DOI Heft:
Heft 6 (März 1901)
DOI Artikel:Berichte
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19638#0332
Luck Lls I^ieüersäu^er fLnd Wüllners vornekme Li§6NLrt
eirie be^eisterte ^.ukuabme. Oer Oesau^vereiu uriter cles
Xomporiisteii blaris Huber b,eituri§ batte rriit ber -Vukkübruu§
bes ,,IVlLnfrec1" äie Wieüer^abe vori 2v/ei cäer p622i sacri
Verclis verburicleri; so faricl aueb clie bulciiZ'ericle LrinrieruriZ'
ari beri verstorberieri Italierier ibren sacbZ'erriÄSseri ^.usüruclc. —
Irri Ibeater bot airk clerri Oebiete cles Lcbauspiels clas Oast-
spiel cles b'räuleiri Irerie l'riescb O^^t LN clLS Oeutscbe
l'beater in Lerliri berukeri) vorri b'rLnblurter LtLclttbeLter
wobl clie stärbste uricl keiriste ^eisti^e /Vure§uu§ : ibre blora
uricl ibre OlarL iri küebbels ^rausamer „IVlariL IVlL^ÜLleua"
sincl b-eistuu^eu vori eiiier ei^eutlicb su^estiveii OewLlt.
^v/iscbeu cleii beicleri kurcbtbLr erristeri ^.beuüeu cler Ibseri-
rmcl cler Hebbel-^ukkübruuZ' erbolte sicb b'rl. I'riescb clurcb
clie vö11i§ pLriserbLkte Verbörperuu^ vori ZLröoris scbeiüun^s-
lusti^er O^prieuue. Oie Oper erbielt eirieri besoriclers belleri
OlLN2 clurcb eiri OLStspiel cler b'rLu Welti-Iüer^o^, clie 211
ibreu krübereri Oastspiel - Lrkol^eri m LLsel ^läuxenüe rieue
kü§te. lü. I'.
81I^^888IIR.O. Icb babe iri meiriem ersteri Lericbt Luk
rmsere stäütiscbe Oemälüesammluu^ biu^ev/ieseu, icb möcbte
beute über sie iri Lller Xür^e I^äberes bericbteu. 8cbcm ibre
Lutstebuu^ ist mer1cwürüi§. 8ie ist üer Lrsat^: kür eiue wäbreuü
üer Lela^eruu^ ^trassbur^s im blerbst 1870 iu k'lLmmeu Luk-
uuü uuter^6§3u§6U6 ältere 8Lmm1uu§. ^.us üer Lescbiessuu^s-
eutscbäüi§uu§ bat mau soÜLUu 1875 eiueu IVluseumskouüs
§ebi1üet, uuü als üieser 2U stattlicber lüöbe berLU^ev/Lcbseu
vvar, wurüe üer Oirebtor üer XöuiZ'licbeu IVluseeu iu Lerliu,
Or. Wilbelm Loüe, ersucbt, kür 8trLssbur§ eiue -^u2Lb1 älterer
Oemälüe Lu^ulcaukeu. Oerselbe liess sicb bei üer -^uskübruu^
üieser bereitvvilliZ'st vou ibm überuommeueu ^uk^abe vou
ürei Oesicbtspuubteu leiteu: 2ur 8amm1uu§ eiuer ^rosseu
?roviu2iLlbLuptstLÜt bestimmt, sollteu üie Lilüer §ekäl1i§ unü
all^emeiu verstäuülicb seiu; am 8it2 eiuer Ouiversität sollteu
sie eiueu Öberblicb über üie Z-esamte Lutv/icbluu^ üer IVlalerei
bis auk üie ueuere 2eit berab ermö§1icbeu; uuü euülicb sei
iu üer altrbeiuiscbeu 8taüt eiu besouüeres Oewicbt auk üie
scbwäbiscbeu uuü üie rbeiuiscbeu 8cbu1eu 2U 1e§eu. Ouü iu
üer l'bat siuü üeuu aucb üiese Oruuüsät^e alle auks ^lüclc-
licbste verwirblicbt worüeu, uuü so ist uusere 8amm1uu^
ULcb üem bompeteuteu Orteil uuseres ^trassbur^er Xuust-
bistorilcers Oebio „etWLs Lessers Lls üie 8ummieruu§ mebr
oüer miuüer scbät^bLrer b)iu26lbeiten, sie ist eiu or^auiscbes
OLN268 ^ev/orüeu". iübri§eus bameu 2u üem üurcb Loüe
ber^estellteu Oruuüstocb uocb allerlei Lr§äu2uu^eu uameutlicb
üurcb 8cbeubuu§ biu^u, üie üie 8amm1uu§ üer ältereu Oe-
mälüe Züücblicb erweiterteu, woZ'e^eu allerüin^s üie üer
moüerueu Oemälüe etwas buut uuü eblebtiscb ^usammeu-
§686t2t uuü uatürlicb uocb recbt uuvollstäuüi^ ist.
