DOI article:
Skubiszewski, Piotr: Programy obrazowe kielichów i paten romańskirch
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0048
44
PIOTR SKUBISZEWSKI
44. Patena. Brondum, kościół
swoje powtórne przyjście na Sąd „in nube cum potestate magna et maiestate" (Łk. 21.27). Stojąc
przed Sądem arcykapłana Jezus zapowiedź tę powtórzył (Mt. 26.64; Mk. 14.62). Po Wniebowstą-
pieniu aniołowie oznajmili apostołom: „Ten Jezus wzięty od was do nieba przyjdzie tak samo, jak
widzieliście Go wstępującego do nieba" (Dz. 1.11). Wszystkie te słowa stwierdzają tożsamość
Jezusa historycznego, wcielonego Syna Bożego, tego który poniósł śmierć na krzyżu z Jezusem
Drugiego Przyjścia, z Jezusem pełni władzy i chwały. Dlatego opisując Maiestas Domini, Wilhelm
Durandus przytoczył słowa Łukasza o Paruzji Chrystusa112.
Myśl o tożsamości Syna Bożego w ludzkim ciele z Chrystusem objawiającym pełnię władzy ma
dla naszych rozważań zasadnicze znaczenie. Stoimy bowiem na stanowisku, że przedstawienie Chry-
stusa tronującego umieszczano na patenach po to, by podkreślić, że nauka o pełni człowieczeństwa
Syna Bożego stoi w centrum doktryny eucharystycznej. W ten sposób przedstawienie to głosi
obecność prawdziwego ciała Bożego w Sakramencie Ołtarza. Można by oczywiście poprzestać na
stwierdzeniu, że to ujęcie Zbawiciela wyraża samą tylko obecność Chrystusa w czasie sprawowania
liturgii mszy św. W taki sposób, na pewno słusznie, wyjaśniał funkcję tematu Maiestas Domini
w malarskiej dekoracji apsyd i kopuł Herbert Schrade113. Interpretacja podobna nie byłaby jednak
wystarczająca w sytuacji, kiedy stoimy wobec faktu dość nagłego pojawienia się wyobrażeń Chrystu-
sa tronującego na patenach dopiero w pewnym momencie rozwoju ikonografii eucharystycznej
112 Gulielmus Durandus, Rationale (przyp. 45), lib. I, cap. III. k. 13 v°. Zob. także Sauer. Symbolik des
Kirchengebàudes (przyp. 21), s. 226, i Dobrzeniecki, Maiestas Domini (przyp. 110), s. 242. Przedstawieniom Chrystusa
tronującego często towarzyszą napisy, które ujawniają, że w wizerunku tym upatrywano obrazu spełnionego w osobie
Zbawiciela połączenia natur boskiej i ludzkiej; zob. Dobrzeniecki, op. cit., s. 225, i R. Favreau, L'Inscription du
tympan nord de San Miguel d'Estella, „Bibliothèque de l'Ecole des Chartes'', CXXXIII, 1975, s. 235-246.
113 H. Schrade. Vor- und fruhromanische Malerei. Die karolingische, ottonische und friihsalische Zeit. Koln 1958, s. 224 n.
PIOTR SKUBISZEWSKI
44. Patena. Brondum, kościół
swoje powtórne przyjście na Sąd „in nube cum potestate magna et maiestate" (Łk. 21.27). Stojąc
przed Sądem arcykapłana Jezus zapowiedź tę powtórzył (Mt. 26.64; Mk. 14.62). Po Wniebowstą-
pieniu aniołowie oznajmili apostołom: „Ten Jezus wzięty od was do nieba przyjdzie tak samo, jak
widzieliście Go wstępującego do nieba" (Dz. 1.11). Wszystkie te słowa stwierdzają tożsamość
Jezusa historycznego, wcielonego Syna Bożego, tego który poniósł śmierć na krzyżu z Jezusem
Drugiego Przyjścia, z Jezusem pełni władzy i chwały. Dlatego opisując Maiestas Domini, Wilhelm
Durandus przytoczył słowa Łukasza o Paruzji Chrystusa112.
Myśl o tożsamości Syna Bożego w ludzkim ciele z Chrystusem objawiającym pełnię władzy ma
dla naszych rozważań zasadnicze znaczenie. Stoimy bowiem na stanowisku, że przedstawienie Chry-
stusa tronującego umieszczano na patenach po to, by podkreślić, że nauka o pełni człowieczeństwa
Syna Bożego stoi w centrum doktryny eucharystycznej. W ten sposób przedstawienie to głosi
obecność prawdziwego ciała Bożego w Sakramencie Ołtarza. Można by oczywiście poprzestać na
stwierdzeniu, że to ujęcie Zbawiciela wyraża samą tylko obecność Chrystusa w czasie sprawowania
liturgii mszy św. W taki sposób, na pewno słusznie, wyjaśniał funkcję tematu Maiestas Domini
w malarskiej dekoracji apsyd i kopuł Herbert Schrade113. Interpretacja podobna nie byłaby jednak
wystarczająca w sytuacji, kiedy stoimy wobec faktu dość nagłego pojawienia się wyobrażeń Chrystu-
sa tronującego na patenach dopiero w pewnym momencie rozwoju ikonografii eucharystycznej
112 Gulielmus Durandus, Rationale (przyp. 45), lib. I, cap. III. k. 13 v°. Zob. także Sauer. Symbolik des
Kirchengebàudes (przyp. 21), s. 226, i Dobrzeniecki, Maiestas Domini (przyp. 110), s. 242. Przedstawieniom Chrystusa
tronującego często towarzyszą napisy, które ujawniają, że w wizerunku tym upatrywano obrazu spełnionego w osobie
Zbawiciela połączenia natur boskiej i ludzkiej; zob. Dobrzeniecki, op. cit., s. 225, i R. Favreau, L'Inscription du
tympan nord de San Miguel d'Estella, „Bibliothèque de l'Ecole des Chartes'', CXXXIII, 1975, s. 235-246.
113 H. Schrade. Vor- und fruhromanische Malerei. Die karolingische, ottonische und friihsalische Zeit. Koln 1958, s. 224 n.