DOI Artikel:
Bania, Zbigniew: Pałac w Podhorcach
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0145
PALĄC W PODHORCACH
141
48. Podhorce. Pałac, „Izba Stołowa", strop: odjazd rannego Przedbora Koniecpolskiego spod
Smoleńska (?)
z pewnością odznaczała się grota podhorecka — stąd zapewne jej określenie w odzie Komadar-
skiego. Wydaje się również, że mitologicznym bóstwom wodnym poświęcone były zdobiące ogród
fontanny i posągi, o których Żyznowski pisze: „... cisternas vel ipsius Dedali artificio elaboratis,
tubis aquarum aeneis subductas, simulachra conchis transmarinis incrustata" 16().
V. ANALIZA GENETYCZNO-PORÓWNAWCZA
Patrząc na plan pałacu w Podhorcach stwierdzamy, że jego zewnętrzny kontur podporządko-
wany został narysowi fortyfikacji bastionowej. W ograniczonym tym narysem czteroskrzydłowym
układzie, zarówno w planie jak i w bryle, wyodrębnione zostało skrzydło północne stanowiące
korpus pałacu: dwutraktowy (podczas gdy inne skrzydła są jednotraktowe) oraz wyższy od po-
zostałych skrzydeł o jedną kondygnację, zaś jego pawilony narożne i zryzalitowana część środkowa
o dwie. Ponadto do korpusu przylega para zewnętrznych schodów oraz loggie. Ścięty grzbiet jego
dachu stanowił belweder. Bryłę pałacu ożywiały: portale bram, zamieszczona na nich i na loggiach
dekoracja panopliowa, obramienia wejść, okien oraz artykulacja elewacji korpusu. Spośród wnętrz
korpusu wyróżniały się bogactwem wystroju kaplica i pomieszczenia traktu ogrodowego. Całości
siedziby podhoreckiej dopełniał ogród. Jego założenie tworzyły trzy tarasy, połączone rampami
schodów, a także obszerna grota pod tarasem najwyższym oraz altany na narożach tarasu środkowego.
Każda z wymienionych wyżej cech pałacu, rozpatrywana oddzielnie, nawiązuje do rozwiązań
znanych w nowożytnej architekturze europejskiej i polskiej.
1. Forteca
Budowla w Podhorcach, ze względu na zawarte w jej układzie elementy fortyfikacji bastionowej,
zaliczana jest do grupy powstałych w XVII w. na terenie Rzeczypospolitej obiektów określanych
mianem zamków bastionowych. Analizując je należy najpierw wyodrębnić z ich układu elementy
160 Żyznowski, op. cit.
141
48. Podhorce. Pałac, „Izba Stołowa", strop: odjazd rannego Przedbora Koniecpolskiego spod
Smoleńska (?)
z pewnością odznaczała się grota podhorecka — stąd zapewne jej określenie w odzie Komadar-
skiego. Wydaje się również, że mitologicznym bóstwom wodnym poświęcone były zdobiące ogród
fontanny i posągi, o których Żyznowski pisze: „... cisternas vel ipsius Dedali artificio elaboratis,
tubis aquarum aeneis subductas, simulachra conchis transmarinis incrustata" 16().
V. ANALIZA GENETYCZNO-PORÓWNAWCZA
Patrząc na plan pałacu w Podhorcach stwierdzamy, że jego zewnętrzny kontur podporządko-
wany został narysowi fortyfikacji bastionowej. W ograniczonym tym narysem czteroskrzydłowym
układzie, zarówno w planie jak i w bryle, wyodrębnione zostało skrzydło północne stanowiące
korpus pałacu: dwutraktowy (podczas gdy inne skrzydła są jednotraktowe) oraz wyższy od po-
zostałych skrzydeł o jedną kondygnację, zaś jego pawilony narożne i zryzalitowana część środkowa
o dwie. Ponadto do korpusu przylega para zewnętrznych schodów oraz loggie. Ścięty grzbiet jego
dachu stanowił belweder. Bryłę pałacu ożywiały: portale bram, zamieszczona na nich i na loggiach
dekoracja panopliowa, obramienia wejść, okien oraz artykulacja elewacji korpusu. Spośród wnętrz
korpusu wyróżniały się bogactwem wystroju kaplica i pomieszczenia traktu ogrodowego. Całości
siedziby podhoreckiej dopełniał ogród. Jego założenie tworzyły trzy tarasy, połączone rampami
schodów, a także obszerna grota pod tarasem najwyższym oraz altany na narożach tarasu środkowego.
Każda z wymienionych wyżej cech pałacu, rozpatrywana oddzielnie, nawiązuje do rozwiązań
znanych w nowożytnej architekturze europejskiej i polskiej.
1. Forteca
Budowla w Podhorcach, ze względu na zawarte w jej układzie elementy fortyfikacji bastionowej,
zaliczana jest do grupy powstałych w XVII w. na terenie Rzeczypospolitej obiektów określanych
mianem zamków bastionowych. Analizując je należy najpierw wyodrębnić z ich układu elementy
160 Żyznowski, op. cit.