Oie OuterbriuZ'uuZ; üer Lilüer im alteu I^obLU-8cb1oss
ueben üem IVlüuster §iebt üem Oau^eu uocb eiueu besouüereu
I^ei^ uuü Wert. 8ie macbte üie bleueiuricbtuu^ ües Ober-
^escbosses uüti^, v/o uuu uebeu üer Oemälüeausstelluu^ Lucb
üie 1877 ^e^rüuüete stäütiscbe Xupkersticbsammluu^ ?1at2
§ekuuüeu bat, uuü beüeutet üie bleuerscbliessuu^ „eiuer üer
voruebmsteu I^eistuu§eu ües krübeu I^obobo" kür üas k'ublibum.
Oie baulicbe I^estaurieruu^ ist trot2 Aevvisser uotv/euüiZ' ^e-
worüeuer Liu^rikke üurcbaus §e1uu§eu; was mau §e§eu üie
Wabl üer uurubi^eu l'apeteu uuü üas üreierlei I^ot üer Oalerie
ein2uvveuÜ6U bat, ist ^a ^lücblicberv/eise eiu VorüberZ-ebeuües
uuü balü 2u /^.uüeruües.
vie 8Lmm1uuZ- wirlct erkreulicb uuü beüeuteuü als Oau^es;
im Liu^elueu ist es kast üurcbv/e§ IVlittel^ut, aucb üie vor-
bauüeueu Lilüer üer ^rosseu IVleister §eböreu uicbt 2u üereu
bervorrL^euüsteu I^eistuuZ-eu. Oesbalb will icb lieber auk
eiu pLLr 8pe2ia1itäteu biuweiseu. Vou besouüerem luteresse
eiues üer krübesteu ^eu^uisse üarstellt kür üas bbuüriu^eu
ües I^ealismus iu üie üeutscbe IVlalerei: üie starbeu 8cb1a^-
scbatteu, üie I^eüexlicbter auk üeu Oesicbteru, üer 61iclc auk
üas ^trLsseulebeu üer 8taüt, üie 8pie^e1uu§ iu üeu ?küt2en
üer Oasse — ÜLs alles beweist üie scbarke 8eobLcbtuu§s§Lbe
uuü üas ener^iscbe Wolleu uuü Xöuueu üieses scbwäbiscbeu
I^ealisteu. Weiter siuü 2u ueuueu üie secbs Xöpke Lus üem
-^beuümabl b-eouLrüo üa Viucis. Ls siuü, wie mau au üem
Obristusbopk erbeuueu bauu, Xopieu, üie vor üer 8eenüi§uu§
ües Oemälües ber^estellt wurüeu, uuü üie Xöpke iu Weimar
siuü, wie Oebio meint, wabrscbeiulicb uicbt üirebt uacb üem
k'resbo, souüeru ebeu uacb üieseu ^trassburZ'er Xopieu §6-
uommeu. Luülicb üie b'oruariua. Oie ecbte K.Lkka6lscbe
bebuüet sicb bebauutlicb im ?3la220 Oarberiui 2U I^om, ob-
§1eicb aucb sie iu ueuester 2eit vou üer Xritib au^exv/eikelt
v/irü — „unbe^reiklicberv/eise", sa§t Loüe iu üer vou ibm
besor^teu siebeuteu -^ukla^e ües Lurcbbarütscbeu Oicerone;
unü 2u§1eicb weist er biu auk uusere 8trLssbur§er „k'orua-
riua", üie er Oiulio I^omano xuscbreibt: „2um Ver^leicb mit
I^akkLels Lilüeru ist üas ?orträt üer k'oruariua vou O. Ik.
iu üer Oalerie 2u 8trassburß; vou luteresse," sa§t er unü
will üamit üocb v/obl auüeuteu, v/ie xveit üas uusri^e biuter
^euem „sebr scböueu -^btbilü" vou I^akkael selbst ^urücbbleibt.
