DOI Artikel:
Bania, Zbigniew: Pałac w Podhorcach
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0107
PAŁAC W PODHORCACH
103
Budową pałacu podhoreckiego kierował początkowo Mikołaj Silvestri36. Po jego śmierci w 1638 r.37
funkcję tę pełnił Johann Ludwig von Wolzogen. Z zachowanego listu pisanego przez niego do hetmana
5 października 1640 roku z Podhorzec wynika, że dopiero w 1641 r. miała być wstawiona przy-
gotowana w warsztatach gdańskich posadzka38. Przypuszczalnie w tym samym roku wmontowano
wykonane z marmuru chęcińskiego portale i kominki39, a najważniejsze prace prowadzone we wnętrzach
pałacu trwały do jesieni 1641 г.. kiedy to Wolzogen przybył na dwór Opalińskich, gdzie podjął się
prowadzenia budowy pałacu we Włoszakowicach według projektu Krzysztofa Bonadury40.
Tu nasuwają się pytania, czy w tym czasie ukończono dekorację kaplicy pałacowej i wykonano
stropy w salach pierwszego piętra?
Jak stwierdza Juliusz Ross, „tak bliskie i długotrwałe kontakty pomiędzy fundatorami [Stani-
sławem Oświęcimem i Koniecpolskim] czynią wysoce prawdopodobnym przypuszczenie, iż autorem
obu dekoracji [kaplicy pałacowej w Podhorcach i kaplicy Oświęcimów w Krośnie] był Falconi,
którego źródłowo potwierdzonym dziełem jest krośnieńska kaplica Oświęcimów. Ścisły związek po-
między obiema dekoracjami w zakresie stylu i repertuaru form dostatecznie uzasadnia taką atry-
bucję" 41. Kaplica Oświęcimów w Krośnie powstała w 1647 r.42. Wcześniej, w 1646 r.43 Falconi
przebywał w Klimontowie, wykonując dekorację sztukatorską w kolegiacie. W latach 1635-1642
prawie wyłącznie realizuje zlecenia Stanisława Lubomirskiego 44 Może więc prace warsztatu Falconiego
w kaplicy pałacu podhoreckiego przypadają na lata 1643-1645?
Również nie udało się ustalić dokładniejszej daty powstania stropów w salach traktu ogrodo-
wego skrzydła głównego pałacu. Wydaje się. że wykonano je po śmierci hetmana na pocz. 2 poł.
XVII wieku. Stanisław Koniecpolski umarł 11 marca 1646 r. w Brodach. Majątek odziedziczył jego
jedyny syn Aleksander. Według relacji z jesieni 1646 r. pałac był: „cały malowany i złocony we-
wnątrz"45. Jednakże jakieś prace związane z dekoracją wnętrz prowadzono dalej, co sugerowałaby wia-
domość zawarta w liście pisanym ze Lwowa 26 stycznia 1648 r. do Aleksandra Koniecpolskiego: „Złota
i srybra odsyłam ciągnionego, złota papirow 10 a srybra ciągnionego papirów 10. Weneckiego zaś
srybra funt, złota też funt; będzieli trzeba więcej, racz W. Pan dać znać. Łok[ci] 482'/: kitayki
białey, iłem yey mógł we Lwowie dostać"46. Prace mogły przerwać wydarzenia lat 1648 i 1655.
