DOI article:
Kaleciński, Marcin: Włoskie inspiracje domu Speymanna w Gdańsku i jego domniemana rola jako muzeum
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0104
czytelnikiem owego traktatu - w konkluzji Armenini zaznacza, iż przeznaczony
jest on dla: „władców, uczonych i miłośników sztuk pięknych6. Instruktywną rolę
mogła odegrać zwłaszcza księga III traktatu. W pierwszym jej rozdziale „O roz-
różnieniu i odpowiedniości malowideł wedle ich umiejscowienia i rangi ich
zleceniodawcy" („Della distinzione e convenienza delle pitture secondo i luoghi
e le qualita delle persone...") autor zaznacza, iż pewne tematy są odpowiednie
do dekoracji miejsc publicznych, inne do tych prywatnych7, podobnie rzecz
ma się w odniesieniu do siedzib miejskich, willi i zamków. Co oczywiste, cha-
rakter i przesłanie dzieł zależy od ich fundatorów, ci zaś: „mają różne zwyczaje,
profesje i są różnego stanu"8. W księdze VIII znalazły się rozważania o tym,
jakie malowidła będą najodpowiedniejsze dla pałaców, w szczególności jakie
tematy wydają się adekwatne dla określonych partii tych rezydencji9. Czytamy
w niej o dyspozycji tematów malowideł: dla sal reprezentacyjnych, audien-
cyjnych będą stosowne obrazy ukazujące: „rzeczy wspaniałe i w taki sposób,
by ukazać walory i cnoty heroiczne mężów, którzy byli zasłużeni i sławni"10.
Postulując, by zgodnie z zasadami decorum malować cnoty bohaterskie, Arme-
nini przywołuje znane sobie malowidła. Wśród nich freski Beccafumiego
z wnętrza Palazzo Bindi Sergardi w Sienie, które Speymann zapewne widział
w czasie, gdy pobierał nauki w sieneńskiej Alma Mater, ukazujące „starożytnych,
którzy bronili ich Republiki i przestrzegali praw [...]", Rzymian, których czyny
„są zaprawdę najlepszymi wzorami dla tych, którzy rządzą wolnymi miastami"11.
Wśród rzymskich protagonistów na sieneńskim malowidle odnajdziemy tych
znanych z reliefów na fasadzie domu Speymanna: Scypiona Afrykańskiego,
Katona Młodszego i Marka Atyliusza Regulusa. Ukazany tam w słynnym epi-
zodzie z oblężenia Rzymu przez Celtów Marek Furiusz Kamillus to z kolei
bohater fresków Francesca Salviatiego w Sala dell'Udienza w Palazzo Vecchio
(1543-1545), które Armenini rekomenduje w swym wyborze fresków z rzym-
skimi exemplami, a które Speymann z pewnością widział.
Rozdział X obfituje w pouczające analogie, a dotyczy „wspaniałości deko-
racji, których dawni używali w fasadach, zróżnicowania [tematów] malowideł,
wykonywanych we wnętrzach wedle specyfiki osób, które je zamieszkiwały",
„różnorodności fryzów i tego, jaka powinna być ich właściwa wysokość i jakiego
rodzaju malowidła będą tam dobre"12. Na wstępie autor zachwyca się bogac-
twem form zdobniczych używanych przez starożytnych do artykulacji ścian,
w tym umieszczanych na fasadach pod fryzami wydzielonymi niszami, wewnątrz
Włoskie
inspiracje...
6 Ibidem, s. 359.
7 „[...] altri soggetti ed opere si fanno alle cose pubbliche ed altre alle private”, ibidem, s. 221.
8 Ibidem, s. 222.
9 „Che le pitture de palazzi si dovrebbono dare alle persone eccellenti; ehe le parti prin-
cipali di quelli sono le sale; quali siano le pitture che convengono a quelle [...]", ibidem, s. 260.
10 Ibidem, s. 263.
11 Ibidem, s. 265.
12 Ibidem, s. 276.
103
jest on dla: „władców, uczonych i miłośników sztuk pięknych6. Instruktywną rolę
mogła odegrać zwłaszcza księga III traktatu. W pierwszym jej rozdziale „O roz-
różnieniu i odpowiedniości malowideł wedle ich umiejscowienia i rangi ich
zleceniodawcy" („Della distinzione e convenienza delle pitture secondo i luoghi
e le qualita delle persone...") autor zaznacza, iż pewne tematy są odpowiednie
do dekoracji miejsc publicznych, inne do tych prywatnych7, podobnie rzecz
ma się w odniesieniu do siedzib miejskich, willi i zamków. Co oczywiste, cha-
rakter i przesłanie dzieł zależy od ich fundatorów, ci zaś: „mają różne zwyczaje,
profesje i są różnego stanu"8. W księdze VIII znalazły się rozważania o tym,
jakie malowidła będą najodpowiedniejsze dla pałaców, w szczególności jakie
tematy wydają się adekwatne dla określonych partii tych rezydencji9. Czytamy
w niej o dyspozycji tematów malowideł: dla sal reprezentacyjnych, audien-
cyjnych będą stosowne obrazy ukazujące: „rzeczy wspaniałe i w taki sposób,
by ukazać walory i cnoty heroiczne mężów, którzy byli zasłużeni i sławni"10.
Postulując, by zgodnie z zasadami decorum malować cnoty bohaterskie, Arme-
nini przywołuje znane sobie malowidła. Wśród nich freski Beccafumiego
z wnętrza Palazzo Bindi Sergardi w Sienie, które Speymann zapewne widział
w czasie, gdy pobierał nauki w sieneńskiej Alma Mater, ukazujące „starożytnych,
którzy bronili ich Republiki i przestrzegali praw [...]", Rzymian, których czyny
„są zaprawdę najlepszymi wzorami dla tych, którzy rządzą wolnymi miastami"11.
Wśród rzymskich protagonistów na sieneńskim malowidle odnajdziemy tych
znanych z reliefów na fasadzie domu Speymanna: Scypiona Afrykańskiego,
Katona Młodszego i Marka Atyliusza Regulusa. Ukazany tam w słynnym epi-
zodzie z oblężenia Rzymu przez Celtów Marek Furiusz Kamillus to z kolei
bohater fresków Francesca Salviatiego w Sala dell'Udienza w Palazzo Vecchio
(1543-1545), które Armenini rekomenduje w swym wyborze fresków z rzym-
skimi exemplami, a które Speymann z pewnością widział.
Rozdział X obfituje w pouczające analogie, a dotyczy „wspaniałości deko-
racji, których dawni używali w fasadach, zróżnicowania [tematów] malowideł,
wykonywanych we wnętrzach wedle specyfiki osób, które je zamieszkiwały",
„różnorodności fryzów i tego, jaka powinna być ich właściwa wysokość i jakiego
rodzaju malowidła będą tam dobre"12. Na wstępie autor zachwyca się bogac-
twem form zdobniczych używanych przez starożytnych do artykulacji ścian,
w tym umieszczanych na fasadach pod fryzami wydzielonymi niszami, wewnątrz
Włoskie
inspiracje...
6 Ibidem, s. 359.
7 „[...] altri soggetti ed opere si fanno alle cose pubbliche ed altre alle private”, ibidem, s. 221.
8 Ibidem, s. 222.
9 „Che le pitture de palazzi si dovrebbono dare alle persone eccellenti; ehe le parti prin-
cipali di quelli sono le sale; quali siano le pitture che convengono a quelle [...]", ibidem, s. 260.
10 Ibidem, s. 263.
11 Ibidem, s. 265.
12 Ibidem, s. 276.
103