DOI Heft:
Artikuly
DOI Artikel:Świtek, Gabriela: W ciemnościach: historia sztuki i sztuka dotyku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0284
282
GABRIELA ŚWITEK
tości i hierarchii. „Dotyk nie jest prywatnym aktem” - jest fenomenem kultu-
rowym. Żyjemy w społeczeństwie obrazu, w którym oglądamy wiele przedsta-
wień dotyku; przykładem są reklamy kosmetyków do pielęgnacji ciała i wło-
sów. Wizualne środki przekazu, takie jak reklama, telewizja i Internet, para-
doksalnie sprawiły, że dotyk stał się „najbardziej pożądanym zmysłem pono-
woczesności” . Dotyk jest wszechobecny - Classen zauważa, że w taktyl-
nej kulturze mieści się zarówno przytulenie, jak i zabicie człowieka nożem,
podanie ręki, leczenie dotykiem, dotyk terapeutycznego masażu, „zły” dotyk,
przyjemności i tortury dotyku. Jednym z przykładów kulturowego znaczenia
dotyku jest słynna scena podania ręki przez Rabina i Arafata, opisana we
wspomnieniach Billa Clintona: „Powiedziałem Yitzhakowi [Rabinowi], że
jeżeli naprawdę chce pokoju, to będzie musiał uścisnąć rękę Arafatowi [...].
«Czy zrobisz to?», zapytałem. Odpowiedział ostrym tonem: «Dobrze już, do-
brze. Ale bez całowania». Tradycyjne przywitanie arabskie to pocałunek w po-
liczek, a tego akurat nie chciał”40. Historykom sztuki dobrze znany jest gest
uchylenia kapelusza przywołany przez Erwina Panofsky’ego. Zanim jednak
podejmiemy symboliczną interpretację tego gestu w danej ikonosferze, należy
pamiętać, że jego kulturowe znaczenie uzależnione jest od ewolucyjnie wy-
kształconej „ekspresywności ludzkiej ręki”, możliwości dotyku i uchwycenia
przedmiotu41.
Takty Ina kultura, według Classen, nie oznacza faworyzowania dotyku wo-
bec innych zmysłów. Badając kulturę wystarczy zamienić „punkt widzenia”
na „dotknięcie problemu”. Akademicki dyskurs przeoczył dotyk nadużywa-
jąc wizualnych metafor wiedzy, „perspektywy” czy „punktu widzenia”42.
Classen określa tę sytuację jako „nowoczesną epokę światopoglądu”4-3, co
przypomina opisany przez Heideggera fenomen nowoczesności, czyli pojmo-
wanie świata jako obrazu. W ferworze akademickiej pracy zapominamy, że
nasze główne zajęcie, czyli pisanie jest nie tylko intelektualnym, ale i taktyl-
nym wysiłkiem, nawet jeśli pismo odręczne zostało wyparte przez uderzanie
w klawisze klawiatury komputera.
„Taktylna estetyka” - twierdzi Yi-Fu Tuan - „może wydać się ezoterycz-
na, ale odnosi się do najbardziej powszechnych i podstawowych estetycznych
^ C. C 1 a s s e n, Fingerprints: Writing About Touch, [w:] The Book of Touch..., s. 2.
40 B. C 1 i n t o n, My Life, New York: Alfred Knopf 2004, s. 543 - cyt. za: The Book
of Touch..., s. 17.
41 T a 1 1 i s, The Hand..., s. 75.
42 C 1 a s s e n, Fingerprints..., s. 5.
43 Tamże, s. 14.
GABRIELA ŚWITEK
tości i hierarchii. „Dotyk nie jest prywatnym aktem” - jest fenomenem kultu-
rowym. Żyjemy w społeczeństwie obrazu, w którym oglądamy wiele przedsta-
wień dotyku; przykładem są reklamy kosmetyków do pielęgnacji ciała i wło-
sów. Wizualne środki przekazu, takie jak reklama, telewizja i Internet, para-
doksalnie sprawiły, że dotyk stał się „najbardziej pożądanym zmysłem pono-
woczesności” . Dotyk jest wszechobecny - Classen zauważa, że w taktyl-
nej kulturze mieści się zarówno przytulenie, jak i zabicie człowieka nożem,
podanie ręki, leczenie dotykiem, dotyk terapeutycznego masażu, „zły” dotyk,
przyjemności i tortury dotyku. Jednym z przykładów kulturowego znaczenia
dotyku jest słynna scena podania ręki przez Rabina i Arafata, opisana we
wspomnieniach Billa Clintona: „Powiedziałem Yitzhakowi [Rabinowi], że
jeżeli naprawdę chce pokoju, to będzie musiał uścisnąć rękę Arafatowi [...].
«Czy zrobisz to?», zapytałem. Odpowiedział ostrym tonem: «Dobrze już, do-
brze. Ale bez całowania». Tradycyjne przywitanie arabskie to pocałunek w po-
liczek, a tego akurat nie chciał”40. Historykom sztuki dobrze znany jest gest
uchylenia kapelusza przywołany przez Erwina Panofsky’ego. Zanim jednak
podejmiemy symboliczną interpretację tego gestu w danej ikonosferze, należy
pamiętać, że jego kulturowe znaczenie uzależnione jest od ewolucyjnie wy-
kształconej „ekspresywności ludzkiej ręki”, możliwości dotyku i uchwycenia
przedmiotu41.
Takty Ina kultura, według Classen, nie oznacza faworyzowania dotyku wo-
bec innych zmysłów. Badając kulturę wystarczy zamienić „punkt widzenia”
na „dotknięcie problemu”. Akademicki dyskurs przeoczył dotyk nadużywa-
jąc wizualnych metafor wiedzy, „perspektywy” czy „punktu widzenia”42.
Classen określa tę sytuację jako „nowoczesną epokę światopoglądu”4-3, co
przypomina opisany przez Heideggera fenomen nowoczesności, czyli pojmo-
wanie świata jako obrazu. W ferworze akademickiej pracy zapominamy, że
nasze główne zajęcie, czyli pisanie jest nie tylko intelektualnym, ale i taktyl-
nym wysiłkiem, nawet jeśli pismo odręczne zostało wyparte przez uderzanie
w klawisze klawiatury komputera.
„Taktylna estetyka” - twierdzi Yi-Fu Tuan - „może wydać się ezoterycz-
na, ale odnosi się do najbardziej powszechnych i podstawowych estetycznych
^ C. C 1 a s s e n, Fingerprints: Writing About Touch, [w:] The Book of Touch..., s. 2.
40 B. C 1 i n t o n, My Life, New York: Alfred Knopf 2004, s. 543 - cyt. za: The Book
of Touch..., s. 17.
41 T a 1 1 i s, The Hand..., s. 75.
42 C 1 a s s e n, Fingerprints..., s. 5.
43 Tamże, s. 14.