DOI Artikel:
Konopka, Emiliana: Antropologia sztuki rdzennej ludności regionu nordyckiego: reprezentacja Kalaallit Nunaat i Sápmi w muzeach skandynawskich
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0160
dzieła były prezentowane na wystawach światowych24 i, podobnie jak w przy-
padku twórczości pozostałych „malarzy Grenlandii" (dun. Gronlandsmalere)25,
przedstawiona przez niego artystyczna wizja wyspy funkcjonowała najczęściej
jako jedyne wyobrażenie dalekiej kolonii wśród odbiorców tej sztuki26. Rasmus-
sen ukazywał nie tyle konkretne fragmenty wyspy, ile wybrane motywy wpisu-
jące się w stereotypowe postrzeganie arktycznego regionu, co można określić
przejawem „arktycznego orientalizmu" - termin ten, nawiązujący do Orientalizmu
Edwarda W. Saida, opisuje egzotyzację obszaru arktycznego27. W malarstwie tego
artysty góry lodowe i nastrój budowany poprzez charakterystyczne światło dni
polarnych stanowiły elementy estetyzacji, a nawet idealizacji grenlandzkiego
krajobrazu28.
Podobny zabieg zastosowano podczas wystawy „Den danske koloniudstilling"
(pol. Wystawa kolonii duńskich) zorganizowanej latem 1905 r. w kopenhaskich
ogrodach Tivoli. Aranżacja ekspozycji poświęconej Grenlandii29, składająca się
ze sztucznych gór lodowych i wypchanych niedźwiedzi polarnych, miała na celu
sprawić, by uczestnicy poczuli się jak na odległej wyspie. Wystawa została podzie-
lona na dwie części odzwierciedlające podział na Grenlandię Zachodnią, pozosta-
jącą pod większym wpływem duńskim, zaprezentowaną jako bardziej rozwiniętą
i dostatnią, oraz Wschodnią, w której pokazano prymitywne narzędzia i obiekty
wskazujące na pogańskie zwyczaje rdzennych mieszkańców (il. 2a-b). Taka stra-
tegia wystawiennicza służyła nie tylko ukazaniu bogactwa kolonialnych dokonań
Duńczyków, lecz także podkreśleniu ich cywilizacyjnej i kulturowej wyższości
względem rdzennej ludności z terenów podległych duńskiej władzy.
Podobna strategia została wykorzystana w 1931 r. podczas „Exposition colo-
niale internationale" (pol. Międzynarodowa wystawa kolonialna) w Paryżu: obok
przykładów inuickiego rzemiosła, takich jak: mozaiki skórne, rzeźby w kości
Antropologia
sztuki...
24 Jorgensen, Traveling Images..., s. 4.
25 Obok Rasmussena byli to również inni malarze duńscy, którzy przedstawiali motywy
grenlandzkie w swojej twórczości: Andreas Riis Carstensen (1844-1906), Emanuel A. Petersen
(1894-1948), Aage Gitz-Johansen (1897-1977). Por. KUNST.GL, https://kunst.gl/groenlandsma-
ler/ [dostęp: 28.06.2023].
26 Ważną rolę w tym procesie odgrywały także odbitki graficzne. Jedną z najlepiej zna-
nych była wizja Północy autorstwa Andersa Fredrika Skjöldebranda (1757-1834) zamieszczona
w publikacji Voyage pittoresque an Cap Nord (Stockholm 1801-1802), rozpowszechniona dzięki
reprodukcjom.
27 Lars Jensen, Greenland, Arctic Orientalism and the search for definitions of a contemporary
postcolonial geography, „KULT. Postkolonial Temaserie” 2015, vol. 12, s. 141.
28 Agata Lubowicka opisuje tę strategię na przykładzie relacji z podróży, por. Agata Lubo-
wicka, W sercu Ultima Thule. Reprezentacje Grenlandii Północnej w relacjach z ekspedycji Knuda
Rasmussena, Toruń 2017, s. 97-98.
29 Na wystawie w Tivoli zaprezentowano sztukę zdobniczą i obiekty użytku codziennego
pochodzące z Grenlandii, Duńskich Indii Zachodnich i krajów podległych Królestwu Islandii
oraz Wysp Owczych. Den danske koloniudstilling i Tivoli, 1905, Danmarkshistorien.dk, https://
danmarkshistorien.dk/leksikon-og-kilder/vis/materiale/den-danske-koloniudstilling-i-tivoli-
-1905 [dostęp: 28.06.2023].
