Rocznik Historii Sztuki (13.1981)

PAŁAC W PODHORCACH

167

constructor"-349. Gdyby chodziło tu o Ja-
na Baptystę Gisleniego, rzymianina, moż-
na by przypuścić, że jego dziełem jest nie
tylko część, ale może całość założenia
podhoreckiego.

Z listu, również rzymianina, Con-
stante Tencalli do hetmana, pisanego
w 1645 r.350, a dotyczącego budowy
rezydencji warszawskiej, trudno wywnio-
skować, czy on jest autorem jej projek-
tów. Elementy dekoracji sal pałacu w
Podhorcach, wykonane w marmurze,
swym charakterem stylowym są bardzo
zbliżone do wystroju kaplic: Zbaraskich
przy kościele Dominikanów w Krakowie
i Św. Kazimierza przy katedrze wileń-
skiej. Oba te obiekty wiąże się z nazwi-
skiem Tencalli351. Koncepcja programu
wystroju wnętrz pałacu podhoreckiego
nawiązuje do zasad stosowanych w wil-
lach we Frascati pod Rzymem. Być więc
może, że pod kierunkiem Tencalli ukształ-
towano wnętrza w Podhorcach.

Jednak najbardziej prawdopodobne
wydaje się, że autorem zasadniczego pro-
jektu budowli podhoreckiej był Andréa
delFAqua. Archiwalnie stwierdzona zo-
stała obecność jego W pracach prowadzo- 53. J. J. Perret, Les fortifications.... projekt D
nych przy realizacji założenia urbanistycz-
nego w Brodach352. Współpracował on

również z hetmanem Koniecpols-kim od 1631 r. przy organizowaniu mającej powstać w Barze, później
we Lwowie, szkoły rycerskiej i puszkarskiej 353. Traktat Perreta znany był również w kręgu uczniów
dell'Aquy. Józef Naronowicz-Naroński, wymieniając go jako jednego ze swych mistrzów 354, w dru-
giej księdze swojego dzieła Księgi nauk matematycznych zamieszcza szereg rysunków, będących ko-
piami projektów znajdujących się w traktacie Perreta 355.

Kończąc powyższe rozważania należy stwierdzić, że w dalszym ciągu pozostaje aktualna hipoteza
Aleksandra Czołowskiego, który uznał Andréa dell'Aquç projektantem pałacu podhoreckiego. Zapewne
ten architekt przejął ogólne zasady kompozycji planu i bryły budowli z traktatu Perreta 356, i również

349 Radziwiłł, op. cit., s. 25.

35» AGAD, Rkpsy Bibl. Przeździeckich. sygn. B-1405.

351 Łoziński, op. cit., s. 279.

352 Sosnowski, op. cit.. s. 253.

353 T. Nowak, Próba założenia wojskowej uczelni technicznej w Polsce w XVII w., [w:] Polska technika wojenna
XVI-XVII1 w., Warszawa 1970, s. 128-134.

354 Naronowicz-Naroński, op. cit.. s. XVII —XXI.

355 BUW, rkps nr 106: Optica lubo Perspectiva to iest opisanie nauk Widzenia albo Przezoru, w obaczeniu wszelkich
rzeczy wymalowania, y wlasney postaci wyrażenia, Jozeph Naronowicz Narońskiego, Anno Domini 1659 luni 3 zakończono,
Perspektywy część II, k. 38. 39 — plan rzut parteru i widok całości projektu „V" traktatu Perreta.

?56 Należy jednak wykluczyć współudział Wilhelma le Wasseur de Beauplana w projektowaniu pałacu podhoreckiego.
Przypuszczenie to, wyrażone przez A. Czołowskiego w 1892 г., Z. Hornung uzasadnił w 1959 r. obecnością francuskich
elementów w kompozycji bryły pałacu. Jak starałem się to wykazać, ich obecność wynika z nawiązania do wzoru zawartego
w trakcie Perreta. Beauplan przybył do Polski pod koniec 1630 r. i działał przede wszystkim na terenach wysuniętych
bardziej na wschód, wykorzystując przy budowie umocnień najnowsze rozwiązania systemu fortyfikacji staroholenderskiej
(plan Kudaku — por. A. Czołowski, Kudak. Przyczynki do założenia i upadku twierdzy, Lwów 1926; „królewską twierdzę-