DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Tadeusz: Wystrój rzeźbiarski pretorium we Wrocławiu: ze studiów nad rzeźbą architektoniczną 2 tercji XIV wieku na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0184
182
TADEUSZ JURKOWLANIEC
1. Wrocław, ratusz, widok od południowego wschodu, ok. 1930 r.
Obecny wygląd ratusza, jego architektura i dekoracja rzeźbiarska to efekt kilkakrotnie przeprowadzonej
rozbudowy w okresie od XIII do XVI w., późniejszych przekształceń oraz restauracji dokonanych w XIX i w
XX stuleciu. W tej sytuacji badania wystroju budowli należałoby poprzedzić ustaleniem korpusu ratuszowych
zabytków gotyckich oraz określeniem stopnia ich autentyczności. Tymczasem zasoby rzeźb topnieją. Listy
tych, które mogły przepaść już w Średniowieczu lub ulec zniszczeniu w czasach nowszych, zestawić chyba nie
sposób. Dopiero od lat dwudziestych XIX w. uchwytne są zmiany jakim uległy elementy dekoracji ratusza.
Zapewne jeszcze w XVIII w. (a w każdym razie przed 1823 r.) przekuto częściowo tympanon w portalu
pretorium4. W latach 1856-1860 gruntownie odnowiono Salę Książęcą, a w tzw. refektarzu wymieniono
i przemieszczono część wsporników oraz zrekonstruowano ich brakujące fragmenty5. Nieźle udokumentowane
sąprace wykonane podczas restauracji ratusza w latach 1884-1891, 1910, 1924-1928 i 1934-19396. Okonser-
Dokumentation, Kommentare, Kurzbiographien, Bilderlàuterungen, Berlin 1972, s. 379; ok. 1430 - O. S ti ehL Das deutsche
Rathaus im Mittelalter in seiner Entwicklung geschildert, Leipzig 1905, s. 156; 1 poł. XV w. - Schultz 1869, szp. 237; Stein
1935, s. 128; Tintelnot, Die mittelalterliche Baukunst..., s. 152; poł. XV w., przed 1452, ok. 1456 - Bimler 1941, s. 65,
tenże, Quellen..., s. 96; Zlat 1976, s. 22 i przyp. 24, s. 69, 77, 78; 3 ćw. XV w. - Zlat 1958, s. 201, 202. Por. rozbieżności
poglądów na temat czasu powstania wystroju Sali Książęcej i wsporników w Wielkiej Sali. Dzieła te np. Stein, Das Rathaus...,
s. 26, 27, 85-88, 120 datował na ok. 1350-1357. Wystrój wnętrza tzw. kaplicy pochodzi wg Bimlera 1941, s. 61, 65; tenże,
Quellen..., s. 96 z poł. XV w. lub z lat 1360-1370; wg Kutznera, op.cit.; tenże, Architektura, [w:] Sztuka Wrocławia, pod. red.
T. Broniewskiego i M. Zlata, Wrocław 1967 - z ok. 1420-1430, a zdaniem Zlata 1958, s. 198-201, 204-206 i Zlata 1976, s. 20,
22, 26, 62, 69, 71, 72 - z poł. lub z 2 poł. XV w. (przed 1484).
4 Można to stwierdzić na podstawie rysunku Heinricha Miitzla, Haupt Eingang in das Rathaus (zob. niżej s. 186 i il. 4);
o rysunkach Miitzla - B. Steinborn, Rysunki Henryka Mutzela, „Roczniki Sztuki Śląskiej" I: 1959, s. 105-120; nr 102, s. 114.
5 Przy restauracji kierowanej przez Carla Ludecke byli zatrudnieni rzeźbiarz Hermann Michaelis i malarz Marschall. -
H. Luchs, Fiirstensaal zu Breslau und die Polichromie des Mittelalters, „Schlesische Zeitung" Nr. 263, 10. Juni 1858, s. 1434-
1435; Luchs, Das Rathaus..., s. 773, 774; Schultz 1869, szp. 229, 243.
6C. Ludecke, Wiederherstellung der Ostseite des Rathauses in Breslau, „Zeitschrift fur Bauwesen" XXXVII: 1877, szp.
