DOI Artikel:
Noworyta-Kuklińska, Bożena: Krośnieńska Madonna i problemy jej proweniencji
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27559#0356
354
MATERIAŁY
BOŻENA NOWORYTA-KUKLIŃSKA
Lublin
KROŚNIEŃSKA MADONNA
I PROBLEMY JEJ PROWENIENCJI*
W krośnieńskiej farze, w szafie barokowego ołtarza Matki Bożej Loretańskiej,
za centralnym obrazem od wielu lat znajduje schronienie piękna rzeźba przed-
stawiająca MaJottnp z Dzieciątkiem (il. 1). Jest to jedno z nielicznych dzieł epoki
średniowiecza, a dokładniej jej schyłku, zachowanych w tym skądinąd typowo ba-
rokowym wnętrzu.
Czas przełomu gotyku i renesansu jest jednym z bardziej fascynujących okresów
w rozwoju sztuki. Zmiany formy i treści z różną intensywnością przenikają dzieła
powstałe na przełomie XV i XVI wieku, tworząc nowe jakości. Ich analiza przy-
sparza niekiedy wiełu problemów, ałe po raz kolejny ujawnia i przekonuje nas, że
granice tych, zdawałoby się różnych epok, a nawet światów, są płynne i trudne do
określenia, a przejścia pomiędzy nimi bardzo łagodne...
Madonna z Krosna powstała właśnie w tym czasie przełomu, który wiełokrotnie
już skłaniał badaczy do refleksji i dyskusji'. Coraz częściej oglądając dzieła
z końca XV i początku XVI wieku ma się wrażenie, że wymykają się one wszel-
kiej klasyfikacji. Każde z nich jest odrębnym i ciekawym światem zamykającym
w sobie różne tendencje i postawy. Skłania to do zastanowienia, na iłe jest
słuszna, stworzona przez uczennicę Paula Frankła - H. Stirnemann, co prawda na
gruncie malarstwa, koncepcja późnego gotyku jako odrębnego stylu. Jej teza, że
„z końcem gotyku zamyka się średniowiecze, wraz z późnym gotykiem zaczynają
się czasy nowe"^, jest w stanie pociągnąć zwłaszcza tych badaczy, którzy
w dziełach tego okresu dostrzegają szczególne materialne i intelektualne piękno.
Należy jednak wziąć pod uwagę, że w obręb styłu zwanego późnym gotykiem we-
Artykuł ten ma na celu zaprezentowanie tej bardzo ciekawej, zarówno pod względem
treściowym jak i formatnym, rzeźby oraz zasygnaiizowanie głównych problemów badaw-
czych. nad którymi pracę zamierzam kontynuować.
'j. Białostocki, Późny gotyk. Rozwój pojgcia i termina, w: Późny gotyk. Stu-
òia na<7 sztaką przelotna średniowiecza i czasów nowych. Materiały Sesji Stowarzyszenia
77istoryków Szfaki, Wrocław 7962, Warszawa 1965, s. 17-82: T. Chrzanowski,
Kiika awag na tetnaf sztaki czasa przelotna, w: Sztaka około 7500. Materiały Sesji
Stowarzyszenia kłistoryków Sztaki, Gdańsk 7996, Warszawa 1997, s. 9-13.
" Der Stiłhegfrtjf des „Spätgotischen" in der ałtdeatschen malerei, Halle-Witten-
berg-Strassburg 1929, s. 75.
ROCZNtKI HUMANISTYCZNE 48-49:2000-200) Z. 4
MATERIAŁY
BOŻENA NOWORYTA-KUKLIŃSKA
Lublin
KROŚNIEŃSKA MADONNA
I PROBLEMY JEJ PROWENIENCJI*
W krośnieńskiej farze, w szafie barokowego ołtarza Matki Bożej Loretańskiej,
za centralnym obrazem od wielu lat znajduje schronienie piękna rzeźba przed-
stawiająca MaJottnp z Dzieciątkiem (il. 1). Jest to jedno z nielicznych dzieł epoki
średniowiecza, a dokładniej jej schyłku, zachowanych w tym skądinąd typowo ba-
rokowym wnętrzu.
Czas przełomu gotyku i renesansu jest jednym z bardziej fascynujących okresów
w rozwoju sztuki. Zmiany formy i treści z różną intensywnością przenikają dzieła
powstałe na przełomie XV i XVI wieku, tworząc nowe jakości. Ich analiza przy-
sparza niekiedy wiełu problemów, ałe po raz kolejny ujawnia i przekonuje nas, że
granice tych, zdawałoby się różnych epok, a nawet światów, są płynne i trudne do
określenia, a przejścia pomiędzy nimi bardzo łagodne...
Madonna z Krosna powstała właśnie w tym czasie przełomu, który wiełokrotnie
już skłaniał badaczy do refleksji i dyskusji'. Coraz częściej oglądając dzieła
z końca XV i początku XVI wieku ma się wrażenie, że wymykają się one wszel-
kiej klasyfikacji. Każde z nich jest odrębnym i ciekawym światem zamykającym
w sobie różne tendencje i postawy. Skłania to do zastanowienia, na iłe jest
słuszna, stworzona przez uczennicę Paula Frankła - H. Stirnemann, co prawda na
gruncie malarstwa, koncepcja późnego gotyku jako odrębnego stylu. Jej teza, że
„z końcem gotyku zamyka się średniowiecze, wraz z późnym gotykiem zaczynają
się czasy nowe"^, jest w stanie pociągnąć zwłaszcza tych badaczy, którzy
w dziełach tego okresu dostrzegają szczególne materialne i intelektualne piękno.
Należy jednak wziąć pod uwagę, że w obręb styłu zwanego późnym gotykiem we-
Artykuł ten ma na celu zaprezentowanie tej bardzo ciekawej, zarówno pod względem
treściowym jak i formatnym, rzeźby oraz zasygnaiizowanie głównych problemów badaw-
czych. nad którymi pracę zamierzam kontynuować.
'j. Białostocki, Późny gotyk. Rozwój pojgcia i termina, w: Późny gotyk. Stu-
òia na<7 sztaką przelotna średniowiecza i czasów nowych. Materiały Sesji Stowarzyszenia
77istoryków Szfaki, Wrocław 7962, Warszawa 1965, s. 17-82: T. Chrzanowski,
Kiika awag na tetnaf sztaki czasa przelotna, w: Sztaka około 7500. Materiały Sesji
Stowarzyszenia kłistoryków Sztaki, Gdańsk 7996, Warszawa 1997, s. 9-13.
" Der Stiłhegfrtjf des „Spätgotischen" in der ałtdeatschen malerei, Halle-Witten-
berg-Strassburg 1929, s. 75.
ROCZNtKI HUMANISTYCZNE 48-49:2000-200) Z. 4