159
padku twórczości pozostałych „malarzy Grenlandii" (dun. Gronlandsmalere)25,
przedstawiona przez niego artystyczna wizja wyspy funkcjonowała najczęściej
jako jedyne wyobrażenie dalekiej kolonii wśród odbiorców tej sztuki26. Rasmus-
sen ukazywał nie tyle konkretne fragmenty wyspy, ile wybrane motywy wpisu-
jące się w stereotypowe postrzeganie arktycznego regionu, co można określić
przejawem „arktycznego orientalizmu" - termin ten, nawiązujący do Orientalizmu
Edwarda W. Saida, opisuje egzotyzację obszaru arktycznego27. W malarstwie tego
artysty góry lodowe i nastrój budowany poprzez charakterystyczne światło dni
polarnych stanowiły elementy estetyzacji, a nawet idealizacji grenlandzkiego
krajobrazu28.
Podobny zabieg zastosowano podczas wystawy „Den danske koloniudstilling"
(pol. Wystawa kolonii duńskich) zorganizowanej latem 1905 r. w kopenhaskich
ogrodach Tivoli. Aranżacja ekspozycji poświęconej Grenlandii29, składająca się
ze sztucznych gór lodowych i wypchanych niedźwiedzi polarnych, miała na celu
sprawić, by uczestnicy poczuli się jak na odległej wyspie. Wystawa została podzie-
lona na dwie części odzwierciedlające podział na Grenlandię Zachodnią, pozosta-
jącą pod większym wpływem duńskim, zaprezentowaną jako bardziej rozwiniętą
i dostatnią, oraz Wschodnią, w której pokazano prymitywne narzędzia i obiekty
wskazujące na pogańskie zwyczaje rdzennych mieszkańców (il. 2a-b). Taka stra-
tegia wystawiennicza służyła nie tylko ukazaniu bogactwa kolonialnych dokonań
Duńczyków, lecz także podkreśleniu ich cywilizacyjnej i kulturowej wyższości
względem rdzennej ludności z terenów podległych duńskiej władzy.
Podobna strategia została wykorzystana w 1931 r. podczas „Exposition colo-
niale internationale" (pol. Międzynarodowa wystawa kolonialna) w Paryżu: obok
przykładów inuickiego rzemiosła, takich jak: mozaiki skórne, rzeźby w kości
Antropologia
sztuki...
24 Jorgensen, Traveling Images..., s. 4.
25 Obok Rasmussena byli to również inni malarze duńscy, którzy przedstawiali motywy
grenlandzkie w swojej twórczości: Andreas Riis Carstensen (1844-1906), Emanuel A. Petersen
(1894-1948), Aage Gitz-Johansen (1897-1977). Por. KUNST.GL, https://kunst.gl/groenlandsma-
ler/ [dostęp: 28.06.2023].
26 Ważną rolę w tym procesie odgrywały także odbitki graficzne. Jedną z najlepiej zna-
nych była wizja Północy autorstwa Andersa Fredrika Skjöldebranda (1757-1834) zamieszczona
w publikacji Voyage pittoresque an Cap Nord (Stockholm 1801-1802), rozpowszechniona dzięki
reprodukcjom.
27 Lars Jensen, Greenland, Arctic Orientalism and the search for definitions of a contemporary
postcolonial geography, „KULT. Postkolonial Temaserie” 2015, vol. 12, s. 141.
28 Agata Lubowicka opisuje tę strategię na przykładzie relacji z podróży, por. Agata Lubo-
wicka, W sercu Ultima Thule. Reprezentacje Grenlandii Północnej w relacjach z ekspedycji Knuda
Rasmussena, Toruń 2017, s. 97-98.
29 Na wystawie w Tivoli zaprezentowano sztukę zdobniczą i obiekty użytku codziennego
pochodzące z Grenlandii, Duńskich Indii Zachodnich i krajów podległych Królestwu Islandii
oraz Wysp Owczych. Den danske koloniudstilling i Tivoli, 1905, Danmarkshistorien.dk, https://
danmarkshistorien.dk/leksikon-og-kilder/vis/materiale/den-danske-koloniudstilling-i-tivoli-
-1905 [dostęp: 28.06.2023].
159