Rocznik Historii Sztuki (13.1981)

152

ZBIGNIEW BANIA

Perreta czy w wymienionych zamkach
z 1 pol. XVII w., jak i pomieszczenia
środkowego od strony dziedzińca w Pa-
łacu Luksemburskim.

Rozwiązanie w Poborcach wynikało,
podobnie jak w zamkach i pałacach fran-
cuskich, z potrzeby powiększenia prze-
I strzeni wnętrza środkowego. Jednakże w
Podhorcach schody dzieliły przestrzeń sie-
ni środkowej na dwa mniejsze pomie-
szczenia, których powiększenia wymagał
I raczej ustalony program funkcjonalny niż
I funkcja w schemacie układu. Ryzalit pół-
nocny został wysunięty tylko o grubość
muru zewnętrznego poza lico ścian, wy-
sunięcie zaś południowego jest nieco więk-
k- • JL „.^Щ^4. j. >j^^PL_.: J^f^pi sze, spowodowane zapewne usytuowa-

~~X~ "% ЛИ ■JSt=_jJF^J' niem od tej strony na piętrze dwukon-

J_________Ы S? -..........- J dygnacyjnej kaplicy pałacowej. Funkcja

tego pomieszczenia zdecydowała zapewne
o nadaniu ryzalitom planu połowy sze-

52. Pawilon środkowy Pałacu Luksemburskiego w Paryżu, Ścioboku, przez CO apsyda kaplicy UZy-

pierwsze piętro skiwała tradycyjny narys. Został on syme-

trycznie powtórzony od strony północnej.

4) Kaplica obok izby stołowej należała do najważniejszych pomieszczeń układu wnętrz korpusu.

Usytuowanie kaplicy nad środkowym wejściem do pałacu w Podhorcach mogło być inspirowane
trwającą od średniowiecza tradycją sakralnej funkcji wnętrza znajdującego się ponad głównym
wejściem do budowli 224. Trudno natomiast określić jednoznacznie źródło inspiracji dla centralnego
usytuowania kaplicy w całości układu. Podobnie jak w Podhorcach znajdowała się ona pośrodku
skrzydła głównego Pałacu Luksemburskiego, gdzie pomieszczenie dla niej uzyskano jednak inaczej.
Zajmuje ona piętro ryzalitu elewacji ogrodowej, bardziej wysuniętego poza lico ścian niż od strony
dziedzińca, który powstał jakby przez dostawienie do części środkowej pałacu osobnej budowli.
Dostać się do kaplicy nie można było bezpośrednio z wnętrz pałacu, jak to jest w Podhorcach,
lecz z apartamentów dwóch pawilonów narożnych, które połączone były z nią tarasami 225.

c. Loggie. Elementami bryły podnoszącymi jej piękno w architekturze rezydencjonalnej były loggie.
Najczęściej realizowano je jako wgłębienia w części środkowej elewacji, otwierające się arkadami na
zewnątrz. Dla pałaców polskich XVI i XVII w. jednym z pierwowzorów takiego rozwiązania była
fasada willi Alfonsa I w Poggio Reale, publikowana w III księdze traktatu Serlia226, nawiązywano
również do koncepcji zawartych w traktacie Andréa Palladia27. Rzadziej stosowano tego typu loggie
na narożach fasad budowli, jak np. w Palazzo Chierichato w Vicenzy czy pałacach Genui.

Loggie pałacu podhoreckiego są wyodrębnionym z bryły budowli elementem. Podobnie zostały
zbudowane we Włoszech, m. in. na wzniesionej ok. 1520 r. nowej części willi Imperiale pod Pesaro22s.
Akcentują one naroża trójkondygnacyjnego, podłużnego pałacu, upodabniając go do budowli, której
korpus ujęty został wieżami. Taką samą rolę pełniły zapewne loggie usytuowane na narożach
czworobocznego „Palazzo in Luogo palustre", którego projekt zamieścił Filaretę w swym traktacie229.

Para trójarkadowych loggi jako samodzielny element kompozycji architektonicznej bryły budowli

224 Na ten problem zwróci! mi uwagę prof. dr A. Milobędzki.

225 Coope, op. cit., s. 112.

226 Kowalczyk, Sebastiano Serlio..., s. 203-204.

227 Miłobędzki, Zarys dziejów..., s. 163.

22s G. Masson, Italian Gardens. London 1966, il. 113.

224 С. Pedretti, Leonardo da Vinci. Tfie Royal Palace at Romorantin, London 1972, il. 65.