DOI issue:
Artikuly
DOI article:Świtek, Gabriela: W ciemnościach: historia sztuki i sztuka dotyku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0285
W CIEMNOŚCIACH
283
doświadczeń”, takich jak chłód kamienia w cieniu, ciepło kubka kawy, gład-
kość skóry dziecka44. Taktylna estetyka nie rodzi się ze strachu przed utratą
wzroku; jest dostrzeganiem codziennych, prostych przyjemności. Co więcej,
nie zależy jedynie od zmysłu dotyku. Większość taktyłnych wrażeń - przypo-
mina Tuan - dociera do nas pośrednio poprzez obrazy45. Możliwości taktyl-
ne zostały jednak zaniedbane w dyscyplinie historii sztuki, podobnie jak zo-
stały wyrugowane z przestrzeni muzeów sztuki, w których obowiązuje zakaz
dotykania eksponatów. Constance Classen przypomina jednak, że w pierw-
szych europejskich muzeach otwartych dla publiczności w końcu XVII wieku
zwiedzający byli zachęcani przez oprowadzających do dotykania eksponatów
(opisy taktyłnych doświadczeń odnaleźć można w dziennikach angielskiej
podróżniczki Celii Fiennes zwiedzającej Ashmolean Museum w Oksfordzie
w 1694 r.46). Opiekunowie kolekcji, które wywodziły się z prywatnych ga-
binetów osobliwości, oprowadzali niewielkie grupy kierując się zasadą „goś-
cinności” - chociaż zdarzały się kradzieże i uszkodzenia przedmiotów. Jak
zaznacza Classen, „zaproszenie do zapoznania się z kolekcją egzotycznych
artefaktów bez możliwości dotykania byłoby jak zaproszenie gości do domu
na kolację i zabronienie im jedzenia”47. Dotykanie eksponatów oznaczało
zniesienie zarówno dystansu przestrzennego, jak i czasowego - „dotknięcie
starożytności” było dosłownym, a nie jedynie metaforycznym aktem. Wspom-
nienia gości (a nie tylko „widzów”) pierwszych publicznych muzeów uświa-
damiają nam, jak bardzo zmienił się status muzealnego eksponatu, określone-
go przez współczesne strategie konserwatorskie. Dzisiaj eksponat muzealny
AO
staje się coraz bardziej „sumą fotograficznych ujęć” .
„Taktylna wrażliwość istnieje już od dawna w literaturze i sztukach plas-
tycznych” - twierdził Filippo Tommaso Marinetti. „Mój przyjaciel Boccioni,
futurystyczny malarz i rzeźbiarz, już w 1911 roku [...] stworzył plastyczną
kompozycję Fuzja głowy i okna z materiałów kontrastujących pod względem
wagi i właściwości dotykowych: żelaza, porcelany, gliny i kobiecych włosów.
Ta plastyczna kompozycja, jak mi wyznał, została stworzona nie tylko po to,
44 Y.-F. Tuan, The Pleasures of Touch, [w:] The Book of Touch..., s. 74.
45 Tamże, s. 76.
46 Zob. C. F i e n n e s, The Journeys of Celia Fiennes, London: The Cresset Press 1949
- cyt. za: C. C 1 a s s e n, Touch in the Museum, [w:] The Book of Touch..., s. 275.
47 C 1 a s s e n, Touch in the Museum..., s. 275.
48 E. E d w a r d s, Raw Histories: Photographs, Anthropology and Museums, Oxford:
Berg 2001, s. 77 - cyt. za: C 1 a s s e n, Touch in the Museum..., s. 284.
283
doświadczeń”, takich jak chłód kamienia w cieniu, ciepło kubka kawy, gład-
kość skóry dziecka44. Taktylna estetyka nie rodzi się ze strachu przed utratą
wzroku; jest dostrzeganiem codziennych, prostych przyjemności. Co więcej,
nie zależy jedynie od zmysłu dotyku. Większość taktyłnych wrażeń - przypo-
mina Tuan - dociera do nas pośrednio poprzez obrazy45. Możliwości taktyl-
ne zostały jednak zaniedbane w dyscyplinie historii sztuki, podobnie jak zo-
stały wyrugowane z przestrzeni muzeów sztuki, w których obowiązuje zakaz
dotykania eksponatów. Constance Classen przypomina jednak, że w pierw-
szych europejskich muzeach otwartych dla publiczności w końcu XVII wieku
zwiedzający byli zachęcani przez oprowadzających do dotykania eksponatów
(opisy taktyłnych doświadczeń odnaleźć można w dziennikach angielskiej
podróżniczki Celii Fiennes zwiedzającej Ashmolean Museum w Oksfordzie
w 1694 r.46). Opiekunowie kolekcji, które wywodziły się z prywatnych ga-
binetów osobliwości, oprowadzali niewielkie grupy kierując się zasadą „goś-
cinności” - chociaż zdarzały się kradzieże i uszkodzenia przedmiotów. Jak
zaznacza Classen, „zaproszenie do zapoznania się z kolekcją egzotycznych
artefaktów bez możliwości dotykania byłoby jak zaproszenie gości do domu
na kolację i zabronienie im jedzenia”47. Dotykanie eksponatów oznaczało
zniesienie zarówno dystansu przestrzennego, jak i czasowego - „dotknięcie
starożytności” było dosłownym, a nie jedynie metaforycznym aktem. Wspom-
nienia gości (a nie tylko „widzów”) pierwszych publicznych muzeów uświa-
damiają nam, jak bardzo zmienił się status muzealnego eksponatu, określone-
go przez współczesne strategie konserwatorskie. Dzisiaj eksponat muzealny
AO
staje się coraz bardziej „sumą fotograficznych ujęć” .
„Taktylna wrażliwość istnieje już od dawna w literaturze i sztukach plas-
tycznych” - twierdził Filippo Tommaso Marinetti. „Mój przyjaciel Boccioni,
futurystyczny malarz i rzeźbiarz, już w 1911 roku [...] stworzył plastyczną
kompozycję Fuzja głowy i okna z materiałów kontrastujących pod względem
wagi i właściwości dotykowych: żelaza, porcelany, gliny i kobiecych włosów.
Ta plastyczna kompozycja, jak mi wyznał, została stworzona nie tylko po to,
44 Y.-F. Tuan, The Pleasures of Touch, [w:] The Book of Touch..., s. 74.
45 Tamże, s. 76.
46 Zob. C. F i e n n e s, The Journeys of Celia Fiennes, London: The Cresset Press 1949
- cyt. za: C. C 1 a s s e n, Touch in the Museum, [w:] The Book of Touch..., s. 275.
47 C 1 a s s e n, Touch in the Museum..., s. 275.
48 E. E d w a r d s, Raw Histories: Photographs, Anthropology and Museums, Oxford:
Berg 2001, s. 77 - cyt. za: C 1 a s s e n, Touch in the Museum..., s. 284.