DOI article:
Kaleciński, Marcin: Włoskie inspiracje domu Speymanna w Gdańsku i jego domniemana rola jako muzeum
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0105
Marcin których umieszczano płaskorzeźbione tonda figuralne. Wracając do zagadnień
Kaleciński mu współczesnych, postuluje, by każde z pomieszczeń domu było dekorowane
zgodnie z przeznaczeniem, by więc zadbać o odpowiedni temat malowideł pokoi
dla głowy rodu, kobiet, córek, synów i gości. Zatem właścicielowi domu przy-
stoi ozdobić swą domenę tematami traktującymi „o rzeczach należących do cnót
moralnych, które uczą być przezornym, sprawiedliwym, umiarkowanym i peł-
nym męstwa w każdym swoim działaniu"13. Armenini upatruje tak zdefinio-
wanych treści w historiach rzymskich, choć mogą ich dostarczyć także czcigodne
epizody z dziejów rodu właściciela rezydencji - tego rodzaju melanż wydaje się
szczególnie przez niego rekomendowany, a zrealizowany najpełniej w przywo-
łanych w traktacie freskach w Palazzo Doria w Genui autorstwa Giovanniego
Antonia deSacchis zwanego Pordenone. Zważmy, iż trattatista z Faenzy sze-
reguje exempla wokół Prudentii, lustitii, Temperantii i Fortitudo - cnót kar-
dynalnych, których figury wieńczą attykę domu Speymanna i wyznaczają osie
alegorycznych znaczeń.
Po raz kolejny oddajmy głos Armeniniemu, by dopełnić wiedzy o dyspozycji
tematów we wnętrzach pałacowych: „Do komnat, gdzie odpoczywają matrony
i mężatki, nadają się exempla z historii sławnych niewiast, zarówno greckich,
jak i latyńskich, te same przedstawienia należy umieścić w pokojach dziewcząt,
tu sprawdzają się zwłaszcza bohaterki najbardziej słynące z czystości, wielkiego
ducha i wiary. Tam, gdzie mieszkają chłopcy, warto umieścić historie Mucju-
sza Scewoli, Horacjuszów, Scypionów i Marka Kurcjusza"14. Te osobowe wzory
pozwolą im wyzbyć się: „tchórzostwa, lenistwa, chciwości i próżniactwa, których
w świecie jest pełno, a ich serca rozpalą do czynienia rzeczy wspaniałomyśl-
nych i szczodrych"15. Ponownie mamy do czynienia z przywołaniem bohaterów
republikańskich zdobiących fasadę domu Speymanna.
Już wcześniej Gian Paolo Lomazzo w Trattato deU'arte della pittura (1584)
rozważał kwestię doboru tematów z historii antycznych do dekoracji poszcze-
gólnych wnętrz rezydencji, uwzględniając przy tym funkcję wnętrza. I tak,
za odpowiednie dla pomieszczeń recepcyjnych pałaców książąt uznaje on malo-
widła ukazujące heroiczne czyny władców i wojowników starożytności. Dają
one odwiedzającym pogląd o męstwie i wielkości księcia, wyznaczają pułap
jego ziemskiej sławy, podobnie jak sceny z chwalebnego żywota Karola Wiel-
kiego i Karola V, kontynuatorów urzędu i etosu cesarskiego (w podobnej funkcji
malowidła z pocztem cesarzy ulokowano na ścianach krużganków piano nobile
pałacu królewskiego na Wawelu). Dla Lomazza zasadę decorum spełniały
zarówno epizody z życia cesarzy, jak i kondotierów, liczyła się grandezza bitew
i triumfów, patos póz i gestów, niezależnie od przywołanej epoki. W każdym
wypadku malarze powinni czytać teksty o realiach historycznych, by sprostać
13 Ibidem, s. 282.
14 Ibidem, s. 283.
15 Ibidem.
104
Kaleciński mu współczesnych, postuluje, by każde z pomieszczeń domu było dekorowane
zgodnie z przeznaczeniem, by więc zadbać o odpowiedni temat malowideł pokoi
dla głowy rodu, kobiet, córek, synów i gości. Zatem właścicielowi domu przy-
stoi ozdobić swą domenę tematami traktującymi „o rzeczach należących do cnót
moralnych, które uczą być przezornym, sprawiedliwym, umiarkowanym i peł-
nym męstwa w każdym swoim działaniu"13. Armenini upatruje tak zdefinio-
wanych treści w historiach rzymskich, choć mogą ich dostarczyć także czcigodne
epizody z dziejów rodu właściciela rezydencji - tego rodzaju melanż wydaje się
szczególnie przez niego rekomendowany, a zrealizowany najpełniej w przywo-
łanych w traktacie freskach w Palazzo Doria w Genui autorstwa Giovanniego
Antonia deSacchis zwanego Pordenone. Zważmy, iż trattatista z Faenzy sze-
reguje exempla wokół Prudentii, lustitii, Temperantii i Fortitudo - cnót kar-
dynalnych, których figury wieńczą attykę domu Speymanna i wyznaczają osie
alegorycznych znaczeń.
Po raz kolejny oddajmy głos Armeniniemu, by dopełnić wiedzy o dyspozycji
tematów we wnętrzach pałacowych: „Do komnat, gdzie odpoczywają matrony
i mężatki, nadają się exempla z historii sławnych niewiast, zarówno greckich,
jak i latyńskich, te same przedstawienia należy umieścić w pokojach dziewcząt,
tu sprawdzają się zwłaszcza bohaterki najbardziej słynące z czystości, wielkiego
ducha i wiary. Tam, gdzie mieszkają chłopcy, warto umieścić historie Mucju-
sza Scewoli, Horacjuszów, Scypionów i Marka Kurcjusza"14. Te osobowe wzory
pozwolą im wyzbyć się: „tchórzostwa, lenistwa, chciwości i próżniactwa, których
w świecie jest pełno, a ich serca rozpalą do czynienia rzeczy wspaniałomyśl-
nych i szczodrych"15. Ponownie mamy do czynienia z przywołaniem bohaterów
republikańskich zdobiących fasadę domu Speymanna.
Już wcześniej Gian Paolo Lomazzo w Trattato deU'arte della pittura (1584)
rozważał kwestię doboru tematów z historii antycznych do dekoracji poszcze-
gólnych wnętrz rezydencji, uwzględniając przy tym funkcję wnętrza. I tak,
za odpowiednie dla pomieszczeń recepcyjnych pałaców książąt uznaje on malo-
widła ukazujące heroiczne czyny władców i wojowników starożytności. Dają
one odwiedzającym pogląd o męstwie i wielkości księcia, wyznaczają pułap
jego ziemskiej sławy, podobnie jak sceny z chwalebnego żywota Karola Wiel-
kiego i Karola V, kontynuatorów urzędu i etosu cesarskiego (w podobnej funkcji
malowidła z pocztem cesarzy ulokowano na ścianach krużganków piano nobile
pałacu królewskiego na Wawelu). Dla Lomazza zasadę decorum spełniały
zarówno epizody z życia cesarzy, jak i kondotierów, liczyła się grandezza bitew
i triumfów, patos póz i gestów, niezależnie od przywołanej epoki. W każdym
wypadku malarze powinni czytać teksty o realiach historycznych, by sprostać
13 Ibidem, s. 282.
14 Ibidem, s. 283.
15 Ibidem.
104