DOI Heft:
Artikuly
DOI Artikel:Zbańska, Marta: "Nie odwracaj się": esej o geście mitologicznym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37085#0313
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom LVIII, zeszyt 4 - 2010
MARTA ZBAŃSKA
„NIE ODWRACAJ SIĘ”
ESEJ O GEŚCIE MITOLOGICZNYM
W niniejszym artykule chciałabym przedstawić, na przykładzie kilku krót-
kich opowieści, antropologiczne spojrzenie na mit i archetypiczne znaczenie
gestu jako wyrazu naturalnej ekspresji. Chciałabym zwrócić uwagę na istnie-
nie przenikających się nawzajem tematów, symboli, postaci i wydarzeń mito-
logicznych, tworzących wątki, toposy i archetypy (czasem nawet wśród -
zdawać by się mogło - dokładnie poznanych obszarów mitologii). Dotyczy
to szczególnie powiązań między drobnymi elementami w strukturze i treści
mitów, które w pewnym momencie dają się poznać jako zaskakujące skrzyżo-
wania zróżnicowanych kulturowo i czasowo opowieści. Powiązania te, które
sprawiają, że forma mitu powraca wciąż na nowo, są rezultatem myślenia
symbolicznego, uniwersalnego w każdej kulturze i w każdym czasie. Jeden
z wielkich badaczy mitu, Mircea Eliade, pisał: „Myślenie symboliczne [...]
jest nieodłącznie związane z ludzkim istnieniem, poprzedza mowę i myśl
dyskursywną. Symbol odsłania pewne aspekty rzeczywistości - te najgłębsze
- które wymykają się wszelkim innym sposobom poznania”* 1.
Mit i związany z nim symbol są w języku duchowo-mentalnym tym, czym
wyraz twarzy lub gest w komunikacji niewerbalnej - stanowią uniwersalne,
widzialne znaki, kryjące za sobą to „coś więcej”, podświadomie używane
i rozumiane bez względu na realia czasowe, geograficzne czy kulturowe.
Dawniej w znaczeniu „wyraz twarzy”, „grymas”, „mimika” używano bardzo
poetyckiego określenia „wejrzenie” - to, co widoczne na twarzy daje wejrze-
Mgr Marta ZbaŃSKA - Pracownia Chrześcijańskiej Ikonografii Porównawczej, Instytut
Historii Sztuki KUL; adres do korespondencji: e-mail: tuszka@kul.pl
1 M. Eliade, Obrazy i symbole. Szkice o symbolizmie magiczno-religijnym, przeł.
M. i P. Rodakowie, Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998, s. 14-15.
Tom LVIII, zeszyt 4 - 2010
MARTA ZBAŃSKA
„NIE ODWRACAJ SIĘ”
ESEJ O GEŚCIE MITOLOGICZNYM
W niniejszym artykule chciałabym przedstawić, na przykładzie kilku krót-
kich opowieści, antropologiczne spojrzenie na mit i archetypiczne znaczenie
gestu jako wyrazu naturalnej ekspresji. Chciałabym zwrócić uwagę na istnie-
nie przenikających się nawzajem tematów, symboli, postaci i wydarzeń mito-
logicznych, tworzących wątki, toposy i archetypy (czasem nawet wśród -
zdawać by się mogło - dokładnie poznanych obszarów mitologii). Dotyczy
to szczególnie powiązań między drobnymi elementami w strukturze i treści
mitów, które w pewnym momencie dają się poznać jako zaskakujące skrzyżo-
wania zróżnicowanych kulturowo i czasowo opowieści. Powiązania te, które
sprawiają, że forma mitu powraca wciąż na nowo, są rezultatem myślenia
symbolicznego, uniwersalnego w każdej kulturze i w każdym czasie. Jeden
z wielkich badaczy mitu, Mircea Eliade, pisał: „Myślenie symboliczne [...]
jest nieodłącznie związane z ludzkim istnieniem, poprzedza mowę i myśl
dyskursywną. Symbol odsłania pewne aspekty rzeczywistości - te najgłębsze
- które wymykają się wszelkim innym sposobom poznania”* 1.
Mit i związany z nim symbol są w języku duchowo-mentalnym tym, czym
wyraz twarzy lub gest w komunikacji niewerbalnej - stanowią uniwersalne,
widzialne znaki, kryjące za sobą to „coś więcej”, podświadomie używane
i rozumiane bez względu na realia czasowe, geograficzne czy kulturowe.
Dawniej w znaczeniu „wyraz twarzy”, „grymas”, „mimika” używano bardzo
poetyckiego określenia „wejrzenie” - to, co widoczne na twarzy daje wejrze-
Mgr Marta ZbaŃSKA - Pracownia Chrześcijańskiej Ikonografii Porównawczej, Instytut
Historii Sztuki KUL; adres do korespondencji: e-mail: tuszka@kul.pl
1 M. Eliade, Obrazy i symbole. Szkice o symbolizmie magiczno-religijnym, przeł.
M. i P. Rodakowie, Warszawa: Wydawnictwo KR, 1998, s. 14-15.