DOI Heft:
Rozprawy
DOI Artikel:Purc-Stępniak, Beata: Treści ideowe w obrazach wnętrz kościelnych: kilka uwag o obrazie Cornelisa de Mana Wnętrze starego kościoła w Delft =
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37084#0306
302
BEATA PURC-STĘPNIAK
dotąd nieznanych* * 6. Warto przy tej okazji wskazać na jeszcze jedną niepubli-
kowaną kompozycję de Mana, pochodzącą z Muzeum Narodowego w Gdań-
sku, która do niedawna funkcjonowała jako Wnętrze nowego kościoła vr Delft,
po 1654 r. (il. 1). Praca jest sygnowana inicjałami C Man z lewej dolnej
strony na filarze, tuż nad posadzką. Obraz ten podczas wojny trafił do zbio-
rów Muzeum Miejskiego w Gdańsku7.
Warto na niego zwrócić uwagę ze względu na walory formalne i ideowe.
Reprezentuje on typ protestanckiego wnętrza kościelnego, w którym uwaga
zostaje skierowana na wierność architektoniczną i wymowę dydaktyczną
o piętnie religijno-moralizatorskim.
Widoki świątyń zarówno po stronie katolickiej, jak i protestanckiej były
wyrazem refleksji nad celem i funkcją sztuki religijnej8. Dogmatyczna rola
tego typu obrazów uwidoczniła się zwłaszcza we Flandrii9 10. Strona protes-
tancka chętnie wykorzystywała wyobrażenie wnętrza kościelnego w grafice
propagandowej, gdzie obraz świątyni papistowskiej przeciwstawiano wnętrzu
kościoła zreformowanego, którego wyposażenie regulowały ustawy kościelne
(Kirchenordnung)n\ Często reprodukowano dwa miedzioryty", ukazujące
Vliet, Emanuel de Witte, Groningen 1982, s. 69-71. Za udostępnienie tej książki wdzięczna
jestem dr. Jackowi Friedrichowi.
6 W. L i e d t k e, Cornelis de Man as Painter of Church Interiors, „Tableau”, 1982,
nr 1, s. 62-66.
7 Notatka o obrazie Cornelisa de Mana została umieszczona pod nr 122 w wykonanym
przez Willego Drosta w 1945 r. spisie obiektów zabezpieczonych w Zbrojowni Gdańskiej,
które zostały potem oddane Muzeum Pomorskiemu. Dzięki notatce można odczytać numer,
który nosił obraz dawniej: Stm 483: Eingdnge von Kunstgegenstdnden... (Wykaz zabezpieczo-
nych zabytków z piwnic Zbrojowni w Gdańsku sporządzony w czerwcu 1945 roku przez. Willi
Drosta). MNG/A/VII/7: Ld. nr. 122, Stm 483; Gemalde, De Man, Holland, 17 Jhr. Kirchen-
interiour, 61 auf Leinwand 135 x 135 cm, Aus Zeughauskeller zuriickgebi acht. Natomiast Hans
Secker wymienia w dawnych zbiorach muzeum obraz (dziś zaginiony) Emanuela de Witte.
przedstawiający wnętrze kościoła z postaciami we wnętrzu i mężczyzną w czerwonym płasz-
czu, namalowane światłocieniowo: H. S e c k e r, Die Stddtische Gemdldegalerie im Franzis-
kanerkloster (Stadtmuseum), Danzig 1913, s. 36.
s Luther utul die Folgen fur die Kunst. Katalog wystawy Hamburger Kunsthalle 11.11.
1983-8.01.1984. wyd. W. Hofmann, Miinchen 1983, s. 51-54; S. M i c li a 1 s k i. Protestanci
a sztuka. Spoi• o obrazy w Europie nowożytnej. Warszawa 1989, s. 23-62. 76, 120-126.
9 Np. B r u eg e I Starszy, Fides, rysunek piórkiem (Amsterdam, Rijksmuseum)
il.. w: Von Breugel bis Rubens. Das Goldene Jahrhundert der fldmischen Malerei, wyd.
E. Maia, H. Vlieghe, Katalog wystawy Wallraf—Richartz—Museum, Koln 1992, s. 489, kat.
109.2.