217-224; H. Lutsch, Wiederherstellung des Rathauses in Breslau, „Centralblatt der Bauverwaltung" VII: 1887, s. 328-330;
/
TADEUSZ JURKOWLANIEC
1. Wrocław, ratusz, widok od południowego wschodu, ok. 1930 r.
Obecny wygląd ratusza, jego architektura i dekoracja rzeźbiarska to efekt kilkakrotnie przeprowadzonej
rozbudowy w okresie od XIII do XVI w., późniejszych przekształceń oraz restauracji dokonanych w XIX i w
XX stuleciu. W tej sytuacji badania wystroju budowli należałoby poprzedzić ustaleniem korpusu ratuszowych
zabytków gotyckich oraz określeniem stopnia ich autentyczności. Tymczasem zasoby rzeźb topnieją. Listy
tych, które mogły przepaść już w Średniowieczu lub ulec zniszczeniu w czasach nowszych, zestawić chyba nie
sposób. Dopiero od lat dwudziestych XIX w. uchwytne są zmiany jakim uległy elementy dekoracji ratusza.
Zapewne jeszcze w XVIII w. (a w każdym razie przed 1823 r.) przekuto częściowo tympanon w portalu
pretorium4. W latach 1856-1860 gruntownie odnowiono Salę Książęcą, a w tzw. refektarzu wymieniono
i przemieszczono część wsporników oraz zrekonstruowano ich brakujące fragmenty5. Nieźle udokumentowane
sąprace wykonane podczas restauracji ratusza w latach 1884-1891, 1910, 1924-1928 i 1934-19396. Okonser-
Dokumentation, Kommentare, Kurzbiographien, Bilderlàuterungen, Berlin 1972, s. 379; ok. 1430 - O. S ti ehL Das deutsche
Rathaus im Mittelalter in seiner Entwicklung geschildert, Leipzig 1905, s. 156; 1 poł. XV w. - Schultz 1869, szp. 237; Stein
1935, s. 128; Tintelnot, Die mittelalterliche Baukunst..., s. 152; poł. XV w., przed 1452, ok. 1456 - Bimler 1941, s. 65,
tenże, Quellen..., s. 96; Zlat 1976, s. 22 i przyp. 24, s. 69, 77, 78; 3 ćw. XV w. - Zlat 1958, s. 201, 202. Por. rozbieżności
poglądów na temat czasu powstania wystroju Sali Książęcej i wsporników w Wielkiej Sali. Dzieła te np. Stein, Das Rathaus...,
s. 26, 27, 85-88, 120 datował na ok. 1350-1357. Wystrój wnętrza tzw. kaplicy pochodzi wg Bimlera 1941, s. 61, 65; tenże,
Quellen..., s. 96 z poł. XV w. lub z lat 1360-1370; wg Kutznera, op.cit.; tenże, Architektura, [w:] Sztuka Wrocławia, pod. red.
T. Broniewskiego i M. Zlata, Wrocław 1967 - z ok. 1420-1430, a zdaniem Zlata 1958, s. 198-201, 204-206 i Zlata 1976, s. 20,
22, 26, 62, 69, 71, 72 - z poł. lub z 2 poł. XV w. (przed 1484).
4 Można to stwierdzić na podstawie rysunku Heinricha Miitzla, Haupt Eingang in das Rathaus (zob. niżej s. 186 i il. 4);
o rysunkach Miitzla - B. Steinborn, Rysunki Henryka Mutzela, „Roczniki Sztuki Śląskiej" I: 1959, s. 105-120; nr 102, s. 114.
5 Przy restauracji kierowanej przez Carla Ludecke byli zatrudnieni rzeźbiarz Hermann Michaelis i malarz Marschall. -
H. Luchs, Fiirstensaal zu Breslau und die Polichromie des Mittelalters, „Schlesische Zeitung" Nr. 263, 10. Juni 1858, s. 1434-
1435; Luchs, Das Rathaus..., s. 773, 774; Schultz 1869, szp. 229, 243.
6C. Ludecke, Wiederherstellung der Ostseite des Rathauses in Breslau, „Zeitschrift fur Bauwesen" XXXVII: 1877, szp.
217-224; H. Lutsch, Wiederherstellung des Rathauses in Breslau, „Centralblatt der Bauverwaltung" VII: 1887, s. 328-330;
/