DOI article:
Jakutowicz, Joanna: Między centrum a peryferiami: Późnośredniowieczne malowidła z kościoła św. Mikołaja w Sząbruku na Warmii
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0072
sceny sądu ostatecznego na ścianie
wschodniej i postaci św. Jerzego, czer-
piącej swoje inspiracje z malarstwa mo-
numentalnego. Odniesienia do ma-
larstwa tablicowego można dostrzec
głównie w charakterze kompozycji,
tworzącej sceny ujęte w prostokąt-
ne ramy, co sprawia, że poszczególne
malowidła są wyraźnie od siebie od-
dzielone i nie tworzą jednego, przeni-
kającego się cyklu narracyjnego, cha-
rakterystycznego dla sztuki późnego
średniowiecza12.
Malowidła z Sząbruka są w litera-
turze przedmiotu wzmiankowane spo-
radycznie. Ich odkrycie odnotowano
w opracowaniu o malarstwie ściennym
Jerzego Domasłowskiego, Adama La-
budy i Alicji Karłowskiej-Kamzowej13,
a także w prasie lokalnej14. Ponadto
wspominali o nich Andrzej Rzempołuch15, Elżbieta Jelińska16 oraz, nieco później,
Christofer Herrmann17. Wątek sądu ostatecznego został omówiony przez Zdzisła-
wa Klisia, który jednocześnie wskazał na częściowe inspiracje ryciną B 9 Schon-
gauera w scenie modlitwy w ogrójcu18. Analogie do niektórych innych motywów,
jak np. nakrycie głów pachołków, zostały odnalezione przez Domasłowskiego
w poliptyku fromborskim (1509) i kwaterach ołtarza z Pierzchał (po 1510)19.
11. 9. Przedstawienie św. Jerzego z kościoła w Sząbruku,
po 1500, fot. Joanna Jakutowicz
12 Umieszczanie scen w kwaterach było charakterystyczne w sztuce Pomorza Wschodniego
i stanowiło często spotykany element jej systemów dekoracyjnych niemal wyłącznie w XIV w.
Jeden z największych tego typu cykli w malarstwie ściennym, złożony z ponad 100 kwater, znajdo-
wał się w katedrze w Królewcu. Do dziś natomiast jest zachowany tego typu system dekoracyjny
z katedry w Kwidzynie. Por. Jerzy Domasłowski, Pomorze Wschodnie [w:] Gotyckie malarstwo
ścienne w Polsce, red. Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Marian Kornecki, Helena
Małkiewiczówna, Poznań 1984, s. 153.
13 Jerzy Domasłowski, Adam Labuda, Alicja Karłowska-Kamzowa, Malarstwo gotyckie
na Pomorzu Wschodnim, Poznań-Warszawa 1990, s. 51.
14 Jerzy Domasłowski, Cenne odkrycie w Sząbruku, „Niedziela” 1986, nr 28, s. 6, 8; Odkrycie
malowideł w Sząbruku „Posłaniec Warmiński” 1984, nr 20, s. 8.
15 Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn
1992, s. 111.
16 Elżbieta Jelińska, Konserwacja zabytków ruchomych na terenie województwa olsztyńskiego
w latach 1974-1987, „Olsztyński Biuletyn Konserwatorski” 1988, s. 74.
17 Herrmann, Mittelalterliche Architektur..., s. 210-211.
18 Zbigniew Kliś, Paruzja. Przedstawienie Sądu Ostatecznego w sztuce średniowiecza, Kraków
1999, s. 43-44, 118, 244.
19 Domasłowski, Labuda, Karłowska-Kamzowa, Malarstwo gotyckie..., s. 159-160, 163-164.
71
wschodniej i postaci św. Jerzego, czer-
piącej swoje inspiracje z malarstwa mo-
numentalnego. Odniesienia do ma-
larstwa tablicowego można dostrzec
głównie w charakterze kompozycji,
tworzącej sceny ujęte w prostokąt-
ne ramy, co sprawia, że poszczególne
malowidła są wyraźnie od siebie od-
dzielone i nie tworzą jednego, przeni-
kającego się cyklu narracyjnego, cha-
rakterystycznego dla sztuki późnego
średniowiecza12.
Malowidła z Sząbruka są w litera-
turze przedmiotu wzmiankowane spo-
radycznie. Ich odkrycie odnotowano
w opracowaniu o malarstwie ściennym
Jerzego Domasłowskiego, Adama La-
budy i Alicji Karłowskiej-Kamzowej13,
a także w prasie lokalnej14. Ponadto
wspominali o nich Andrzej Rzempołuch15, Elżbieta Jelińska16 oraz, nieco później,
Christofer Herrmann17. Wątek sądu ostatecznego został omówiony przez Zdzisła-
wa Klisia, który jednocześnie wskazał na częściowe inspiracje ryciną B 9 Schon-
gauera w scenie modlitwy w ogrójcu18. Analogie do niektórych innych motywów,
jak np. nakrycie głów pachołków, zostały odnalezione przez Domasłowskiego
w poliptyku fromborskim (1509) i kwaterach ołtarza z Pierzchał (po 1510)19.
11. 9. Przedstawienie św. Jerzego z kościoła w Sząbruku,
po 1500, fot. Joanna Jakutowicz
12 Umieszczanie scen w kwaterach było charakterystyczne w sztuce Pomorza Wschodniego
i stanowiło często spotykany element jej systemów dekoracyjnych niemal wyłącznie w XIV w.
Jeden z największych tego typu cykli w malarstwie ściennym, złożony z ponad 100 kwater, znajdo-
wał się w katedrze w Królewcu. Do dziś natomiast jest zachowany tego typu system dekoracyjny
z katedry w Kwidzynie. Por. Jerzy Domasłowski, Pomorze Wschodnie [w:] Gotyckie malarstwo
ścienne w Polsce, red. Jerzy Domasłowski, Alicja Karłowska-Kamzowa, Marian Kornecki, Helena
Małkiewiczówna, Poznań 1984, s. 153.
13 Jerzy Domasłowski, Adam Labuda, Alicja Karłowska-Kamzowa, Malarstwo gotyckie
na Pomorzu Wschodnim, Poznań-Warszawa 1990, s. 51.
14 Jerzy Domasłowski, Cenne odkrycie w Sząbruku, „Niedziela” 1986, nr 28, s. 6, 8; Odkrycie
malowideł w Sząbruku „Posłaniec Warmiński” 1984, nr 20, s. 8.
15 Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn
1992, s. 111.
16 Elżbieta Jelińska, Konserwacja zabytków ruchomych na terenie województwa olsztyńskiego
w latach 1974-1987, „Olsztyński Biuletyn Konserwatorski” 1988, s. 74.
17 Herrmann, Mittelalterliche Architektur..., s. 210-211.
18 Zbigniew Kliś, Paruzja. Przedstawienie Sądu Ostatecznego w sztuce średniowiecza, Kraków
1999, s. 43-44, 118, 244.
19 Domasłowski, Labuda, Karłowska-Kamzowa, Malarstwo gotyckie..., s. 159-160, 163-164.
71