DOI Artikel:
Kaus, Katarzyna: Artystyczny wystrój i wyposażenie trójmiejskich lokali gastronomicznych w okresie powojennym (1945–1989)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.52467#0190
Katarzyna w zakładach w dziale architektury wnętrz był Padlewski. Zachowana doku-
mentacja, choć niestety niekompletna, daje możliwość ustalenia autorstwa
poszczególnych realizacji, umożliwia ich datowanie, pozwala określić kosztorys,
ale także obrazuje zakres prac, jakie wykonywali projektanci. Były to przede
wszystkim kompleksowe projekty wnętrz lokali gastronomicznych, z uwzględ-
nieniem kolorystki, tkanin, malarstwa monumentalnego, projektów wyposa-
żenia (stołów, krzeseł, hokerów, bufetów), ale również projekty reklam neono-
wych, znaków informacyjnych czy oprawy plastycznej na rożnego typu obchody
i zabawy. Oprócz Zakładów Naukowo-Badawczych funkcjonujących w Trójmie-
ście na terenie całej Polski działało Polskie Przedsiębiorstwo Pracowni Sztuk
Plastycznych (PSP), powstałe w 1948 r. na podstawie dekretu Ministra Kultury
i Sztuki (do 1951 r. jako Państwowe Przedsiębiorstwo Robót Dekoracyjnych)17.
Miało ono monopol na zamówienia publiczne dotyczące architektury wnętrz,
wystawiennictwa, dekoracji okolicznościowych, malarstwa, rzeźby oraz grafiki.
Zadania przydzielano artystom zrzeszonym w Związku Polskich Artystów Pla-
styków (ZPAP). Informację o tym, że zleceniodawcą w zakresie projektowania
wnętrz zakładów gastronomicznych było w Trój mieście także PSP, potwierdził
Ryszard Semka, wskazując jednocześnie, że architekci traktowali tego rodzaju
realizacje przede wszystkim jako możliwość dodatkowego zarobku18.
Kryzys gospodarczy, który dotknął Polskę po 1945 r., miał bezpośrednie
odzwierciedlenie w zastosowaniu materiałów używanych w projektowaniu.
Wnętrza kawiarni, restauracji i lokali rozrywkowych uległy niewątpliwie prze-
kształceniom. Lokale przedwojenne miały często charakter reprezentacyjny, luk-
susowy. W ich wnętrzach wykorzystywano marmury, okładziny granitowe i ala-
bastrowe, posadzki wykonywano ze szlachetnych rodzajów drewna19. Powojenny
wystrój był prosty, stosowano drewniane i fornirowane boazerie i parkietowe
posadzki. Tak też w początkach swojego istnienia prezentowała się wspominana
gdyńska Cyganeria. W kawiarni znajdowały się prostokątne stoliki, taborety
i drewniane fotele z graniastymi poręczami. Ściany wyłożono fornirowanymi
boazeriami, a w ściankach działowych umieszczono utrzymane w odcieniach
ugru malowidła na szkle z motywami morskimi i plażowymi20. Na oświetle-
nie lokalu składały się lampy stołowe oraz stylizowane kute lampy sufitowe.
Podobne stylistycznie kute elementy pojawiały się w twórczości Stanisława
17 Zob. m.in. Bożena Kostuch, Rola P.P. Pracownie Sztuk Plastycznych [w:] eadem, Kolor
i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945, Kraków 2015,
s.105-111; Paweł Giergoń, Mozaika warszawska. Przewodnik po plastyce w architekturze stolicy
1945-1989, Warszawa 2014; Max Cegielski, Mozaika. Śladami Rechowiczów, Warszawa 2011; Ewa
Toniak, Prace rentowne: polscy artyści między ekonomią a sztuką w okresie odwilży, Warszawa 2015.
18 Rozmowa przeprowadzona przez autorkę z Ryszardem Semką w grudniu 2015 r.
19 Elżbieta Kubaszewska-Laskowska, „Adria”, „Paradis”, „Bristol”: wnętrza kawiarni i lokali
rozrywkowych w Warszawie w latach trzydziestych, „Rocznik Warszawski” 1996, nr 26, s. 183-217,
tu 188.