Luülicb ueuue icb uuter üeu ältereu Lilüeru uocb 2wei,
üie mir besouüers aus Her2 ^ev/acbseu siuü: üie ^ubetuu^
ües Obristbiuües vou Orivelli, uicbt eine „impuüeute kalsi-
bca^ioue", souüeru kra^los ecbt uuü besouüers cbLrabteristiscb
kür üie ^.rt üieses oberitalieuiscbeu IVleisters; uuü üie 8i1ber-
scbmieüe vou ^msterüam vou l'bomas üe Xez/ser, vou üeueu
weuiZ'steus üie küuk ^unktvorsteber trekklicbe nieüerläuüiscbe
l^peu siuü uuü eiue böcbst ULtürlicbe uuü lebeuüi^e Oruppe
bilüeu, wäbreuü eiu secbster vielleicbt erst später biu2u§ema1t
ist. Oas 6i1ü XLiser IVlaximiliaus I. vou Lerubarü 8ie^e1 unü
ÜLs Lilüuis eiues Oelebrteu vou Haus 8a1üuu§ §6U. Orieu,
babeu kür ^trassburß- besonüere Leüeutuu^, 2uma1 weuu üas
1et2tere üas ües ^trassbur^er Liscboks Lrasmus vou b-imbur^
seiu sollte.
lu üer 8amm1uu^ ueuerer Lilüer, üie erbeblicb biuter
üer ältereu ^urücbstebt, ist es vou luteresse, üeu mauui^-
kacbeu Liuüuss krLusösiscber IVleister auk elsässiscbe Xüustler
2U boustatiereu. Oberbaupt ist iu ibr üie krau^ösiscbe I^uust
besser uuü reicblicber vertreteu Lls üie üeutscbe. 8o ist üas
eiu^i^e Lilü, üas wir vou IVlax OiebermLuu besit^eu —
„küolläuüiscbe Waiseu" , leiüer beiues seiuer beüeuteuüsteu.
Onter üeu elsässiscbeu Xüustlern üer Oe^euv/art überra^t
I^eou Horuecber (§eb. 2U 8trLssbur§ 1864) alle auüereu bei
>veitem. 8eiu Lilüuis eiuer alteu I^rau ist vortrelklicb, kra^los
sprecbeuü äbulicb, was iu ibr lebt, auk üem Oesicbt cbarab-
teristiscb xum ^usürucb ^ebrLcbt, üie plurupeu ^.rbeitsbäuüe
iu berieicbueuüem uuü ^ev/olltem Oe§eusLt2 2u üem tiekereu
uuü keiuereu luuenlebeu, üie Lebauüluu^ aucb ües Oetails
sebr sor§kä1ti§ uuü üocb üer Hauptsacbe ^e^euüber uicbt auk-
üriu^licb, souüeru üeutlicb als blebeusacbe marbiert. Horuecber
ist ueuerüiu^s 2ur I^LUÜscbakt über^e^au^eu; üocb lasseu
seiue vor Weibuacbteu bei Laüer-blottiu aus^estellte Lilüer
uocb uicbt mit 8icberbeit erbeuneu, wobin üie ueue IHbrt §ebt.
