DOI article:
Jocek, Szymon: Dworzec Morski w Gdyni – historia i architekturana tle wybranych budynków morskich terminali pasażerskich w Europie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.52467#0159
ówczesnego rządu - Ferdynand Zarzycki, Józef Beck, Władysław Zawadzki,
Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski i Emil Kaliński, a także generał Gustaw
Orlicz-Dreszer, pełniący wówczas funkcję prezesa Ligi Morskiej i Kolonialnej,
oraz konsulowie Francji i krajów nadbałtyckich. Podczas uroczystości wygło-
szono przemówienia dotyczące zakończenia najważniejszego etapu budowy
portu, sukcesu inwestycji (Zarzycki przywołał m.in. dobre wyniki przeładun-
kowe), znaczenia polityki morskiej państwa i planów na przyszłość. Następ-
nie dokonano uroczystego przecięcia wstęgi i odsłonięto tablice pamiątkowe
poświęcone marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu i prezydentowi Ignacemu
Mościckiemu, które ufundowały „sfery gospodarcze Gdyni”. Jednocześnie
zobowiązano się do korzystania z portu, co miało przynieść korzyść państwu
i polskiemu społeczeństwu. Zarzycki odczytał także tekst dziękczynnych depesz
skierowanych do obu uwiecznionych na tablicach polityków. Na koniec ode-
grano i odśpiewano hymn państwowy. Biskup morski Stanisław Okuniewski
dokonał poświęcenia budynku i portu, po czym przedstawiciele rządu rozpoczęli
zwiedzanie portowych inwestycji, w tym m.in. magazynów towarzystwa Warta
i aukcji owocowych na Molo Pasażerskim42.
Dworzec Morski stał się bardzo ważnym obiektem Gdyni nie tylko pod
względem komunikacyjnym, lecz także wizerunkowym. Reprezentacyjny gmach
był miejscem powitań przybywających do Polski pasażerów oraz pożegnań wielu
polskich emigrantów (to właśnie stamtąd w 1938 r. wyjeżdżał z Polski młody
Zbigniew Brzeziński). Nieodłącznym elementem historii budynku były cumu-
jące przy nim polskie transatlantyki z m/s Piłsudskim i m/s Batorym na czele,
które przyciągały do tego miejsca wielu gdynian, ale też turystów fotografu-
jących się na tle gmachu. Przestronny hol dworca był przed wojną jednym
z najbardziej reprezentacyjnych wnętrz Gdyni, w związku z czym organizowano
tu różnego rodzaju imprezy - odczyty, zjazdy organizacji, bale karnawałowe,
a także msze, a w okresie powojennym nawet walki bokserskie43.
Okres świetności Dworca Morskiego nie trwał jednak długo. W trakcie
drugiej wojny światowej budynek przejęła Kriegsmarine, umieszczając w nim
arsenał. W tym celu, około 1942 r., dokonano sporej przebudowy piętra Maga-
zynu Tranzytowego. Jego przestrzeń podzielono ściankami działowymi na biura
i magazyny, ściany zewnętrzne przebito rzędem dodatkowych kwadratowych
okien, a część elewacji północnej zamurowano (zmianom uległa także prze-
strzeń na parterze magazynu)44. Niemcy zniszczyli wszelkie dekoracje patrio-
tyczne - przede wszystkim płaskorzeźby orłów oraz portrety Piłsudskiego
42 Poświęcenie portu gdyńskiego, „Polska Zbrojna” 1933, nr 341, s. 1-2; Barbara Mikołajczuk,
Poświęcenie portu, „Rocznik Gdyński” 1992-1993, nr 11, s. 53-56.
43 Orchowska-Smolińska, Zakres merytoryczny..., s. 34. W budynku odbywały się nabożeń-
stwa portowej parafii Stella Maris, w których brali udział m.in. mieszkańcy bloków przy Urzędzie
Morskim, por. Kazimierz Małkowski, Bedeker gdyński, Gdańsk 2001, s. 93.
44 APG, OG, Dyrekcja Budowy Portu w Gdyni, sygn. 1038/1051, Bauentwurf fur den Aus-
bau des Seebahnhofs (Geb. 35) am Hafenbecken IV in Gotenhafen fur das Arsenał (kopia), nlb.
