DOI article:
Konopka, Emiliana: Antropologia sztuki rdzennej ludności regionu nordyckiego: reprezentacja Kalaallit Nunaat i Sápmi w muzeach skandynawskich
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.72800#0159
Emiliana etnograficzny), która w trzech dużych salach prezentuje różnorodne wytwory
Konopka kultur inuickich: od ubrań i innych przedmiotów użytku codziennego, przez broń
myśliwską i kajaki, po przedmioty używane do rytuałów religijnych18. Większość
z nich jest opatrzona komentarzem wyjaśniającym przeznaczenie przedmiotów
lub kontekst powstania dzieła. Na wystawie zabrakło dzieł inuickich malarzy,
takich jak chociażby Jakob Danielsen (1888-1938), którego rysunki i akwarele
są obecne w zbiorach muzeum19. Zamiast nich możemy oglądać malarskie repre-
zentacje Inuitów wykonane przez Duńczyków, jak np. portret Poqa i Qiperoqa
namalowany przez Bernharda Grodtschillinga w 1724 r.2° Biorąc pod uwagę,
że Muzeum Narodowe od 2017 r. organizuje wystawy czasowe poświęcone tema-
tyce rozrachunków z kolonialną przeszłością21, tę wyraźną dominację duńskiej per-
spektywy w budowaniu narracji o Grenlandii należy postrzegać jako jedną z przy-
czyn marginalizowania sztuki rdzennej w nadal trudnym do przedefiniowania
wartościowaniu jej twórców, które wynika z przeszłości kolonialnej22.
Jednym z przejawów kolonializmu jest wizualne zawłaszczenie23 posiadanego
terytorium i wykorzystywanie jego przedstawień w celach politycznych, przede
wszystkim do budowania wizerunku potęgi kolonialnej. Jeszcze w XVIII w.
częstą praktyką było wysyłanie malarzy i rzeźbiarzy wraz z delegacjami urzęd-
ników państwowych lub w ramach ekspedycji naukowych w celu uwiecznie-
nia w ich dziełach lokalnej przyrody lub sporządzenia portretów tubylczej
ludności. Wspomniany we wstępie obraz Nastrojowa biała noc na wybrzeżu
grenlandzkim powstał właśnie w takim kontekście. Carl Rasmussen namalo-
wał go podczas odbytej w latach 1870-1871 podróży do Nuuk i Manitsooq,
dokąd wielokrotnie powracał w poszukiwaniu motywów grenlandzkich. Jego
18 Można ją oglądać wirtualnie za pośrednictwem strony Muzeum Narodowego: Virtue! tur
i Etnografisk Samling, Nationalmuseet, https://en.natmus.dk/museums-and-palaces/the-national-
-museum-of-denmark/exhibitions/ethnographic-collection/virtual-tour/ [dostęp: 28.06.2023].
19 Nationalmuseet samlinger, Nationalmuseet, https://samlinger.natmus.dk/assetbrowse?
keyword=jakob,danielsen [dostęp: 30.06.2023].
20 Portret przedstawia dwóch Inuitów, którzy w 1724 r. zostali przewiezieni do Kopenhagi,
by uczestniczyć w pokazowym przepłynięciu kajakiem po kanale Frederiksholm. Wydarzenie
to odbyło się w ramach festiwalu folklorystycznego, zorganizowanego w celu pozyskania sponso-
rów dla Norwesko-Duńskiej Kompanii Bergen. Na wystawie można oglądać również haftowaną
tkaninę z przedstawieniem obu kajakarzy, wykonaną w Danii. Por. Bart Pushaw, Poq's Temporal
Sovereignty and the Inuit Printing of Colonial History, „Journall8” 2021, issue 12, https://www.
journall8.org/issuel2/poqs-temporal-sovereignty-and-the-inuit-printing-of-colonial-history/
[dostęp: 29.06.2023].
21 Takie jak „Stemmer fra kolonierne" (pol. Głosy z kolonii). Por. Stemmer fra kolonierne,
Nationalmuseet, https://en.natmus.dk/museums-and-palaces/the-national-museum-of-denmark/
exhibitions/voices-from-the-colonies/ [dostęp: 29.06.2023].
22 O trudnościach przewartościowania w postkolonialnej narracji pisał Stefan Jonsson
w odniesieniu do m.in. twórczości Pii Arke, por. Stefan Jonsson, Where Humanism Finds Its
Ends: Lessons from Pia Arke and Katarina Pirak Sikku on the Difficulty of Narrating the Arctic,
„Studies in Travel Writing” 2016, vol. 20 (3), s. 226-236.