Temberski w swych Rocznikach wspomina o próbie zdobycia pałacu 3 lipca 1651 r. przez
Kozaków, w okresie działań wojennych podczas powstania Chmielnickiego, lecz jeszcze przed przystą-
pieniem do jego oblężenia oddziały ich zostały rozbite przez wojska polskie pod wodzą Kali-
nowskiego47. W okresie powstania uległ zniszczeniu ogród tarasowy48. Po zakończeniu działań wojen-
nych szkody zostały naprawione przez Aleksandra Koniecpolskiego, który za cenę 100 000 talarów,
jak podaje d'Alerac, przywraca tarasom dawną wspaniałość49. Przypuszczalnie w tym okresie powstały
dwie narożne altany tarasu drugiego. W stosunkowo obszernym opisie ogrodu z 1646 r. wymienione
są nisze w murze oporowym drugiego tarasu oraz umieszczone w nich rzeźby, a także dwie groty
pod tarasem najwyższym50, zaś o altanach wspomina jednak d"Alerac dopiero w 1687 r.5]
-% T. Mańkowski. Dawny Lwów. Jego sztuka i kultura artystyczna. Londyn 1974. s. 225. Podana w tym dziele
wiadomość, że pałac podhorecki byl budowany przez Koniecpolskiego na długo przed 1628 г.. wydaje się mało prawdo-
podobna w świetle wyżej przedstawionych rozważań.
37 Tamże. Najwcześniejszy znany pobyt Wolzogena w Polsce to 1639 r. W tym roku polecił go Opaliński na dwór
królewski jako lożniczego. Zob. Targosz, op. cit.. s. 67.
38 Arch. Sang, (w porządkowaniu), nr 19.
39 AGAD. Rękopisy Biblioteki Przezdzieckich. sygn. 8-914.
4(1 Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653. opr. S. Wiliński. Wrocław 1957. s. 22.
41 Ross. Kaplica zamkowa____ s. 51.
42 A. Bochnak, Giovanni Battista Falconi. Kraków 1925. s. 16.
« jw., s. п.
44 Jw.. s. 9. 11.
4? AGAD, Zbiory Czołowskiego, sygn. 3205.
46 AGAD, Archiwum Zamoyskich, sygn. 449.
47 Stanisława Temberskiego Roczniki 1647-1656. [w:] Scriptores Rerum Polonicarum. t. 16, Kraków 1897, s. 172.
48 Oświęcim, op. cit., s. 366 — 367.
44 d'Alerac, op. cit., s. 301.
50 AGAD, Zbiory Czołowskiego, sygn. 3205.
51 d'Alerac, op. cit.. s. 301.
103
Budową pałacu podhoreckiego kierował początkowo Mikołaj Silvestri36. Po jego śmierci w 1638 r.37
funkcję tę pełnił Johann Ludwig von Wolzogen. Z zachowanego listu pisanego przez niego do hetmana
5 października 1640 roku z Podhorzec wynika, że dopiero w 1641 r. miała być wstawiona przy-
gotowana w warsztatach gdańskich posadzka38. Przypuszczalnie w tym samym roku wmontowano
wykonane z marmuru chęcińskiego portale i kominki39, a najważniejsze prace prowadzone we wnętrzach
pałacu trwały do jesieni 1641 г.. kiedy to Wolzogen przybył na dwór Opalińskich, gdzie podjął się
prowadzenia budowy pałacu we Włoszakowicach według projektu Krzysztofa Bonadury40.
Tu nasuwają się pytania, czy w tym czasie ukończono dekorację kaplicy pałacowej i wykonano
stropy w salach pierwszego piętra?
Jak stwierdza Juliusz Ross, „tak bliskie i długotrwałe kontakty pomiędzy fundatorami [Stani-
sławem Oświęcimem i Koniecpolskim] czynią wysoce prawdopodobnym przypuszczenie, iż autorem
obu dekoracji [kaplicy pałacowej w Podhorcach i kaplicy Oświęcimów w Krośnie] był Falconi,
którego źródłowo potwierdzonym dziełem jest krośnieńska kaplica Oświęcimów. Ścisły związek po-
między obiema dekoracjami w zakresie stylu i repertuaru form dostatecznie uzasadnia taką atry-
bucję" 41. Kaplica Oświęcimów w Krośnie powstała w 1647 r.42. Wcześniej, w 1646 r.43 Falconi
przebywał w Klimontowie, wykonując dekorację sztukatorską w kolegiacie. W latach 1635-1642
prawie wyłącznie realizuje zlecenia Stanisława Lubomirskiego 44 Może więc prace warsztatu Falconiego
w kaplicy pałacu podhoreckiego przypadają na lata 1643-1645?