Vou üieseu wecbseluüeu ^usstelluu^en beimiscber
Xüustler bei Laüer-blottiu, v/o ^eZ'euv/ärtiZ' aucb üie ei§eu-
arti^eu IVlarc^ueterie-IVlübel 8piuü1ers 2U sebeu siuü, üie ibm
iu ?aris üeu Orauü ?rix eiu^etra^eu babeu, bauu icb beute
uicbt mebr reüeu. Ls scbeiut mir aucb nütslicber uuü
ricbti^er, üavou ^usLmmeukasseuü uuü obue all^uviel Liu-
^ebeu auk Liu^elbeiteu iu eiuem ^rässereu /^rtibel über üie
Heimatbuust 2U sprecbeu, üa icb uur iu solcbem priu^ipielleu
46
eirie be^eisterte ^.ukuabme. Oer Oesau^vereiu uriter cles
Xomporiisteii blaris Huber b,eituri§ batte rriit ber -Vukkübruu§
bes ,,IVlLnfrec1" äie Wieüer^abe vori 2v/ei cäer p622i sacri
Verclis verburicleri; so faricl aueb clie bulciiZ'ericle LrinrieruriZ'
ari beri verstorberieri Italierier ibren sacbZ'erriÄSseri ^.usüruclc. —
Irri Ibeater bot airk clerri Oebiete cles Lcbauspiels clas Oast-
spiel cles b'räuleiri Irerie l'riescb O^^t LN clLS Oeutscbe
l'beater in Lerliri berukeri) vorri b'rLnblurter LtLclttbeLter
wobl clie stärbste uricl keiriste ^eisti^e /Vure§uu§ : ibre blora
uricl ibre OlarL iri küebbels ^rausamer „IVlariL IVlL^ÜLleua"
sincl b-eistuu^eu vori eiiier ei^eutlicb su^estiveii OewLlt.
^v/iscbeu cleii beicleri kurcbtbLr erristeri ^.beuüeu cler Ibseri-
rmcl cler Hebbel-^ukkübruuZ' erbolte sicb b'rl. I'riescb clurcb
clie vö11i§ pLriserbLkte Verbörperuu^ vori ZLröoris scbeiüun^s-
lusti^er O^prieuue. Oie Oper erbielt eirieri besoriclers belleri
OlLN2 clurcb eiri OLStspiel cler b'rLu Welti-Iüer^o^, clie 211
ibreu krübereri Oastspiel - Lrkol^eri m LLsel ^läuxenüe rieue
kü§te. lü. I'.
81I^^888IIR.O. Icb babe iri meiriem ersteri Lericbt Luk
rmsere stäütiscbe Oemälüesammluu^ biu^ev/ieseu, icb möcbte
beute über sie iri Lller Xür^e I^äberes bericbteu. 8cbcm ibre
Lutstebuu^ ist mer1cwürüi§. 8ie ist üer Lrsat^: kür eiue wäbreuü
üer Lela^eruu^ ^trassbur^s im blerbst 1870 iu k'lLmmeu Luk-
uuü uuter^6§3u§6U6 ältere 8Lmm1uu§. ^.us üer Lescbiessuu^s-
eutscbäüi§uu§ bat mau soÜLUu 1875 eiueu IVluseumskouüs
§ebi1üet, uuü als üieser 2U stattlicber lüöbe berLU^ev/Lcbseu
vvar, wurüe üer Oirebtor üer XöuiZ'licbeu IVluseeu iu Lerliu,
Or. Wilbelm Loüe, ersucbt, kür 8trLssbur§ eiue -^u2Lb1 älterer
Oemälüe Lu^ulcaukeu. Oerselbe liess sicb bei üer -^uskübruu^
üieser bereitvvilliZ'st vou ibm überuommeueu ^uk^abe vou
ürei Oesicbtspuubteu leiteu: 2ur 8amm1uu§ eiuer ^rosseu
?roviu2iLlbLuptstLÜt bestimmt, sollteu üie Lilüer §ekäl1i§ unü
all^emeiu verstäuülicb seiu; am 8it2 eiuer Ouiversität sollteu
sie eiueu Öberblicb über üie Z-esamte Lutv/icbluu^ üer IVlalerei
bis auk üie ueuere 2eit berab ermö§1icbeu; uuü euülicb sei
iu üer altrbeiuiscbeu 8taüt eiu besouüeres Oewicbt auk üie
scbwäbiscbeu uuü üie rbeiuiscbeu 8cbu1eu 2U 1e§eu. Ouü iu
üer l'bat siuü üeuu aucb üiese Oruuüsät^e alle auks ^lüclc-
licbste verwirblicbt worüeu, uuü so ist uusere 8amm1uu^
ULcb üem bompeteuteu Orteil uuseres ^trassbur^er Xuust-
bistorilcers Oebio „etWLs Lessers Lls üie 8ummieruu§ mebr
oüer miuüer scbät^bLrer b)iu26lbeiten, sie ist eiu or^auiscbes
OLN268 ^ev/orüeu". iübri§eus bameu 2u üem üurcb Loüe
ber^estellteu Oruuüstocb uocb allerlei Lr§äu2uu^eu uameutlicb
üurcb 8cbeubuu§ biu^u, üie üie 8amm1uu§ üer ältereu Oe-
mälüe Züücblicb erweiterteu, woZ'e^eu allerüin^s üie üer
moüerueu Oemälüe etwas buut uuü eblebtiscb ^usammeu-
§686t2t uuü uatürlicb uocb recbt uuvollstäuüi^ ist.