10 Luther utul die Folgen fur die Kunst, il. 66, s. 193; il. 68, 195; il. 69, s. 196; il. 223
i 224, s. 355; il. 242 i 243, s. 372 oraz np. H. H o n d i u s, Dobry protestancki kościół i Zły
BEATA PURC-STĘPNIAK
dotąd nieznanych* * 6. Warto przy tej okazji wskazać na jeszcze jedną niepubli-
kowaną kompozycję de Mana, pochodzącą z Muzeum Narodowego w Gdań-
sku, która do niedawna funkcjonowała jako Wnętrze nowego kościoła vr Delft,
po 1654 r. (il. 1). Praca jest sygnowana inicjałami C Man z lewej dolnej
strony na filarze, tuż nad posadzką. Obraz ten podczas wojny trafił do zbio-
rów Muzeum Miejskiego w Gdańsku7.
Warto na niego zwrócić uwagę ze względu na walory formalne i ideowe.
Reprezentuje on typ protestanckiego wnętrza kościelnego, w którym uwaga
zostaje skierowana na wierność architektoniczną i wymowę dydaktyczną
o piętnie religijno-moralizatorskim.
Widoki świątyń zarówno po stronie katolickiej, jak i protestanckiej były
wyrazem refleksji nad celem i funkcją sztuki religijnej8. Dogmatyczna rola
tego typu obrazów uwidoczniła się zwłaszcza we Flandrii9 10. Strona protes-
tancka chętnie wykorzystywała wyobrażenie wnętrza kościelnego w grafice
propagandowej, gdzie obraz świątyni papistowskiej przeciwstawiano wnętrzu
kościoła zreformowanego, którego wyposażenie regulowały ustawy kościelne
(Kirchenordnung)n\ Często reprodukowano dwa miedzioryty", ukazujące
Vliet, Emanuel de Witte, Groningen 1982, s. 69-71. Za udostępnienie tej książki wdzięczna
jestem dr. Jackowi Friedrichowi.
6 W. L i e d t k e, Cornelis de Man as Painter of Church Interiors, „Tableau”, 1982,
nr 1, s. 62-66.
7 Notatka o obrazie Cornelisa de Mana została umieszczona pod nr 122 w wykonanym
przez Willego Drosta w 1945 r. spisie obiektów zabezpieczonych w Zbrojowni Gdańskiej,
które zostały potem oddane Muzeum Pomorskiemu. Dzięki notatce można odczytać numer,
który nosił obraz dawniej: Stm 483: Eingdnge von Kunstgegenstdnden... (Wykaz zabezpieczo-
nych zabytków z piwnic Zbrojowni w Gdańsku sporządzony w czerwcu 1945 roku przez. Willi
Drosta). MNG/A/VII/7: Ld. nr. 122, Stm 483; Gemalde, De Man, Holland, 17 Jhr. Kirchen-
interiour, 61 auf Leinwand 135 x 135 cm, Aus Zeughauskeller zuriickgebi acht. Natomiast Hans
Secker wymienia w dawnych zbiorach muzeum obraz (dziś zaginiony) Emanuela de Witte.
przedstawiający wnętrze kościoła z postaciami we wnętrzu i mężczyzną w czerwonym płasz-
czu, namalowane światłocieniowo: H. S e c k e r, Die Stddtische Gemdldegalerie im Franzis-
kanerkloster (Stadtmuseum), Danzig 1913, s. 36.
s Luther utul die Folgen fur die Kunst. Katalog wystawy Hamburger Kunsthalle 11.11.
1983-8.01.1984. wyd. W. Hofmann, Miinchen 1983, s. 51-54; S. M i c li a 1 s k i. Protestanci
a sztuka. Spoi• o obrazy w Europie nowożytnej. Warszawa 1989, s. 23-62. 76, 120-126.
9 Np. B r u eg e I Starszy, Fides, rysunek piórkiem (Amsterdam, Rijksmuseum)
il.. w: Von Breugel bis Rubens. Das Goldene Jahrhundert der fldmischen Malerei, wyd.
E. Maia, H. Vlieghe, Katalog wystawy Wallraf—Richartz—Museum, Koln 1992, s. 489, kat.
109.2.
10 Luther utul die Folgen fur die Kunst, il. 66, s. 193; il. 68, 195; il. 69, s. 196; il. 223
i 224, s. 355; il. 242 i 243, s. 372 oraz np. H. H o n d i u s, Dobry protestancki kościół i Zły