Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Editor]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Editor]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (18.2019)

wcześniej figurę4. Do opisu Hirscha powró-
cę jeszcze w dalszej części tekstu, natomiast
w tym miejscu warto dodać, iż informację
o zniszczeniu rzeźby przez luteran i zastąpie-
niu jej nową podał w wątpliwość w 1963 r.
Willi Drost5.
Dodatkowej wiedzy o wyglądzie wnętrza
szafy ołtarzowej dostarcza opis Gregora
Brutzera z 1936 r.6 Uwzględniono w nim
dokładne - w porównaniu z wcześniejszy-
mi przekazami - omówienie zawartości
korpusu. Poza wzmianką o figurze św. Mi-
kołaja pojawiają się też informacje o istnie-
jących po obu stronach centralnej figury
konsolach i baldachimach dla zaginionych
już wtedy mniejszych figur świętych, dzię-
ki czemu możliwa jest ogólna rekonstrukcja

II. 1. Skrzydła poliptyku św. Mikołaja i predella,
stan obecny, kościół Najświętszej Marii Panny
w Gdańsku, fot. Weronika Grochowska

rozmieszczenia poszczególnych rzeźb i ele-
mentów dekoracyjnych w obrębie szafy.
Należy zwrócić uwagę, że Frisch podaje
tylko informację o jednej rzeźbie we wnętrzu
nastawy - figurze św. Mikołaja. Mógł on pominąć w swoim krótkim opisie pozo-
stałe cztery rzeźby, jednak w związku z późniejszą wzmianką Brutzera o czterech
mniejszych figurach (które określa on wprost jako zaginione) wydaje się wysoce
prawdopodobne, że rzeźb tych nie było już w XVII w. Nie zachowały się informa-
cje, jakich świętych przedstawiono pod czterema baldachimami flankującymi cen-
tralną wnękę ze św. Mikołajem7. Możliwe zatem, że płaskorzeźby te zniknęły dużo
wcześniej - brak jakiejkolwiek wzmianki o ikonografii pozwala przypuszczać,
że wiedzy takiej najzwyczajniej nie posiadano już w czasach Frischa. Co więcej,

4 „Das zweifliigelige Altarbild gehórt zu den merkwurdigsten der Kirche. In seinem Innern
steht die Bildsaule des Heilige Nikolaus mit der Kirche iiber seinem Haupte; sie ist nach 1525 ver-
fertig, nachdem die friihere von den lutherischen Eiferern in Aufruhre jenes Jahres verstummelt,
an den Pranger gestellt und zuletzt zerstórt worden war.”, zob. ibidem, s. 453-454.
5 Willi Drost, Die Marienkirche in Danzig und ihre Kunstschatze, Stuttgart 1963, s. 101.
6 „Ein Schreinaltar mit doppelten bemalten Fliigeln (h. 1,99 m., b. 54 cm) am siidwestlichen
Vierungspfeiler der Marienkirche, der der Brauerzunft gehórte. Im Inneren des Schreines befindet
sich die geschnisste Figur des h. Nikolaus und an den Seiten die Konsolen und Baldachine fur vier
kleinere Heiligenfiguren, die verloren sond (...)”, zob. Gregor Brutzer, Mittelalterliche Malerei
im Ordenslande Preussen. Teill. Westpreufien, Danzig [1936], s. 83.
7 Pewne jest natomiast, że elementy te były płaskorzeźbione. Ze względu na płytkie prze-
strzenie nad baldachimami, na których stały dwa spośród czterech wyobrażeń świętych, musiały
mieć one głębokość zaledwie kilku centymetrów. Za takim założeniem przemawia nie tylko
kwestia wymiarów, lecz także ogólny schemat kompozycyjny wnętrza korpusu nastawy, który
wpisuje się w popularną w Gdańsku tradycję nastawy w typie ołtarza Czterech Świętych Dziewic.

44