Rocznik Historii Sztuki (17.1988)

324

IZABELLA REJDUCH-SAMKOWA

1. Ozdoby Tory (Klej kodesz) i oprawy na Megilla Ester z XIX w.,
ze zbiorów Muzeum Historycznego m. Krakowa

dopiero z XVII w. Kształty tych opraw i w następnych stuleciach nie uległy zasadniczym
zmianom, zmieniły się jedynie motywy dekoracji czy technika ich wykonania. Jako najwcześniejsze
przykłady posłużyć mogą futerały: włoskiej roboty z około 1600 г., w zbiorach M. Zagayskiego
w Nowym Jorku4, oraz, zapewne powstały na Węgrzech w XVII w., dekorowany emalią i kamieniami
szlachetnymi, przechowywany w Musée Cluny w Paryżu (zbiory Straussa- Rothschilda)5.

MATERIAŁ ZABYTKOWY

Polskich opraw na Megilla Ester dotrwało — w porównaniu do innych sreber żydowskich,
np. balsaminek czy tasów — niewiele i większość z nich znajduje się w złym stanie. Powo-
dem jest tu nie tylko fakt ukrywania ich w czasie ostatniej wojny, ale również delikatność
techniki filigranu, w jakiej je najczęściej wykonywano. Wśród zachowanych obiektów wyróżnić
można zasadniczo dwa rodzaje opraw. Jeden z nich to futerały zdobione trybowaną lub laną
dekoracją; drugi zaś, bardziej rozpowszechniony, stanowią oprawy wykonane przy użyciu filigranu.
Oba typy występują już zasadniczo w XVIII w.

W 2. połowie XVIII lub na początku XIX stulecia prawdopodobnie powstała srebrna oprawa
Megilla Ester, przechowywana w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie (il. 2)6. Posiada

4 The Silver and Judaica Collection of Mr. and Mrs. Michael Zagayski, New York 1963, nr 145.

5 Synagoga. Kultgerate und Kunstwerke von der Zeit der Patriarchen bis zur Gegenwart. Austellungskatalog, B. 70.
Recklinghausen 1960.

6 Nr inw. IV-Z-1317, wym. dł. 18 cm, o 4,4 cm.