Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Überblick
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext

Anmerkungen

Dz*j^gj Da^zzfg^ DIE FLÄMISCHE RENAISSANCE
1 Zu diesen Malern vgl.: L.VAN PUYVELDE, Za Pgzzzfzzz*g ^azzzaaJg a
Pozzze, Brüssel, 1950.
2 Übersetzt nach E.DE BRUYNE, CgycAz'gJgaM paa & dgjJzpü'ga, Je
PeaazTaacg, Antwerpen-Amsterdam, 1951, S.21.
g s.MÜLLER, Ggfaz^gwpgrAoor tg daücez^ea, opgz* Agf zzzaAga aaa oa^zcer/zga
z'aa GgAoazaga. Archief voor Noordnederlandsche Kunstgeschie-
denis, Amsterdam, 1881, Bd.iv.
4 Vgl. j.PRiNSEN, Co/Zc^aaea pazz GerarJaj Aopzozzza^a^, Jooz*
Jgzz Agz*JraA z'aa ggaz^g zp'zzgr MAzZezz, Amsterdam, 1901.
5 MOLINET, C/;ZWZZ<7ZZM, Paris, 1828, S.I 5, H.PIRENNE, HzVoz'z*g & Dgf-
g'zyag, Brüssel, 2.Auß., o. J., Bd.11, S.184.
6 «Te Mechelen daer meer als 150 sulcke winckelen waren»,
c.VAN MANDER, Dgf &AzMgr-DogcA, Haarlem, 1604, f° 260a.
^ZCgZfgJ Ä*a/zz'fg/ HIERONYMUS BOSCH
7 CHARLES DE TOLNAY, Dz'gZ*OZryzzzM^ ßojgA, Basel, 1937; M.BRION,
Hzez'ozp'zzzMy DojcA, Paris, 1938 und Lg ,$'z'a§g & Dzga, in: La Renais-
sance, 1939, S. 17 fT. und 31 ff.; L. VON BALDASS, DzgzYzzzyzzzMjßojgA,
Wien, 1943; j.coMBE, yAdzzzg Do^gA, Paris, 1946; w.FRAENGER,
Dag ZaMjeaJy'äAzzge PgzcA, Coburg, 1947, Dzg DogAzgzf zzz Lazza,
Berlin, 1950, und Dez* LLeA Jez ITgz'jAgzf ALAgr «Dz'g jz'eAea Lot-
jäaJea», in: Psyche, Zeitschrift für Tiefenpsychologie, Bd.v,
1915, S.355 ff.; D.BAX, Oafcz^/ezza^ aaw Jez-ogzz DajcA, Den Haag,
1949; c.A.WERTHEiM AYMES, Zfz'ezozzyazaj ZojcA, gzag Zzz^/aAzaa^ zzz
jezae ^gAgzzzzg .SyzzzAo/z'A, Berlin, 1957.
8 Vgl. das Kapitel «Einweihungszeremonie der Jüngerschaft des
Freien Geistes», in w.FRAENGER, Day LaajgzzJy'aAzz^g Pgz'cA, 1947,
S.46.
9 H.c.LEA, HZfozze & r/zzyaZZzoH aa Afojga-dgg, französische Aus-
gabe von S.Reinach, Paris, 1901, Bd.11, S.486 ff.
10 R.ALLiER, Pg/zgz'dzzg gf .Socz'eGi, Paris, 1905, S.115-122, 136-141.
11 POMARius, Dg Oz*zz?zzzg zzzoaa.üezz'z Tz'zzJZ aaZz, Buch v, Kap.v, in:
Analecta bollandiana, Brüssel, Bd.v, 1885, S.286.
12 s.BALusius, dZZcgZaara, Paris, 1679, Bd.n, S.277-297.
13 p.FREDERicQ, Coz^aj Jocazzzgafozazzz z'a^aZzfzoaZ Aagz*gfzcag /zz*aaafZ
HggzJaaJzcag, Gent-DenHaag, 1889, Bd.i, S.267-297.
14 FREDERICQ, a.a.O., S.27.
15 FREDERICQ, a.a.O., S.276.
16 FREDERICQ, a.a.O., Bd.11, S.150-152.
17 FREDERICq, a.a.O., S.176-181.
18 FREDERICQ, a.a.O., S. 176-185, 190-193.
19 Herausgegeben von A.Ponz, Madrid, 1788.
20 H.j.M.EBELiNG, JAezYzzzzzzza.; DojcA, in: Miscellanea J.Gessler, Lö-
wen, 1948, Bd.i, S.444 ff.
21 c.H.HERMANS, CgjcAz'gJAzzzzJzg ADzz^g/wczZ opgr Jg Propzacz'g JVooz*J-
DraAaaf, 's Hertogenbosch, 1846, S.139.
22 H.J.M.EBELING, a.a.O., S.45O-451.
23 OUDENHOVEN, GggeAzgJgazj Jez .SYaJf 'j LLzD^gzzAojgA, 's Hertogen-
bosch, 1670, S.25.
24 Vgl. die Quellen bei: H.j.M.EBELiNG, a.a.O., S.450-451.
25 Die Dokumente veröffentlicht von c.jusTi, Dzgzozpzzzzag ZcvcA, in:
Jahrbuch der Kgl.Preußischen Kunstsammlungen, Berlin, Bd.x,
1889, S.123 ff.
26 FREDERICQ, a.a.O., S.142-144.

