DOI Heft:
Artikuly
DOI Artikel:Pastwa, Marcin: Subiektywne historie w obrazach: W. G. Sebald - Tacita Dean - Cy Twombly
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0293
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LVIII, zeszyt 4 - 2010
MARCIN PASTWA
SUBIEKTYWNE HISTORIE W OBRAZACH
W. G. SEBALD - TACITA DEAN - CY TWOMBLY
„Zabazgrałem ołówkiem i długopisem setki stronic. Znaczną większość
z nich poprzekreślałem, wyrzuciłem albo zasmarowałem dopiskami, aż stały
się kompletnie nieczytelne. Nawet to, co w końcu zdołałem ocalić do osta-
tecznej» redakcji, wydawało mi się chybione”* 1.
Ta pesymistyczna samoocena, podsumowująca ponad sto stron opowieści
o Maxie Ferberze, którego pokryta kurzem i pyłem ze zwęglonych sztyftów
pracownia stała się wzorem pisarskiej pracy Sebalda, dla czytelnika jego
prozy wydaje się zbyt niesprawiedliwa. Chyba że odkryjemy w niej świado-
mość obrazu wymykającego się percepcji, obrazu, który jawi się w formie
niedefiniowalnej, „bezkształtnej mgły”; dzieła, rzecz jasna, zaanonsowanego
już przez Balzaka w Nieznanym arcydziele, ale wciąż mogącego służyć jako
punkt wyjścia dociekań nad sztuką, czy może szerzej - współczesną wizual-
nością. Można odnieść wrażenie, że diagnozy określające statut obrazów
w dużej mierze tożsame są z próbami opisu kondycji podmiotu w warunkach
późnej nowoczesności. Przez niemal apokaliptyczne wizje Jeana Baudrillarda:
„Zaiste, podmiot gubi się i zatraca. [...] Podmiot pada bowiem ofiarą swego
fatalnego losu, albowiem w pewnym sensie nic się mu nie przeciwstawia -
ani przedmiot, ani rzeczywistość, ani jakikolwiek Inny”2, po próby otwarcia
nowych perspektyw, jak to uczynił Paul Ricoeur, prezentując projekt onto-
antropologii w książce O sobie samym jako innym, w której kategorycznie
Dr Marcin Pastwa - adiunkt Katedry Historii Sztuki Nowoczesnej, Instytut Historii
Sztuki KUL; adres do korespondencji: e-mail: mpastwa@kul.lublin.pl
1 W. G. S e b a 1 d, Wyjechali, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2005, s. 296.
2
J. Baudrillard, Dlaczego wszystko jeszcze nie zniknęło? Esej ostatni, Warszawa
2009, s. 29.
Tom LVIII, zeszyt 4 - 2010
MARCIN PASTWA
SUBIEKTYWNE HISTORIE W OBRAZACH
W. G. SEBALD - TACITA DEAN - CY TWOMBLY
„Zabazgrałem ołówkiem i długopisem setki stronic. Znaczną większość
z nich poprzekreślałem, wyrzuciłem albo zasmarowałem dopiskami, aż stały
się kompletnie nieczytelne. Nawet to, co w końcu zdołałem ocalić do osta-
tecznej» redakcji, wydawało mi się chybione”* 1.
Ta pesymistyczna samoocena, podsumowująca ponad sto stron opowieści
o Maxie Ferberze, którego pokryta kurzem i pyłem ze zwęglonych sztyftów
pracownia stała się wzorem pisarskiej pracy Sebalda, dla czytelnika jego
prozy wydaje się zbyt niesprawiedliwa. Chyba że odkryjemy w niej świado-
mość obrazu wymykającego się percepcji, obrazu, który jawi się w formie
niedefiniowalnej, „bezkształtnej mgły”; dzieła, rzecz jasna, zaanonsowanego
już przez Balzaka w Nieznanym arcydziele, ale wciąż mogącego służyć jako
punkt wyjścia dociekań nad sztuką, czy może szerzej - współczesną wizual-
nością. Można odnieść wrażenie, że diagnozy określające statut obrazów
w dużej mierze tożsame są z próbami opisu kondycji podmiotu w warunkach
późnej nowoczesności. Przez niemal apokaliptyczne wizje Jeana Baudrillarda:
„Zaiste, podmiot gubi się i zatraca. [...] Podmiot pada bowiem ofiarą swego
fatalnego losu, albowiem w pewnym sensie nic się mu nie przeciwstawia -
ani przedmiot, ani rzeczywistość, ani jakikolwiek Inny”2, po próby otwarcia
nowych perspektyw, jak to uczynił Paul Ricoeur, prezentując projekt onto-
antropologii w książce O sobie samym jako innym, w której kategorycznie
Dr Marcin Pastwa - adiunkt Katedry Historii Sztuki Nowoczesnej, Instytut Historii
Sztuki KUL; adres do korespondencji: e-mail: mpastwa@kul.lublin.pl
1 W. G. S e b a 1 d, Wyjechali, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2005, s. 296.
2
J. Baudrillard, Dlaczego wszystko jeszcze nie zniknęło? Esej ostatni, Warszawa
2009, s. 29.