Również nie udało się ustalić dokładniejszej daty powstania stropów w salach traktu ogrodo-
wego skrzydła głównego pałacu. Wydaje się. że wykonano je po śmierci hetmana na pocz. 2 poł.
XVII wieku. Stanisław Koniecpolski umarł 11 marca 1646 r. w Brodach. Majątek odziedziczył jego
jedyny syn Aleksander. Według relacji z jesieni 1646 r. pałac był: „cały malowany i złocony we-
wnątrz"45. Jednakże jakieś prace związane z dekoracją wnętrz prowadzono dalej, co sugerowałaby wia-
domość zawarta w liście pisanym ze Lwowa 26 stycznia 1648 r. do Aleksandra Koniecpolskiego: „Złota
i srybra odsyłam ciągnionego, złota papirow 10 a srybra ciągnionego papirów 10. Weneckiego zaś
srybra funt, złota też funt; będzieli trzeba więcej, racz W. Pan dać znać. Łok[ci] 482'/: kitayki
białey, iłem yey mógł we Lwowie dostać"46. Prace mogły przerwać wydarzenia lat 1648 i 1655.
Temberski w swych Rocznikach wspomina o próbie zdobycia pałacu 3 lipca 1651 r. przez
Kozaków, w okresie działań wojennych podczas powstania Chmielnickiego, lecz jeszcze przed przystą-
pieniem do jego oblężenia oddziały ich zostały rozbite przez wojska polskie pod wodzą Kali-
nowskiego47. W okresie powstania uległ zniszczeniu ogród tarasowy48. Po zakończeniu działań wojen-
nych szkody zostały naprawione przez Aleksandra Koniecpolskiego, który za cenę 100 000 talarów,
jak podaje d'Alerac, przywraca tarasom dawną wspaniałość49. Przypuszczalnie w tym okresie powstały
dwie narożne altany tarasu drugiego. W stosunkowo obszernym opisie ogrodu z 1646 r. wymienione
są nisze w murze oporowym drugiego tarasu oraz umieszczone w nich rzeźby, a także dwie groty
pod tarasem najwyższym50, zaś o altanach wspomina jednak d"Alerac dopiero w 1687 r.5]
-% T. Mańkowski. Dawny Lwów. Jego sztuka i kultura artystyczna. Londyn 1974. s. 225. Podana w tym dziele
wiadomość, że pałac podhorecki byl budowany przez Koniecpolskiego na długo przed 1628 г.. wydaje się mało prawdo-
podobna w świetle wyżej przedstawionych rozważań.
37 Tamże. Najwcześniejszy znany pobyt Wolzogena w Polsce to 1639 r. W tym roku polecił go Opaliński na dwór
królewski jako lożniczego. Zob. Targosz, op. cit.. s. 67.
38 Arch. Sang, (w porządkowaniu), nr 19.
39 AGAD. Rękopisy Biblioteki Przezdzieckich. sygn. 8-914.
4(1 Listy Krzysztofa Opalińskiego do brata Łukasza 1641-1653. opr. S. Wiliński. Wrocław 1957. s. 22.
41 Ross. Kaplica zamkowa____ s. 51.
42 A. Bochnak, Giovanni Battista Falconi. Kraków 1925. s. 16.
« jw., s. п.
44 Jw.. s. 9. 11.
4? AGAD, Zbiory Czołowskiego, sygn. 3205.
46 AGAD, Archiwum Zamoyskich, sygn. 449.
47 Stanisława Temberskiego Roczniki 1647-1656. [w:] Scriptores Rerum Polonicarum. t. 16, Kraków 1897, s. 172.
48 Oświęcim, op. cit., s. 366 — 367.
44 d'Alerac, op. cit., s. 301.
50 AGAD, Zbiory Czołowskiego, sygn. 3205.
51 d'Alerac, op. cit.. s. 301.