27 J.COMBE, a.a.O., S. 12.
28 L.VAN PUYVELDE, .ScAzMezZazMf ca ZooHggZgzDoaz'zzggzz o^z Agf gzaJg aazz
Jg AfzJJgJggazzzga, Gent, 1912.
29 C.G.N.DEVOOYS, Egzz Papgzz P/zgA aaa A'aaga, in: Verslagen en
Mededelingen van de Kon. Vlaamse Academie voor Taal- en
Letterkunde, 1953, S.593 ff.
30 Über die verschiedenen Veröffentlichungen vgl. den ausgezeich-
neten Aufsatz von A.GERLO, DaJzaj Tjgga^zai PüzLz/grag Aazzgj, in:
Revue beige de Philologie et d'Histoire, Bd.xxxii, 1954, Nr.2-3,
S.514 ff.
31 Veröffentlicht von D.TH.ENKLAAR, Dg Dfaazcg PcAzpzf, in: Tijd-
schrift voor Geschiedenis, 1933, S.37-64, 145-161.
32 Eine Ausgabe des «Till Eulenspiegel» in holländischer Sprache
erschien schon um 1519, war aber wahrscheinlich nicht die erste.
Zu diesem Thema vgl. L.DEBAENE, Dg AgJgr/azzJyg PbAüAogAgzz,
Antwerpen, 1951, S.178.
33 Der gesamte Text heißt: «[Bosch] hat auf seiner Mitteltafel den
Heilsweg einer religiösen Liebeslehre, ein erotisches Mysterium
geschildert und damit eine Werttafel der Vorstellung errichtet,
daß Christenglaube und Naturergebenheit versöhnbar und der
alte Zwiespalt zwischen Geist und Trieb im Zeichen einer neu
begriffenen Gott-Natur, trotz Tod und Teufel, überbrückbar
sei». w.FRAENGER, DzM Lazz.sgzzJyäAzz'^g Rgz'cA, a.a.O., S.20.
34 p.DE KEYSER, PAgfozzgaJg Tog/zcAfzzzg Az/ Agf Hooz gzz Jg LAzazzcaggzz,
Gentsche Bijdragen tot de Kunstgeschiedenis, Bd.vi, 1939-1940,
S.128.
35 D.BAX, Dg Ozzfcz//grzzzg pazz Jgzogzz LojcA, Den Haag, 1949.
36 L.MÜNZ, ATafa/o^ zzzzJ DäAzgz Jez Gezzza/JegaLzzg TAaJgzzzzg zzz ITz'gzz,
Wien, 1954, Bd.i, S.n.
37 M.j.FRIEDLÄNDER, Dz'g affzzz'gJgrfäzzJzjcAg ÄLaLzez, Bd.v, Leiden,
1934, S.122.
38 D.BAX, a.a.O., S.207.
39 p.GENARD, Lg Pgz'aüg AgzzzazJ Jg PycAgzg, in: Revue artistique,
Antwerpen, Bd.i, 1878-1879, S.280.
40 Trotz der gegenteiligen Auffassung des ausgezeichneten Kenners
G.van Camp können wir nur einen Zylinder und keine Kugel
erkennen.
41 Die gleiche Auffassung läßt sich bei BLES, PzgJzgt ycAazzzzgj
7azz/gzj, Brüssel, Musees Royaux, feststellen.
42 CH.DE TOLNAY, Dzgzwp'zzzzz.f DojgA, a.a.O., S.i 11.
43 o.BENESCH, in: Jahrbuch der Preußischen Kunstsammlungen,
Bd.Lvm, 1937, S.258 ff.
44 CH.DE TOLNAY, LAzgzozyzzzay ßaicA, a.a.O., S.i09.
45 THOMAS VON AQUiN, A'azzzzzza LAgoDgzca, ed. J.P.Migne, Paris, 1872,
Bd.i, S.i 174.
46 G.VAN CAMP, Cozz.izJgz'atzozM .izzz* /g Paj'iagg cAgz yAozzzg DojcA, in:
Miscellanea Leo van Puyvelde, Brüssel, 1948, S.65-73.
47 G.VAN CAMP, a.a.O., S.65-73.
48 C.VAN MANDER, a.a.O., f° 216b.
49 C.VAN MANDER, a.a.O., f° 216b.
50 M.j.FRIEDLÄNDER, Dzg aLzzz'gJez'/äzzJz.igAg Afafgz*gz, Bd.v, Leiden,
1934, S.I 10.
51 Vgl. dazu den Aufsatz von H.j.M.EBELiNG, in dem der Archivar
von 's Hertogenbosch die unterlaufenen Fehler aufzeigt: H.j.M.
EBELING, yAgZYZZZZZZZZZJ DojcA, a.a.O., S.444 ff.
52 Lange Zeit hat man sich an die Lesart «Agnen» durch j.iMMER-
ZEEL, aufgenommen von A.PINCHART, gehalten. c.H.HERMANS,
a.a.O., S.139, Hest «Aquens»; H.j.M.EBELiNG, a.a.O., setzt wieder
 
Annotationen