DOI article:
Omilanowska, Małgorzata: Gdyńska architectura militaris autorstwa Mariana Lalewicza
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.52467#0114
Małgorzata Omilanowska
(Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański)
https://orcid.org/0000-0001-9766-0424
Gdyńska architectura militaris
autorstwa Mariana Lalewicza
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2019.18.06
Zespół Dowództwa Floty i koszar Marynarki Wojennej na Oksywiu w Gdyni
stanowi jeden z najciekawszych przykładów architektury wojskowej czasów
II Rzeczypospolitej. Wielki kompleks urbanistyczno-architektoniczny był
dziełem jednego architekta, powstał w krótkim czasie i w zasadniczym zrębie
w jednolitych formach architektonicznych, choć doczekał się także późniejszych
uzupełnień już w innej konwencji stylowej. Był jedną z pierwszych inwestycji
polskich sił zbrojnych na tę skalę po odzyskaniu niepodległości i zarówno pod
względem funkcjonalnym, jak i formalnym miał w założeniu stać się wzorco-
wym przykładem tworzenia nowej architektury na potrzeby wojska polskiego
w odrodzonym państwie1.
Marynarka Polska utworzona została dekretem marszałka Józefa Piłsud-
skiego już 28 listopada 1918 r., początkowo jako Sekcja Marynarki pod
dowództwem Bogumiła Nowotnego przy Ministerstwie Spraw Wojskowych,
a dekretem z 14 maja 1919 r. jako Departament dla Spraw Morskich, którego
szefem został kontradmirał Kazimierz Porębski2. Pierwsza Komendantura Portu
Wojennego powstała w Modlinie. Polska objęła we władanie odcinek wybrzeża
dopiero w 1920 r., a symboliczne zaślubiny Polski z morzem miały miejsce
10 lutego 1920 r. Tego samego dnia sejm uchwalił ustawę o budowie polskiego
portu morskiego w Gdyni. Pierwszą bazą morską dla Marynarki Wojennej stał się
port w Pucku, w którym ulokowano siedzibę Dowództwa Wybrzeża Morskiego,
przemianowanego w 1922 r. na Dowództwo Floty, a pierwszym dowódcą został
komandor Jerzy Świrski. Tam też w 1920 r. rozlokowano nie tylko oddziały świeżo
powołanej floty morskiej, lecz także rozmaite jednostki zajęte jej organizacją,
które wykorzystywały częściowo pruskie budynki powojskowe, częściowo zaś
1 Jan Modest Łobecki, Architectura militaris Polana 1918-1978 [w:] Architektura i urba-
nistyka w Polsce w latach 1918-1978, Warszawa 1989 (Studia i Materiały do Teorii i Historii
Architektury i Urbanistyki, t. 18), s. 93-120.
2 Józef Boreyko, Marynarka wojenna [w:] Dziesięciolecie odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej
1918-1928, red. Henryk Mościcki, Włodzimierz Dzwonkowski, Tadeusz Bałaban, Warszawa
1928, s. 456-472, tu s. 458-459; Czesław Ciesielski, Powstanie Marynarki Wojennej i jej udział
w rozwoju Gdyni [w:] Dzieje Gdyni, red. Roman Wapiński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk,
1980, s. 62-74.
114
(Instytut Historii Sztuki, Uniwersytet Gdański)
https://orcid.org/0000-0001-9766-0424
Gdyńska architectura militaris
autorstwa Mariana Lalewicza
DOI: https://doi.org/10.26881/porta.2019.18.06
Zespół Dowództwa Floty i koszar Marynarki Wojennej na Oksywiu w Gdyni
stanowi jeden z najciekawszych przykładów architektury wojskowej czasów
II Rzeczypospolitej. Wielki kompleks urbanistyczno-architektoniczny był
dziełem jednego architekta, powstał w krótkim czasie i w zasadniczym zrębie
w jednolitych formach architektonicznych, choć doczekał się także późniejszych
uzupełnień już w innej konwencji stylowej. Był jedną z pierwszych inwestycji
polskich sił zbrojnych na tę skalę po odzyskaniu niepodległości i zarówno pod
względem funkcjonalnym, jak i formalnym miał w założeniu stać się wzorco-
wym przykładem tworzenia nowej architektury na potrzeby wojska polskiego
w odrodzonym państwie1.
Marynarka Polska utworzona została dekretem marszałka Józefa Piłsud-
skiego już 28 listopada 1918 r., początkowo jako Sekcja Marynarki pod
dowództwem Bogumiła Nowotnego przy Ministerstwie Spraw Wojskowych,
a dekretem z 14 maja 1919 r. jako Departament dla Spraw Morskich, którego
szefem został kontradmirał Kazimierz Porębski2. Pierwsza Komendantura Portu
Wojennego powstała w Modlinie. Polska objęła we władanie odcinek wybrzeża
dopiero w 1920 r., a symboliczne zaślubiny Polski z morzem miały miejsce
10 lutego 1920 r. Tego samego dnia sejm uchwalił ustawę o budowie polskiego
portu morskiego w Gdyni. Pierwszą bazą morską dla Marynarki Wojennej stał się
port w Pucku, w którym ulokowano siedzibę Dowództwa Wybrzeża Morskiego,
przemianowanego w 1922 r. na Dowództwo Floty, a pierwszym dowódcą został
komandor Jerzy Świrski. Tam też w 1920 r. rozlokowano nie tylko oddziały świeżo
powołanej floty morskiej, lecz także rozmaite jednostki zajęte jej organizacją,
które wykorzystywały częściowo pruskie budynki powojskowe, częściowo zaś
1 Jan Modest Łobecki, Architectura militaris Polana 1918-1978 [w:] Architektura i urba-
nistyka w Polsce w latach 1918-1978, Warszawa 1989 (Studia i Materiały do Teorii i Historii
Architektury i Urbanistyki, t. 18), s. 93-120.
2 Józef Boreyko, Marynarka wojenna [w:] Dziesięciolecie odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej
1918-1928, red. Henryk Mościcki, Włodzimierz Dzwonkowski, Tadeusz Bałaban, Warszawa
1928, s. 456-472, tu s. 458-459; Czesław Ciesielski, Powstanie Marynarki Wojennej i jej udział
w rozwoju Gdyni [w:] Dzieje Gdyni, red. Roman Wapiński, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk,
1980, s. 62-74.
114