DOI Artikel:
Skierkowska, Elzbieta: Księgozbiór z dziedziny sztuki Stanisława Kostki Potockiego na tle polskirch bibliotek XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14266#0203
KSIĘGOZBIÓR STANISŁAWA KOSTKI POTOCKIEGO
199
9. Oprawa z herbowym superekslibrisem (herb
Pilawa), wykonana dla St. K. Potockiego, albumu
S. Rosa, Serie di LXXXV disegni [...] Publicati
et incisi da Car/o Antonim e dedicati a conte
Stanislao Potocki [!], Roma 1780
Stanisława Leszczyńskiego, o czym świad-
czą: herb Leszczyńskich — Wieniawa, oraz
godła Rzeczypospolitej — Orzeł i Pogoń,
umieszczone w dwóch naprzeciwległych
bocznych kwiatonach zdobiących wspaniałą
oprawę, przypuszczalnie wykonaną we fran-
cuskich warsztatach introligatorskich w cza-
sach Ludwika XV288, egzemplarz ten to
cenny polonik w księgozbiorze z dziedziny
sztuki St. K. Potockiego. Z francuskich zbio-
rów królewskich pochodzą egzemplarze
dwóch albumów, należących do serii „Ca-
binet du Roy", są to : Tableaux du Cabinet
du Roy. Statues et bustes antiques des mai-
sons royales, Paris 1677289, oraz Les Plaisirs
de l'Isle enchantée [... gravés d'Israël Sil-
vestre, Paris 1674290. Oprawy wymienionych
albumów — z ciemnoczerwonego safianu z
misternie tłoczonymi złotem herbowymi
liliami Burbonów w superekslibrisie oraz
z rytmicznie powtarzającym się na grzbiecie
ornamentem o motywie lilii i korony — pochodzą najpewniej ze słynnych swym kunsztem pracowni
introligatorskich z okresu panowania Ludwika XV. Przypuszczalnie są to nabytki z aukcji pary-
skich 1808 r.
Więcej egzemplarzy o wartości historycznej oraz wspaniałych opraw było w bibliotece Stanisława
Augusta oraz w księgozbiorze Radziwiłłów z Nieborowa291.
Program zbieractwa St. K. Potockiego w zakresie księgozbioru z dziedziny sztuki był zakrojony
na dużą skalę, jednak niektóre działy uzupełniał on nierównomiernie, jak np. dział „Architecture",
gdzie zgromadził pokaźną liczbę traktatów włoskich, natomiast nie posiadał — jak już wspomniano
traktatów francuskich, przedstawiających teorie architektury XVIII wieku. Wyjątek w tym zakresie
stanowi J. N. L. Duranda Précis des leçons d'architecture données à l'école politechniqué, wydane
w latach 1802— 1805. Natomiast żadna z bibliotek, nawet księgozbiór Stanisława Augusta, nie
zawierała tak pokaźnej liczby traktatów włoskich z różnych okresów. Przegląd księgozbioru St. K. Po-
tockiego nie wykazuje posiadania niektórych podstawowych publikacji z dziedziny malarstwa, jak
np. biograficznego dzieła André Félibiena Des Avaux, Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des
plus excellents peintres, Paris 1666 — 1685. Przypuszczalnie niekompletność księgozbioru tłumaczy się
nie tylko trudnością zdobywania niektórych wydawnictw na rynkach księgarskich i antykwarskich,
lecz także różnorodnością zainteresowań St. K. Potockiego: jego zbieractwo obejmowało zarówno
bibliotekę, jak galerię obrazów, zbiór rysunków i rycin, kolekcję antycznych waz oraz zbiory
numizmatyczne. Jednak oprócz wymienionych powodów istniała inna jeszcze, bardziej istotna przyczyna
niedostatecznej rozbudowy księgozbioru z dziedziny sztuki. Potocki był wszak nie tylko uczonym,
pisarzem i kolekcjonerem, lecz również wybitnym działaczem politycznym i społecznym. W czasach
288 Rudnicka, op. cit., s. 100.
2W Kat. ksiegozb. St. K. Potockiego, s. 181, dział „Antiquités" - Zakł. St. Druków, W.Alb.l.