Oie OuterbriuZ'uuZ; üer Lilüer im alteu I^obLU-8cb1oss
ueben üem IVlüuster §iebt üem Oau^eu uocb eiueu besouüereu
I^ei^ uuü Wert. 8ie macbte üie bleueiuricbtuu^ ües Ober-
^escbosses uüti^, v/o uuu uebeu üer Oemälüeausstelluu^ Lucb
üie 1877 ^e^rüuüete stäütiscbe Xupkersticbsammluu^ ?1at2
§ekuuüeu bat, uuü beüeutet üie bleuerscbliessuu^ „eiuer üer
voruebmsteu I^eistuu§eu ües krübeu I^obobo" kür üas k'ublibum.
Oie baulicbe I^estaurieruu^ ist trot2 Aevvisser uotv/euüiZ' ^e-
worüeuer Liu^rikke üurcbaus §e1uu§eu; was mau §e§eu üie
Wabl üer uurubi^eu l'apeteu uuü üas üreierlei I^ot üer Oalerie
ein2uvveuÜ6U bat, ist ^a ^lücblicberv/eise eiu VorüberZ-ebeuües
uuü balü 2u /^.uüeruües.
vie 8Lmm1uuZ- wirlct erkreulicb uuü beüeuteuü als Oau^es;
im Liu^elueu ist es kast üurcbv/e§ IVlittel^ut, aucb üie vor-
bauüeueu Lilüer üer ^rosseu IVleister §eböreu uicbt 2u üereu
bervorrL^euüsteu I^eistuuZ-eu. Oesbalb will icb lieber auk
eiu pLLr 8pe2ia1itäteu biuweiseu. Vou besouüerem luteresse
eiues üer krübesteu ^eu^uisse üarstellt kür üas bbuüriu^eu
ües I^ealismus iu üie üeutscbe IVlalerei: üie starbeu 8cb1a^-
scbatteu, üie I^eüexlicbter auk üeu Oesicbteru, üer 61iclc auk
üas ^trLsseulebeu üer 8taüt, üie 8pie^e1uu§ iu üeu ?küt2en
üer Oasse — ÜLs alles beweist üie scbarke 8eobLcbtuu§s§Lbe
uuü üas ener^iscbe Wolleu uuü Xöuueu üieses scbwäbiscbeu
I^ealisteu. Weiter siuü 2u ueuueu üie secbs Xöpke Lus üem
-^beuümabl b-eouLrüo üa Viucis. Ls siuü, wie mau au üem
Obristusbopk erbeuueu bauu, Xopieu, üie vor üer 8eenüi§uu§
ües Oemälües ber^estellt wurüeu, uuü üie Xöpke iu Weimar
siuü, wie Oebio meint, wabrscbeiulicb uicbt üirebt uacb üem
k'resbo, souüeru ebeu uacb üieseu ^trassburZ'er Xopieu §6-
uommeu. Luülicb üie b'oruariua. Oie ecbte K.Lkka6lscbe
bebuüet sicb bebauutlicb im ?3la220 Oarberiui 2U I^om, ob-
§1eicb aucb sie iu ueuester 2eit vou üer Xritib au^exv/eikelt
v/irü — „unbe^reiklicberv/eise", sa§t Loüe iu üer vou ibm
besor^teu siebeuteu -^ukla^e ües Lurcbbarütscbeu Oicerone;
unü 2u§1eicb weist er biu auk uusere 8trLssbur§er „k'orua-
riua", üie er Oiulio I^omano xuscbreibt: „2um Ver^leicb mit
I^akkLels Lilüeru ist üas ?orträt üer k'oruariua vou O. Ik.
iu üer Oalerie 2u 8trassburß; vou luteresse," sa§t er unü
will üamit üocb v/obl auüeuteu, v/ie xveit üas uusri^e biuter
^euem „sebr scböueu -^btbilü" vou I^akkael selbst ^urücbbleibt.
