DOI Artikel:
Gapski, Ryszard: Kamienne figury Chrystusa upadającego pod krzyżem na Żywiecczyźnie: ich źródła ikonograficzne i ideowe
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37086#0138
134
RYSZARD GAPSKI
Nowego, wprowadza ze względu na formę wytworu podział na:
krzyż maltański, "Hromadskyj krest" i "Figury”. Podkreśla
również występowanie wyraźnego wpływu sztuki ruskiej na
ośrodek starobruśniański^.
Alicja Małeta w badaniach nad rzeźbą kamienną z okolic
Wieliczki, Gdowa i Myślenic wykazuje, że. występująca na na-
grobkach i kapliczkach płaskorzeźba bliska jest dawnej rzeźbie
łubowej, podczas gdy rzeźba pełna jest wytworem warsztatów
e
miejskich .
# e>
Siedząc uważnie rzeźbę kamienną na Śląsku, Tadeusz
Chrzanowski postuluje, aby sztukę ludową włączyć do wielkiej
rodziny sztuk prymitywnych. Podobnie jak dzisiejsza twórczość
prymitywów, tamta istniała obok oficjalnej "sztuki kwalifi-
kowanej". Nie było jej dane rozwinąć się, ponieważ została
zdystansowana i zdominowana w okresie baroku przez rzeźbia-
rzy "kwalifikowanych". Musiała ulec. Dlatego też, swoje wiel-
kie bogactwo odkryła w drewnie^.
W powyższych pracach starano się głównie o przedstawie-
nie cech charakterystycznych rzeźby kamiennej w poszczegól-
nych ośrodkach, ich zależności i wpływów formalnych, w miarę
możliwości wykonawców i technik eksploatacji i obróbki kamie-
nia.
Punktem wyjścia do analizy badawczej nad rzeźbami z przed
stawieniem wizerunku Chrystusa upadającego pod krzyżem z oko-
lic Żywca stał się "Inwentarz topograficzny" Jerzego Szablow-
7
skiego . Przeprowadzając inwentaryzację zabytków na tym te-
renie, autor uwzględnił również wszystkie kapliczki z przed-
stawieniem Upadku. Pomimo, iż objazd swój Szabłowski odbył
przed rokiem 1939,to w zasadzie działanie czasu i okres II
wojny światowej nie zmieniły układu topograficznego i ilo-
ściowego interesujących nas obiektów. Suma ich wynosi - 23,
w tej liczbie 9 stojących w kapliczkach i 14 jako figury przy-
drożne, najczęściej umieszczone jedynie pod daszkiem. Wyjątek
stanowi tu rzeźba w Suchej Beskidzkiej, która ustawiona jest
w niszy przy plebani. Jeden obiekt, znajdujący się - według
Szabłowskiego - w Sopotni Małej, nie został odnaleziony.
Figury te występują w następujących miejscowościach:
Gilowice, Jeleśnia, Kocoń, Krzeszowice, Kurów, Lachowice,
Las, Łękawica, Milówka, Moszczanica, Pewel Slemieńska,
RYSZARD GAPSKI
Nowego, wprowadza ze względu na formę wytworu podział na:
krzyż maltański, "Hromadskyj krest" i "Figury”. Podkreśla
również występowanie wyraźnego wpływu sztuki ruskiej na
ośrodek starobruśniański^.
Alicja Małeta w badaniach nad rzeźbą kamienną z okolic
Wieliczki, Gdowa i Myślenic wykazuje, że. występująca na na-
grobkach i kapliczkach płaskorzeźba bliska jest dawnej rzeźbie
łubowej, podczas gdy rzeźba pełna jest wytworem warsztatów
e
miejskich .
# e>
Siedząc uważnie rzeźbę kamienną na Śląsku, Tadeusz
Chrzanowski postuluje, aby sztukę ludową włączyć do wielkiej
rodziny sztuk prymitywnych. Podobnie jak dzisiejsza twórczość
prymitywów, tamta istniała obok oficjalnej "sztuki kwalifi-
kowanej". Nie było jej dane rozwinąć się, ponieważ została
zdystansowana i zdominowana w okresie baroku przez rzeźbia-
rzy "kwalifikowanych". Musiała ulec. Dlatego też, swoje wiel-
kie bogactwo odkryła w drewnie^.
W powyższych pracach starano się głównie o przedstawie-
nie cech charakterystycznych rzeźby kamiennej w poszczegól-
nych ośrodkach, ich zależności i wpływów formalnych, w miarę
możliwości wykonawców i technik eksploatacji i obróbki kamie-
nia.
Punktem wyjścia do analizy badawczej nad rzeźbami z przed
stawieniem wizerunku Chrystusa upadającego pod krzyżem z oko-
lic Żywca stał się "Inwentarz topograficzny" Jerzego Szablow-
7
skiego . Przeprowadzając inwentaryzację zabytków na tym te-
renie, autor uwzględnił również wszystkie kapliczki z przed-
stawieniem Upadku. Pomimo, iż objazd swój Szabłowski odbył
przed rokiem 1939,to w zasadzie działanie czasu i okres II
wojny światowej nie zmieniły układu topograficznego i ilo-
ściowego interesujących nas obiektów. Suma ich wynosi - 23,
w tej liczbie 9 stojących w kapliczkach i 14 jako figury przy-
drożne, najczęściej umieszczone jedynie pod daszkiem. Wyjątek
stanowi tu rzeźba w Suchej Beskidzkiej, która ustawiona jest
w niszy przy plebani. Jeden obiekt, znajdujący się - według
Szabłowskiego - w Sopotni Małej, nie został odnaleziony.
Figury te występują w następujących miejscowościach:
Gilowice, Jeleśnia, Kocoń, Krzeszowice, Kurów, Lachowice,
Las, Łękawica, Milówka, Moszczanica, Pewel Slemieńska,