290 /w., s. 197. dział „Vues des pays [...]" - Zakl. St. Druków, W.41939.
291 Wegner, op. cit.. s. 223.
199
9. Oprawa z herbowym superekslibrisem (herb
Pilawa), wykonana dla St. K. Potockiego, albumu
S. Rosa, Serie di LXXXV disegni [...] Publicati
et incisi da Car/o Antonim e dedicati a conte
Stanislao Potocki [!], Roma 1780
Stanisława Leszczyńskiego, o czym świad-
czą: herb Leszczyńskich — Wieniawa, oraz
godła Rzeczypospolitej — Orzeł i Pogoń,
umieszczone w dwóch naprzeciwległych
bocznych kwiatonach zdobiących wspaniałą
oprawę, przypuszczalnie wykonaną we fran-
cuskich warsztatach introligatorskich w cza-
sach Ludwika XV288, egzemplarz ten to
cenny polonik w księgozbiorze z dziedziny
sztuki St. K. Potockiego. Z francuskich zbio-
rów królewskich pochodzą egzemplarze
dwóch albumów, należących do serii „Ca-
binet du Roy", są to : Tableaux du Cabinet
du Roy. Statues et bustes antiques des mai-
sons royales, Paris 1677289, oraz Les Plaisirs
de l'Isle enchantée [... gravés d'Israël Sil-
vestre, Paris 1674290. Oprawy wymienionych
albumów — z ciemnoczerwonego safianu z
misternie tłoczonymi złotem herbowymi
liliami Burbonów w superekslibrisie oraz
z rytmicznie powtarzającym się na grzbiecie
ornamentem o motywie lilii i korony — pochodzą najpewniej ze słynnych swym kunsztem pracowni
introligatorskich z okresu panowania Ludwika XV. Przypuszczalnie są to nabytki z aukcji pary-
skich 1808 r.
Więcej egzemplarzy o wartości historycznej oraz wspaniałych opraw było w bibliotece Stanisława
Augusta oraz w księgozbiorze Radziwiłłów z Nieborowa291.
Program zbieractwa St. K. Potockiego w zakresie księgozbioru z dziedziny sztuki był zakrojony
na dużą skalę, jednak niektóre działy uzupełniał on nierównomiernie, jak np. dział „Architecture",
gdzie zgromadził pokaźną liczbę traktatów włoskich, natomiast nie posiadał — jak już wspomniano
traktatów francuskich, przedstawiających teorie architektury XVIII wieku. Wyjątek w tym zakresie
stanowi J. N. L. Duranda Précis des leçons d'architecture données à l'école politechniqué, wydane
w latach 1802— 1805. Natomiast żadna z bibliotek, nawet księgozbiór Stanisława Augusta, nie
zawierała tak pokaźnej liczby traktatów włoskich z różnych okresów. Przegląd księgozbioru St. K. Po-
tockiego nie wykazuje posiadania niektórych podstawowych publikacji z dziedziny malarstwa, jak
np. biograficznego dzieła André Félibiena Des Avaux, Entretiens sur les vies et sur les ouvrages des
plus excellents peintres, Paris 1666 — 1685. Przypuszczalnie niekompletność księgozbioru tłumaczy się
nie tylko trudnością zdobywania niektórych wydawnictw na rynkach księgarskich i antykwarskich,
lecz także różnorodnością zainteresowań St. K. Potockiego: jego zbieractwo obejmowało zarówno
bibliotekę, jak galerię obrazów, zbiór rysunków i rycin, kolekcję antycznych waz oraz zbiory
numizmatyczne. Jednak oprócz wymienionych powodów istniała inna jeszcze, bardziej istotna przyczyna
niedostatecznej rozbudowy księgozbioru z dziedziny sztuki. Potocki był wszak nie tylko uczonym,
pisarzem i kolekcjonerem, lecz również wybitnym działaczem politycznym i społecznym. W czasach
288 Rudnicka, op. cit., s. 100.
2W Kat. ksiegozb. St. K. Potockiego, s. 181, dział „Antiquités" - Zakł. St. Druków, W.Alb.l.
290 /w., s. 197. dział „Vues des pays [...]" - Zakl. St. Druków, W.41939.
291 Wegner, op. cit.. s. 223.