DOI Artikel:
Adamczuk, Arkadiusz: Iluminowane kodeksy rękopiśmienne Discordantium canonum concordia Gracjana: zarys problematyki badawczej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0355
MATERIAŁY
353
ft'ctwa^. Podstawowym założeniem tej monumentałnej edycji było zebranie, usys-
tematyzowanie i omówienie miniatur zdobiących kodeksy Dekretów. Autor dokonał
ogromnego dzieła zestawiając ogromną ilość rękopisów z różnych okresów i krę-
gów artystycznych, co sprawiło iż edycja ta nabrała charakteru źródłowego.
Mełnikas w układzie zebranego materiału posługuje się strukturą samego tekstu
Dekretu, to znaczy, omawia każdą część i każdą c<3M.me, podając przy tym tłu-
maczenie i krótki komentarz od strony prawnej. Następnie omawia typowe sche-
maty ikonograficzne, jakie służyły iłuminatorom do przedstawiania danej camae.
Niekiedy próbuje również określić, jaki fragment tekstu wpłynął na taki, a nie inny
sposób przedstawienia. Rozróżnia przy tym, zarówno formalnie, jak i ikonogra-
ficznie, dwa zasadnicze kręgi artystyczne: italski i północny. Czasami próbuje
uchwycić, nie wdając się jednak w szczegółowe rozważania, pewne zależności
między poszczegółnymi rękopisami, podkreślając rolę egzemplarzy wzorcowych,
funkcjonujących zwłaszcza w środowisku cysterskim. Bardziej szczegółowo traktuje
jedynie catMae XXIII, czyli traktat o wojnie. Takie przedstawienie problemu po-
zwała określić, jak dana cauyae ilustrowana była w różnych środowiskach artys-
tycznych. Niestety, inne pytania pozostają bez odpowiedzi. Szczególnie umknął
autorowi problem schematu ikonograficznego zawartego w pojedynczym rękopisie,
będącym przecież odrębnym dziełem. Jaki wpływ na ukształtowanie takiego, czy
innego sposobu przedstawiania poszczególnych spraw w konkretnym manuskrypcie
miała tradycja warsztatu, w którym powstał? Jaki wpływ na ów program miał czas
i miejsce powstania, zwłaszcza w kontekście konkretnej sytuacji prawnej i po-
litycznej?
Osobnym problemem, w wypadku Dekretów Gracjana, zaledwie wzmiankowa-
nym, są dekoracje na marginesach rękopisów, określane niekiedy jako troierie.
Czy rzeczywiście są to tylko na poły żartobliwe urozmaicenia artystyczne czy też
- jak sugeruje Ewa Snieżyńska-Stolot - pełniły one ważną rolę, przekazując
istotne treści ikonograficzne, dopełniając myśl zawartą w miniaturach figu-
ralnych*'?
Na te i inne pytania będzie można odpowiedzieć, opracowując monografię kon-
kretnego egzemplarza Dekrefa Gracjana, z zachowanym pełnym wystrojem artys-
tycznym, pozwalającym na określenie czasu i miejsca powstania, a co za tym idzie
i warunków, jakie mogły mieć wpływ na jego ikonografię.
A. M e 1 n i k a s, TAe corpus o/ tAe miniatures in tAe manukcriptk oj Decretum
Graham, „Studia Gratiana", vol. XVI-XVH1, Rome 1975.
Tajemnice dekoracji psałterza jioriankkiego. Z dziejów óredaiowicznej koncepcji
uniwerku;;:, Warszawa 1992, s. 58.
353
ft'ctwa^. Podstawowym założeniem tej monumentałnej edycji było zebranie, usys-
tematyzowanie i omówienie miniatur zdobiących kodeksy Dekretów. Autor dokonał
ogromnego dzieła zestawiając ogromną ilość rękopisów z różnych okresów i krę-
gów artystycznych, co sprawiło iż edycja ta nabrała charakteru źródłowego.
Mełnikas w układzie zebranego materiału posługuje się strukturą samego tekstu
Dekretu, to znaczy, omawia każdą część i każdą c<3M.me, podając przy tym tłu-
maczenie i krótki komentarz od strony prawnej. Następnie omawia typowe sche-
maty ikonograficzne, jakie służyły iłuminatorom do przedstawiania danej camae.
Niekiedy próbuje również określić, jaki fragment tekstu wpłynął na taki, a nie inny
sposób przedstawienia. Rozróżnia przy tym, zarówno formalnie, jak i ikonogra-
ficznie, dwa zasadnicze kręgi artystyczne: italski i północny. Czasami próbuje
uchwycić, nie wdając się jednak w szczegółowe rozważania, pewne zależności
między poszczegółnymi rękopisami, podkreślając rolę egzemplarzy wzorcowych,
funkcjonujących zwłaszcza w środowisku cysterskim. Bardziej szczegółowo traktuje
jedynie catMae XXIII, czyli traktat o wojnie. Takie przedstawienie problemu po-
zwała określić, jak dana cauyae ilustrowana była w różnych środowiskach artys-
tycznych. Niestety, inne pytania pozostają bez odpowiedzi. Szczególnie umknął
autorowi problem schematu ikonograficznego zawartego w pojedynczym rękopisie,
będącym przecież odrębnym dziełem. Jaki wpływ na ukształtowanie takiego, czy
innego sposobu przedstawiania poszczególnych spraw w konkretnym manuskrypcie
miała tradycja warsztatu, w którym powstał? Jaki wpływ na ów program miał czas
i miejsce powstania, zwłaszcza w kontekście konkretnej sytuacji prawnej i po-
litycznej?
Osobnym problemem, w wypadku Dekretów Gracjana, zaledwie wzmiankowa-
nym, są dekoracje na marginesach rękopisów, określane niekiedy jako troierie.
Czy rzeczywiście są to tylko na poły żartobliwe urozmaicenia artystyczne czy też
- jak sugeruje Ewa Snieżyńska-Stolot - pełniły one ważną rolę, przekazując
istotne treści ikonograficzne, dopełniając myśl zawartą w miniaturach figu-
ralnych*'?
Na te i inne pytania będzie można odpowiedzieć, opracowując monografię kon-
kretnego egzemplarza Dekrefa Gracjana, z zachowanym pełnym wystrojem artys-
tycznym, pozwalającym na określenie czasu i miejsca powstania, a co za tym idzie
i warunków, jakie mogły mieć wpływ na jego ikonografię.
A. M e 1 n i k a s, TAe corpus o/ tAe miniatures in tAe manukcriptk oj Decretum
Graham, „Studia Gratiana", vol. XVI-XVH1, Rome 1975.
Tajemnice dekoracji psałterza jioriankkiego. Z dziejów óredaiowicznej koncepcji
uniwerku;;:, Warszawa 1992, s. 58.