DOI Artikel:
Bania, Zbigniew: Minaret czy minarety katedry w Kamieńcu Podolskim?
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0512
508
ZBIGNIEW BANIA
z około połowy XVII wieku3. Zagadkowo przedstawia się problem dostawio-
nych do fasady dwu obiektów. Uwidocznione na pomiarze Iwanickiego ślady
niemal kwadratowych partii fundamentowych, ujmujących główne wejście do
świątyni, sugerują istnienie dwu niewielkich kaplic. Czy rzeczywiście miałyby
to być kaplice? Na podstawie zachowanych archiwaliów znane jest wezwanie
wspomnianych kaplic ( Pocieszenia Najświętszej Marii Panny i Niepokala-
nego Poczęcia Marii Panny - od południa oraz Najświętszego Sakramentu -
od północy), nawet wielce prawdopodobne są daty ich powstania (odpowied-
nio: 1547-1563 i 1627-1640 oraz około 1640 r.). O dodatkowych kaplicach
przy fasadzie zachodniej źródła milczą4. Zachowana północno-zachodnia sta-
nowi podstawę pod turecki minaret. Wieńczył ją fryz dorycki, zachowany do
dzisiaj, określający jednocześnie wysokość trzonu budowli. Zatem można
postawić pierwsze pytanie: czy rzeczywiście wzniesiono przy fasadzie za-
chodniej kaplice? Czy zachowane pozostałości to jednak konstrukcje tureckie,
pochodzące z okresu po 1672 r.?
Po 1672 r., gdy Kamieniec Podolski stał się twierdzą państwa Ottomań-
skiego, katedra zamieniona została na meczet, którego patronem i opiekunem
był sam sułtan Mohammed IV. Teren wokół obiektu stał się cmentarzem, na
którym chowano najznaczniejszych dostojników administracji tureckiej
Kamieńca.
Kolejne pytanie, na które nie mamy dostatecznie jasnej odpowiedzi, brzmi
następująco: czy świątynię tę zdobiły dwa minarety, czy tylko jeden, właśnie
ten zachowany? O dwu minaretach w fasadzie wspomina Filip Dupont, wy-
słany do Kamieńca na wiosnę 1687 r., więcej o nich pisze Dariusz Kołodziej-
czyk opierając się na tureckich materiałach archiwalnych5. Zaznacza on:
„Turcy dobudowali przy północnej ścianie katedry dwa minarety, które
można oglądać do dziś” (podkreślenie moje). Północno-
zachodni zachowany jest do dziś, północno-wschodni pozostał nieukończo-
ny6. To stwierdzenie pozwala z dużą rezerwą odnosić się do ustaleń tego
uczonego. W żadnych opracowaniach nie zwrócono uwagi na pozostałości
3 Z. B a n i a, M. W i r a s z k a, Kamieniec Podolski, miasto-legenda. Warszawa
2001, s. 97.
4 O nich wspomina katalog Pamjatniki gradostroitelstwa i architektury Ukraińskoj SSR,
t. IV, Kiew 1986, s. 172.
5 D. Kołodziejczyk, Podole pod panowaniem tureckim. Ejalet kamieniecki
1672-1699, Warszawa 1994, s. 115, 189.
6 Tamże, s.189.
ZBIGNIEW BANIA
z około połowy XVII wieku3. Zagadkowo przedstawia się problem dostawio-
nych do fasady dwu obiektów. Uwidocznione na pomiarze Iwanickiego ślady
niemal kwadratowych partii fundamentowych, ujmujących główne wejście do
świątyni, sugerują istnienie dwu niewielkich kaplic. Czy rzeczywiście miałyby
to być kaplice? Na podstawie zachowanych archiwaliów znane jest wezwanie
wspomnianych kaplic ( Pocieszenia Najświętszej Marii Panny i Niepokala-
nego Poczęcia Marii Panny - od południa oraz Najświętszego Sakramentu -
od północy), nawet wielce prawdopodobne są daty ich powstania (odpowied-
nio: 1547-1563 i 1627-1640 oraz około 1640 r.). O dodatkowych kaplicach
przy fasadzie zachodniej źródła milczą4. Zachowana północno-zachodnia sta-
nowi podstawę pod turecki minaret. Wieńczył ją fryz dorycki, zachowany do
dzisiaj, określający jednocześnie wysokość trzonu budowli. Zatem można
postawić pierwsze pytanie: czy rzeczywiście wzniesiono przy fasadzie za-
chodniej kaplice? Czy zachowane pozostałości to jednak konstrukcje tureckie,
pochodzące z okresu po 1672 r.?
Po 1672 r., gdy Kamieniec Podolski stał się twierdzą państwa Ottomań-
skiego, katedra zamieniona została na meczet, którego patronem i opiekunem
był sam sułtan Mohammed IV. Teren wokół obiektu stał się cmentarzem, na
którym chowano najznaczniejszych dostojników administracji tureckiej
Kamieńca.
Kolejne pytanie, na które nie mamy dostatecznie jasnej odpowiedzi, brzmi
następująco: czy świątynię tę zdobiły dwa minarety, czy tylko jeden, właśnie
ten zachowany? O dwu minaretach w fasadzie wspomina Filip Dupont, wy-
słany do Kamieńca na wiosnę 1687 r., więcej o nich pisze Dariusz Kołodziej-
czyk opierając się na tureckich materiałach archiwalnych5. Zaznacza on:
„Turcy dobudowali przy północnej ścianie katedry dwa minarety, które
można oglądać do dziś” (podkreślenie moje). Północno-
zachodni zachowany jest do dziś, północno-wschodni pozostał nieukończo-
ny6. To stwierdzenie pozwala z dużą rezerwą odnosić się do ustaleń tego
uczonego. W żadnych opracowaniach nie zwrócono uwagi na pozostałości
3 Z. B a n i a, M. W i r a s z k a, Kamieniec Podolski, miasto-legenda. Warszawa
2001, s. 97.
4 O nich wspomina katalog Pamjatniki gradostroitelstwa i architektury Ukraińskoj SSR,
t. IV, Kiew 1986, s. 172.
5 D. Kołodziejczyk, Podole pod panowaniem tureckim. Ejalet kamieniecki
1672-1699, Warszawa 1994, s. 115, 189.
6 Tamże, s.189.