
nr 47, poz. 268, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19450470268
[dostęp: 25.08.2018].
2 Mirosław Golon, Między stalinowską propagandą a upowszechnianiem kultury. Działal-
ność Wszechzwiązkowego Towarzystwa Łączności Kulturalnej z Zagranicą (WOKS) wobec Polski
w latach 1945-1956, „Dzieje Najnowsze” 2006, R. 37, nr 4, s. 123-145.
3 Ustawa z dn. 18.07.1950 o organizacji współpracy kulturalnej z zagranicą, Dz. U. 1950,
nr 36, poz. 324, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19500360324
[dostęp: 25.08.2018].
162
Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański
ORCID: 0000-0001-9026-6782
Wystawa „100 lat realizmu w sztuce polskiej”
w Akademii Sztuk Pięknych ZSRR
w Moskwie (1952) w kontekście polsko-radzieckich
stosunków kulturalnych w latach 1949-1955
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2018.17.07
Formalno-prawny aspekt stosunków polsko-radzieckich po drugiej wojnie świa-
towej został określony w Układzie o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy
powojennej, podpisanym 21 kwietnia 1945 r.1 Hasła przyjaźni i współpracy miały
oczywiście charakter fasadowy, w istocie bowiem Związek Radziecki, dysponując
znacznym potencjałem militarnym, dążył do zapewnienia sobie dominującej
pozycji w zdobytym obszarze wpływów. W Polsce, tak jak w innych krajach,
które znalazły się w tej strefie, wzory radzieckie przyjmowano we wszystkich
dziedzinach życia, w tym również w kulturze traktowanej jako jedno z narzędzi
kształtowania pożądanej postawy ideowo-politycznej społeczeństwa i z tego też
powodu otoczonej szczególną „opieką” partyjną.
Instrumentem, dzięki któremu strona radziecka mogła efektywnie wpływać
na kształt kultury i sztuki polskiej, był sprawnie działający system wymiany
kulturalnej. Istotną rolę w tym zakresie odgrywało powstałe w 1927 r. Wszech-
związkowe Towarzystwo Łączności Kulturalnej z Zagranicą (Wsiesojuznoje
Obszcziestwo Kulturnych Swiaziej - WOKS)2. W Polsce na wzór radzieckiej
instytucji powołany został, na mocy ustawy o organizacji wymiany kulturalnej
z zagranicą z 18 lipca 1950 r., Komitet Współpracy Kulturalnej z Zagranicą
[dalej: KWKZ] przy Prezydium Rady Ministrów RP3. Instytucja ta, utworzona
w ramach centralizacji życia kulturalnego, miała zastąpić jednostki o podob-
nym charakterze w ministerstwach oraz urzędach centralnych i im podległych
1 Układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej między Związkiem
Socjalistycznych Republik Radzieckich i Rzeczpospolitą Polską, 19.09.1945, Dz. U. 1945,
nr 47, poz. 268, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19450470268
[dostęp: 25.08.2018].
2 Mirosław Golon, Między stalinowską propagandą a upowszechnianiem kultury. Działal-
ność Wszechzwiązkowego Towarzystwa Łączności Kulturalnej z Zagranicą (WOKS) wobec Polski
w latach 1945-1956, „Dzieje Najnowsze” 2006, R. 37, nr 4, s. 123-145.
3 Ustawa z dn. 18.07.1950 o organizacji współpracy kulturalnej z zagranicą, Dz. U. 1950,
nr 36, poz. 324, http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19500360324
[dostęp: 25.08.2018].
162