Luülicb ueuue icb uuter üeu ältereu Lilüeru uocb 2wei,
üie mir besouüers aus Her2 ^ev/acbseu siuü: üie ^ubetuu^
ües Obristbiuües vou Orivelli, uicbt eine „impuüeute kalsi-
bca^ioue", souüeru kra^los ecbt uuü besouüers cbLrabteristiscb
kür üie ^.rt üieses oberitalieuiscbeu IVleisters; uuü üie 8i1ber-
scbmieüe vou ^msterüam vou l'bomas üe Xez/ser, vou üeueu
weuiZ'steus üie küuk ^unktvorsteber trekklicbe nieüerläuüiscbe
l^peu siuü uuü eiue böcbst ULtürlicbe uuü lebeuüi^e Oruppe
bilüeu, wäbreuü eiu secbster vielleicbt erst später biu2u§ema1t
ist. Oas 6i1ü XLiser IVlaximiliaus I. vou Lerubarü 8ie^e1 unü
ÜLs Lilüuis eiues Oelebrteu vou Haus 8a1üuu§ §6U. Orieu,
babeu kür ^trassburß- besonüere Leüeutuu^, 2uma1 weuu üas
1et2tere üas ües ^trassbur^er Liscboks Lrasmus vou b-imbur^
seiu sollte.
lu üer 8amm1uu^ ueuerer Lilüer, üie erbeblicb biuter
üer ältereu ^urücbstebt, ist es vou luteresse, üeu mauui^-
kacbeu Liuüuss krLusösiscber IVleister auk elsässiscbe Xüustler
2U boustatiereu. Oberbaupt ist iu ibr üie krau^ösiscbe I^uust
besser uuü reicblicber vertreteu Lls üie üeutscbe. 8o ist üas
eiu^i^e Lilü, üas wir vou IVlax OiebermLuu besit^eu —
„küolläuüiscbe Waiseu" , leiüer beiues seiuer beüeuteuüsteu.
Onter üeu elsässiscbeu Xüustlern üer Oe^euv/art überra^t
I^eou Horuecber (§eb. 2U 8trLssbur§ 1864) alle auüereu bei
>veitem. 8eiu Lilüuis eiuer alteu I^rau ist vortrelklicb, kra^los
sprecbeuü äbulicb, was iu ibr lebt, auk üem Oesicbt cbarab-
teristiscb xum ^usürucb ^ebrLcbt, üie plurupeu ^.rbeitsbäuüe
iu berieicbueuüem uuü ^ev/olltem Oe§eusLt2 2u üem tiekereu
uuü keiuereu luuenlebeu, üie Lebauüluu^ aucb ües Oetails
sebr sor§kä1ti§ uuü üocb üer Hauptsacbe ^e^euüber uicbt auk-
üriu^licb, souüeru üeutlicb als blebeusacbe marbiert. Horuecber
ist ueuerüiu^s 2ur I^LUÜscbakt über^e^au^eu; üocb lasseu
seiue vor Weibuacbteu bei Laüer-blottiu aus^estellte Lilüer
uocb uicbt mit 8icberbeit erbeuneu, wobin üie ueue IHbrt §ebt.
Vou üieseu wecbseluüeu ^usstelluu^en beimiscber
Xüustler bei Laüer-blottiu, v/o ^eZ'euv/ärtiZ' aucb üie ei§eu-
arti^eu IVlarc^ueterie-IVlübel 8piuü1ers 2U sebeu siuü, üie ibm
iu ?aris üeu Orauü ?rix eiu^etra^eu babeu, bauu icb beute
uicbt mebr reüeu. Ls scbeiut mir aucb nütslicber uuü
ricbti^er, üavou ^usLmmeukasseuü uuü obue all^uviel Liu-
^ebeu auk Liu^elbeiteu iu eiuem ^rässereu /^rtibel über üie
Heimatbuust 2U sprecbeu, üa icb uur iu solcbem priu^ipielleu
46