23 Peter Burke, Eyewitnessing: The Uses of Images as Historical Evidence, London 2001.
158
Konopka kultur inuickich: od ubrań i innych przedmiotów użytku codziennego, przez broń
myśliwską i kajaki, po przedmioty używane do rytuałów religijnych18. Większość
z nich jest opatrzona komentarzem wyjaśniającym przeznaczenie przedmiotów
lub kontekst powstania dzieła. Na wystawie zabrakło dzieł inuickich malarzy,
takich jak chociażby Jakob Danielsen (1888-1938), którego rysunki i akwarele
są obecne w zbiorach muzeum19. Zamiast nich możemy oglądać malarskie repre-
zentacje Inuitów wykonane przez Duńczyków, jak np. portret Poqa i Qiperoqa
namalowany przez Bernharda Grodtschillinga w 1724 r.2° Biorąc pod uwagę,
że Muzeum Narodowe od 2017 r. organizuje wystawy czasowe poświęcone tema-
tyce rozrachunków z kolonialną przeszłością21, tę wyraźną dominację duńskiej per-
spektywy w budowaniu narracji o Grenlandii należy postrzegać jako jedną z przy-
czyn marginalizowania sztuki rdzennej w nadal trudnym do przedefiniowania
wartościowaniu jej twórców, które wynika z przeszłości kolonialnej22.
Jednym z przejawów kolonializmu jest wizualne zawłaszczenie23 posiadanego
terytorium i wykorzystywanie jego przedstawień w celach politycznych, przede
wszystkim do budowania wizerunku potęgi kolonialnej. Jeszcze w XVIII w.
częstą praktyką było wysyłanie malarzy i rzeźbiarzy wraz z delegacjami urzęd-
ników państwowych lub w ramach ekspedycji naukowych w celu uwiecznie-
nia w ich dziełach lokalnej przyrody lub sporządzenia portretów tubylczej
ludności. Wspomniany we wstępie obraz Nastrojowa biała noc na wybrzeżu
grenlandzkim powstał właśnie w takim kontekście. Carl Rasmussen namalo-
wał go podczas odbytej w latach 1870-1871 podróży do Nuuk i Manitsooq,
dokąd wielokrotnie powracał w poszukiwaniu motywów grenlandzkich. Jego
18 Można ją oglądać wirtualnie za pośrednictwem strony Muzeum Narodowego: Virtue! tur
i Etnografisk Samling, Nationalmuseet, https://en.natmus.dk/museums-and-palaces/the-national-
-museum-of-denmark/exhibitions/ethnographic-collection/virtual-tour/ [dostęp: 28.06.2023].
19 Nationalmuseet samlinger, Nationalmuseet, https://samlinger.natmus.dk/assetbrowse?
keyword=jakob,danielsen [dostęp: 30.06.2023].
20 Portret przedstawia dwóch Inuitów, którzy w 1724 r. zostali przewiezieni do Kopenhagi,
by uczestniczyć w pokazowym przepłynięciu kajakiem po kanale Frederiksholm. Wydarzenie
to odbyło się w ramach festiwalu folklorystycznego, zorganizowanego w celu pozyskania sponso-
rów dla Norwesko-Duńskiej Kompanii Bergen. Na wystawie można oglądać również haftowaną
tkaninę z przedstawieniem obu kajakarzy, wykonaną w Danii. Por. Bart Pushaw, Poq's Temporal
Sovereignty and the Inuit Printing of Colonial History, „Journall8” 2021, issue 12, https://www.
journall8.org/issuel2/poqs-temporal-sovereignty-and-the-inuit-printing-of-colonial-history/
[dostęp: 29.06.2023].
21 Takie jak „Stemmer fra kolonierne" (pol. Głosy z kolonii). Por. Stemmer fra kolonierne,
Nationalmuseet, https://en.natmus.dk/museums-and-palaces/the-national-museum-of-denmark/
exhibitions/voices-from-the-colonies/ [dostęp: 29.06.2023].
22 O trudnościach przewartościowania w postkolonialnej narracji pisał Stefan Jonsson
w odniesieniu do m.in. twórczości Pii Arke, por. Stefan Jonsson, Where Humanism Finds Its
Ends: Lessons from Pia Arke and Katarina Pirak Sikku on the Difficulty of Narrating the Arctic,
„Studies in Travel Writing” 2016, vol. 20 (3), s. 226-236.
23 Peter Burke, Eyewitnessing: The Uses of Images as Historical Evidence, London 2001.
158