Dworzec
Morski
w Gdyni...
159
Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski i Emil Kaliński, a także generał Gustaw
Orlicz-Dreszer, pełniący wówczas funkcję prezesa Ligi Morskiej i Kolonialnej,
oraz konsulowie Francji i krajów nadbałtyckich. Podczas uroczystości wygło-
szono przemówienia dotyczące zakończenia najważniejszego etapu budowy
portu, sukcesu inwestycji (Zarzycki przywołał m.in. dobre wyniki przeładun-
kowe), znaczenia polityki morskiej państwa i planów na przyszłość. Następ-
nie dokonano uroczystego przecięcia wstęgi i odsłonięto tablice pamiątkowe
poświęcone marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu i prezydentowi Ignacemu
Mościckiemu, które ufundowały „sfery gospodarcze Gdyni”. Jednocześnie
zobowiązano się do korzystania z portu, co miało przynieść korzyść państwu
i polskiemu społeczeństwu. Zarzycki odczytał także tekst dziękczynnych depesz
skierowanych do obu uwiecznionych na tablicach polityków. Na koniec ode-
grano i odśpiewano hymn państwowy. Biskup morski Stanisław Okuniewski
dokonał poświęcenia budynku i portu, po czym przedstawiciele rządu rozpoczęli
zwiedzanie portowych inwestycji, w tym m.in. magazynów towarzystwa Warta
i aukcji owocowych na Molo Pasażerskim42.
Dworzec Morski stał się bardzo ważnym obiektem Gdyni nie tylko pod
względem komunikacyjnym, lecz także wizerunkowym. Reprezentacyjny gmach
był miejscem powitań przybywających do Polski pasażerów oraz pożegnań wielu
polskich emigrantów (to właśnie stamtąd w 1938 r. wyjeżdżał z Polski młody
Zbigniew Brzeziński). Nieodłącznym elementem historii budynku były cumu-
jące przy nim polskie transatlantyki z m/s Piłsudskim i m/s Batorym na czele,
które przyciągały do tego miejsca wielu gdynian, ale też turystów fotografu-
jących się na tle gmachu. Przestronny hol dworca był przed wojną jednym
z najbardziej reprezentacyjnych wnętrz Gdyni, w związku z czym organizowano
tu różnego rodzaju imprezy - odczyty, zjazdy organizacji, bale karnawałowe,
a także msze, a w okresie powojennym nawet walki bokserskie43.
Okres świetności Dworca Morskiego nie trwał jednak długo. W trakcie
drugiej wojny światowej budynek przejęła Kriegsmarine, umieszczając w nim
arsenał. W tym celu, około 1942 r., dokonano sporej przebudowy piętra Maga-
zynu Tranzytowego. Jego przestrzeń podzielono ściankami działowymi na biura
i magazyny, ściany zewnętrzne przebito rzędem dodatkowych kwadratowych
okien, a część elewacji północnej zamurowano (zmianom uległa także prze-
strzeń na parterze magazynu)44. Niemcy zniszczyli wszelkie dekoracje patrio-
tyczne - przede wszystkim płaskorzeźby orłów oraz portrety Piłsudskiego
42 Poświęcenie portu gdyńskiego, „Polska Zbrojna” 1933, nr 341, s. 1-2; Barbara Mikołajczuk,
Poświęcenie portu, „Rocznik Gdyński” 1992-1993, nr 11, s. 53-56.
43 Orchowska-Smolińska, Zakres merytoryczny..., s. 34. W budynku odbywały się nabożeń-
stwa portowej parafii Stella Maris, w których brali udział m.in. mieszkańcy bloków przy Urzędzie
Morskim, por. Kazimierz Małkowski, Bedeker gdyński, Gdańsk 2001, s. 93.
44 APG, OG, Dyrekcja Budowy Portu w Gdyni, sygn. 1038/1051, Bauentwurf fur den Aus-
bau des Seebahnhofs (Geb. 35) am Hafenbecken IV in Gotenhafen fur das Arsenał (kopia), nlb.
Dworzec
Morski
w Gdyni...
159