20 Do dziś w lokalu można oglądać malowidła na szkle, jednak nie w ich oryginalnej loka-
lizacji, ale jako dekoracje wiszące w ramach.
190
mentacja, choć niestety niekompletna, daje możliwość ustalenia autorstwa
poszczególnych realizacji, umożliwia ich datowanie, pozwala określić kosztorys,
ale także obrazuje zakres prac, jakie wykonywali projektanci. Były to przede
wszystkim kompleksowe projekty wnętrz lokali gastronomicznych, z uwzględ-
nieniem kolorystki, tkanin, malarstwa monumentalnego, projektów wyposa-
żenia (stołów, krzeseł, hokerów, bufetów), ale również projekty reklam neono-
wych, znaków informacyjnych czy oprawy plastycznej na rożnego typu obchody
i zabawy. Oprócz Zakładów Naukowo-Badawczych funkcjonujących w Trójmie-
ście na terenie całej Polski działało Polskie Przedsiębiorstwo Pracowni Sztuk
Plastycznych (PSP), powstałe w 1948 r. na podstawie dekretu Ministra Kultury
i Sztuki (do 1951 r. jako Państwowe Przedsiębiorstwo Robót Dekoracyjnych)17.
Miało ono monopol na zamówienia publiczne dotyczące architektury wnętrz,
wystawiennictwa, dekoracji okolicznościowych, malarstwa, rzeźby oraz grafiki.
Zadania przydzielano artystom zrzeszonym w Związku Polskich Artystów Pla-
styków (ZPAP). Informację o tym, że zleceniodawcą w zakresie projektowania
wnętrz zakładów gastronomicznych było w Trój mieście także PSP, potwierdził
Ryszard Semka, wskazując jednocześnie, że architekci traktowali tego rodzaju
realizacje przede wszystkim jako możliwość dodatkowego zarobku18.
Kryzys gospodarczy, który dotknął Polskę po 1945 r., miał bezpośrednie
odzwierciedlenie w zastosowaniu materiałów używanych w projektowaniu.
Wnętrza kawiarni, restauracji i lokali rozrywkowych uległy niewątpliwie prze-
kształceniom. Lokale przedwojenne miały często charakter reprezentacyjny, luk-
susowy. W ich wnętrzach wykorzystywano marmury, okładziny granitowe i ala-
bastrowe, posadzki wykonywano ze szlachetnych rodzajów drewna19. Powojenny
wystrój był prosty, stosowano drewniane i fornirowane boazerie i parkietowe
posadzki. Tak też w początkach swojego istnienia prezentowała się wspominana
gdyńska Cyganeria. W kawiarni znajdowały się prostokątne stoliki, taborety
i drewniane fotele z graniastymi poręczami. Ściany wyłożono fornirowanymi
boazeriami, a w ściankach działowych umieszczono utrzymane w odcieniach
ugru malowidła na szkle z motywami morskimi i plażowymi20. Na oświetle-
nie lokalu składały się lampy stołowe oraz stylizowane kute lampy sufitowe.
Podobne stylistycznie kute elementy pojawiały się w twórczości Stanisława
17 Zob. m.in. Bożena Kostuch, Rola P.P. Pracownie Sztuk Plastycznych [w:] eadem, Kolor
i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945, Kraków 2015,
s.105-111; Paweł Giergoń, Mozaika warszawska. Przewodnik po plastyce w architekturze stolicy
1945-1989, Warszawa 2014; Max Cegielski, Mozaika. Śladami Rechowiczów, Warszawa 2011; Ewa
Toniak, Prace rentowne: polscy artyści między ekonomią a sztuką w okresie odwilży, Warszawa 2015.
18 Rozmowa przeprowadzona przez autorkę z Ryszardem Semką w grudniu 2015 r.
19 Elżbieta Kubaszewska-Laskowska, „Adria”, „Paradis”, „Bristol”: wnętrza kawiarni i lokali
rozrywkowych w Warszawie w latach trzydziestych, „Rocznik Warszawski” 1996, nr 26, s. 183-217,
tu 188.
20 Do dziś w lokalu można oglądać malowidła na szkle, jednak nie w ich oryginalnej loka-
lizacji, ale jako dekoracje wiszące w ramach.
190