DOI Heft:
Artikuly
DOI Artikel:Świtek, Gabriela: W ciemnościach: historia sztuki i sztuka dotyku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0271
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LVIII, zeszyt 4 - 2010
GABRIELA ŚWITEK
W CIEMNOŚCIACH
HISTORIA SZTUKI I SZTUKA DOTYKU
Pisanie niniejszego tekstu było błądzeniem po omacku, w ciemnościach,
w których niewiele można zobaczyć. Żadnych obrazów, a jednocześnie próba
zmierzenia się z ciemnością wiele zawdzięcza esejom Marii Poprzęckiej, Inne
obrazy. Oko, widzenie, sztuka (2008), fascynującej podróży do granic widze-
nia* 1 2. Jednym z granicznych doświadczeń oka, widzenia i malarstwa, opisa-
nym przez Poprzęcką, jest patrzenie prosto w słońce - możliwe jest tylko
chwilowe spojrzenie, długotrwałe patrzenie wywołuje powidoki, aż w końcu
oślepia. Innym doświadczeniem jest „obraz pod powiekami” - pamięć obrazu,
która ponownie skonfrontowana z rzeczywistością, okazuje się zawodna i złu-
dna, a jednak to ona wyznacza kierunek naszych interpretacji.
Doświadczenie ciemności nie zawsze jest takie samo, nawet jeśli nic nie
widzimy; ciemności doświadczamy całym ciałem, jako dynamikę przestrzen-
ności opisaną przez Maurice’a Merleau-Ponty’ego w Fenomenologii percep-
o
cji . W ciemności odróżniamy odgłosy kroków, fakturę dotykanych materia-
łów, wyczuwamy temperaturę pomieszczenia a nawet odległości w przestrze-
ni. Ciemność jest jednocześnie zwykłym i codziennym doświadczeniem; to
Dr Gabriela ŚWITEK ~ adiunkt w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego;
adres do korespondencji: e-mail: g.switek@uw.edu.pl
1 M. Poprzęcką, Inne obrazy. Oko, widzenie, sztuka. Od Albertiego do Duchampa,
Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2008. Dziękuję Pani Annie Wieczorkiewicz z Instytutu Filozofii
i Socjologii PAN, której zaproszenie do napisania tekstu Architektura i aporie dotyku do zbioru
Spektakle zmysłów (w druku) zainspirowało mnie do przemyśleń na temat znaczenia zmysłu
dotyku w historii sztuki i architektury. Tekst powstał dzięki Visiting Research Fellowship, The
Institute for the Advanced Studies in the Humanities, The University of Edinburgh (2010).
2 Zob. M. Merleau-Ponty, Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Mi-
gasiński, Warszawa: Aletheia 2001, s. 119.
Tom LVIII, zeszyt 4 - 2010
GABRIELA ŚWITEK
W CIEMNOŚCIACH
HISTORIA SZTUKI I SZTUKA DOTYKU
Pisanie niniejszego tekstu było błądzeniem po omacku, w ciemnościach,
w których niewiele można zobaczyć. Żadnych obrazów, a jednocześnie próba
zmierzenia się z ciemnością wiele zawdzięcza esejom Marii Poprzęckiej, Inne
obrazy. Oko, widzenie, sztuka (2008), fascynującej podróży do granic widze-
nia* 1 2. Jednym z granicznych doświadczeń oka, widzenia i malarstwa, opisa-
nym przez Poprzęcką, jest patrzenie prosto w słońce - możliwe jest tylko
chwilowe spojrzenie, długotrwałe patrzenie wywołuje powidoki, aż w końcu
oślepia. Innym doświadczeniem jest „obraz pod powiekami” - pamięć obrazu,
która ponownie skonfrontowana z rzeczywistością, okazuje się zawodna i złu-
dna, a jednak to ona wyznacza kierunek naszych interpretacji.
Doświadczenie ciemności nie zawsze jest takie samo, nawet jeśli nic nie
widzimy; ciemności doświadczamy całym ciałem, jako dynamikę przestrzen-
ności opisaną przez Maurice’a Merleau-Ponty’ego w Fenomenologii percep-
o
cji . W ciemności odróżniamy odgłosy kroków, fakturę dotykanych materia-
łów, wyczuwamy temperaturę pomieszczenia a nawet odległości w przestrze-
ni. Ciemność jest jednocześnie zwykłym i codziennym doświadczeniem; to
Dr Gabriela ŚWITEK ~ adiunkt w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego;
adres do korespondencji: e-mail: g.switek@uw.edu.pl
1 M. Poprzęcką, Inne obrazy. Oko, widzenie, sztuka. Od Albertiego do Duchampa,
Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2008. Dziękuję Pani Annie Wieczorkiewicz z Instytutu Filozofii
i Socjologii PAN, której zaproszenie do napisania tekstu Architektura i aporie dotyku do zbioru
Spektakle zmysłów (w druku) zainspirowało mnie do przemyśleń na temat znaczenia zmysłu
dotyku w historii sztuki i architektury. Tekst powstał dzięki Visiting Research Fellowship, The
Institute for the Advanced Studies in the Humanities, The University of Edinburgh (2010).
2 Zob. M. Merleau-Ponty, Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Mi-
gasiński, Warszawa: Aletheia 2001, s. 119.