Rocznik Historii Sztuki (13.1981)

PROGRAMY OBRAZOWE KIELICHÓW I PATEN ROMAŃSKICH

65

70. Czasza kielicha z Erzbischófliches Diôzesanmuseum. Kolonia

stern (trzeci kielich; kat. 41), albo zajmują pozycję dominującą nad wątkiem Inkarnacji (il. 69),
jak w kielichu z Werben (kat. 70). Także inne tematy pojawiają się w tej grupie sporadycznie
i są podporządkowane idei przygotowania ofiary w Starym Testamencie. Można więc przypuszczać,
że zaginione pateny zdobiło przedstawienie ofiary Nowego Przymierza: Ukrzyżowanie, Tron Łaski
lub Baranek Boży.

Jeżeli zgodzimy się z tą hipotezą, omawiane dzieła należy uznać za późne realizacje progra-
mów obrazowych pierwszej i drugiej grupy. Są to bowiem wszystko obiekty pochodzące z XIII w.,
wykonane w Niemczech Północnych, w Nadrenii i w Dolnej Saksonii. Wyraziły temat ofiary cha-
rakterystycznymi dla tego późnego okresu krótkimi seriami przedstawień starotestamentowych, które
noszą wówczas już wszystkie znamiona repetycji wcześniejszych rozwiązań.

3

Jedynym oryginalnym dziełem, które wykazuje pewne pokrewieństwo z grupą kielichów omówio-
nych w punkcie 2, jest dolnoreńska czasza niellowana w Kolonii (kat. 32). Zwraca w niej uwagę
bezpośredni związek tematu Chrystusa tronującego z ofiarnikami Starego Testamentu (il. 70).
Melchizedech i Abel przedstawieni ze swoimi darami ofiarnymi zwracają się w stronę Chrystusa
i adorują Go tak samo jak aniołowie. Odpowiednikiem dla ofiar starotestamentowych nie są zatem
antytypy w postaci scen narracyjnych, lecz sam Chrystus ujęty tutaj jako osoba, jako „caro vera".

9 - Rocznik historii sztuki XIII