DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Tadeusz: Wystrój rzeźbiarski pretorium we Wrocławiu: ze studiów nad rzeźbą architektoniczną 2 tercji XIV wieku na Śląsku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.16407#0186
184
TADEUSZ JURKOWLANIEC
3. Wrocław, ratusz, elewacja wschodnia. Wg M. Bukowskiego
ale rzeźby na jego elewacji wschodniej sązagrożone w stopniu najwyższym10. Im więc trzeba poświęcić uwagę
w pierwszym rzędzie. Tym bardziej, że dzieła te - prawie wszystkie lekceważone w dotychczasowych bada-
niach - stanowią grupę znaczącą w obrazie gotyckiej rzeźby architektonicznej na Śląsku. Ponadto odczytanie
ich treści może wzbogacić interpretację symboliki dawnej siedziby władz miejskich Wrocławia.
Środkowa część wschodniej partii obecnego gmachu, określana w źródłach pisanych z XIV w. jako nova
domus lub praetoriumu, jest podpiwniczoną budowlą piętrową na planie prostokąta (il. 1-3). Pretorium
murowane z cegły, wznoszone od 1328 г., zostało rozbudowane w latach 1343-135712, a w końcu XV stulecia
otrzymało nowy szczyt z dekoracją tak charakterystyczną dla rynku wrocławskiego. Północna i zachodnia
ściana nowego domu przylega do istniejących już wcześniej części architektonicznego kompleksu ratusza13.
W elewacji południowej, zasłoniętej budynkami mieszczącymi na piętrze skarbczyk (ukończony w 1471 r.)
oraz Izbę Seniora Rady (przed 1485 r.)14, znajdowały się okna i portal15. Czteroosiowa elewacja wschodnia
10 Zob. niżej s. 188. Elewacja pd. została oczyszczona w III kwartale 1988 r. Prace przy wykuszu wsch. ukończono w 1990 r.
(Pracownia Kamieniarska PKZ-Wrocław). Nie sporządzono dokumenacji konserwatorskiej restauracji wykusza.
11 Wypisy i wzmianki zestawiali m.in.: Schultz 1869, szp. 245, 246; Stein 1935, s. 121 i przyp. 1-3, s. 125 i przyp. 1
i 2, s. 129 i przyp. 3, s. 130 i przyp. 6, s. 106 i przyp. 6. Zob. też: Henricus Pauper. Rechnungen der Stadt Breslau von 1299-
1358..., Hrsg. von C. Griinhagen, [w:] Codex Diplomaticus Silesiae, hrsg. von Vereine fur Geschichte und Alterthum Schlesiens,
Bd. III, Breslau 1860, s. 53-88. Por. Bukowski 1958, s. 36-45; Zlat 1976, s. 16-20. Zob. też uwagi na temat określenia „nowy"
występujące w źródłach pisanych do dziejów katedry wrocławskiej - E. Walter, Zur Baugeschichte des Langhauses und des
Kleinchores sowie zum fons sacer des Breslauer Domes, „Archiv fur schlesische Kirchengeschichte" XXX: 1972, s. 15-11.
12 Por.: Stein 1935, s. 121-132; Bukowski 1958, s. 41-45; Zlat 1976, s. 16-20 i niżej s. 216, 217.
13 Por. Stein 1935, s. 121-132; Bukowski 1958, s. 41-45; Zlat 1976, s. 16-20.
14 P. E s с h e n 1 o e r, Geschichten der Stadt Breslau oder Denkwuerdigkeiten seiner Zeit von Jahr 1440 bis 1479 zum erstmal
aus der Handschrift, hrsg. vom J.G. Kunisch, Bd. II, Breslau 1828, s. 239; Zlat 1976, s. 74, 75.
15 Najprawdopodobniej na parterze znajdował się portal (dziś w Izbie Zielonej - zob. O. Czerner, Rynek Wrocławski,
„Teka Konserwatorska", Zeszyt 8, Wrocław 1978, s. 44) i jedno okno, a na piętrze dwa okna. Liczba okien wynika z rozliczenia
TADEUSZ JURKOWLANIEC
3. Wrocław, ratusz, elewacja wschodnia. Wg M. Bukowskiego
ale rzeźby na jego elewacji wschodniej sązagrożone w stopniu najwyższym10. Im więc trzeba poświęcić uwagę
w pierwszym rzędzie. Tym bardziej, że dzieła te - prawie wszystkie lekceważone w dotychczasowych bada-
niach - stanowią grupę znaczącą w obrazie gotyckiej rzeźby architektonicznej na Śląsku. Ponadto odczytanie
ich treści może wzbogacić interpretację symboliki dawnej siedziby władz miejskich Wrocławia.
Środkowa część wschodniej partii obecnego gmachu, określana w źródłach pisanych z XIV w. jako nova
domus lub praetoriumu, jest podpiwniczoną budowlą piętrową na planie prostokąta (il. 1-3). Pretorium
murowane z cegły, wznoszone od 1328 г., zostało rozbudowane w latach 1343-135712, a w końcu XV stulecia
otrzymało nowy szczyt z dekoracją tak charakterystyczną dla rynku wrocławskiego. Północna i zachodnia
ściana nowego domu przylega do istniejących już wcześniej części architektonicznego kompleksu ratusza13.
W elewacji południowej, zasłoniętej budynkami mieszczącymi na piętrze skarbczyk (ukończony w 1471 r.)
oraz Izbę Seniora Rady (przed 1485 r.)14, znajdowały się okna i portal15. Czteroosiowa elewacja wschodnia
10 Zob. niżej s. 188. Elewacja pd. została oczyszczona w III kwartale 1988 r. Prace przy wykuszu wsch. ukończono w 1990 r.
(Pracownia Kamieniarska PKZ-Wrocław). Nie sporządzono dokumenacji konserwatorskiej restauracji wykusza.
11 Wypisy i wzmianki zestawiali m.in.: Schultz 1869, szp. 245, 246; Stein 1935, s. 121 i przyp. 1-3, s. 125 i przyp. 1
i 2, s. 129 i przyp. 3, s. 130 i przyp. 6, s. 106 i przyp. 6. Zob. też: Henricus Pauper. Rechnungen der Stadt Breslau von 1299-
1358..., Hrsg. von C. Griinhagen, [w:] Codex Diplomaticus Silesiae, hrsg. von Vereine fur Geschichte und Alterthum Schlesiens,
Bd. III, Breslau 1860, s. 53-88. Por. Bukowski 1958, s. 36-45; Zlat 1976, s. 16-20. Zob. też uwagi na temat określenia „nowy"
występujące w źródłach pisanych do dziejów katedry wrocławskiej - E. Walter, Zur Baugeschichte des Langhauses und des
Kleinchores sowie zum fons sacer des Breslauer Domes, „Archiv fur schlesische Kirchengeschichte" XXX: 1972, s. 15-11.
12 Por.: Stein 1935, s. 121-132; Bukowski 1958, s. 41-45; Zlat 1976, s. 16-20 i niżej s. 216, 217.
13 Por. Stein 1935, s. 121-132; Bukowski 1958, s. 41-45; Zlat 1976, s. 16-20.
14 P. E s с h e n 1 o e r, Geschichten der Stadt Breslau oder Denkwuerdigkeiten seiner Zeit von Jahr 1440 bis 1479 zum erstmal
aus der Handschrift, hrsg. vom J.G. Kunisch, Bd. II, Breslau 1828, s. 239; Zlat 1976, s. 74, 75.
15 Najprawdopodobniej na parterze znajdował się portal (dziś w Izbie Zielonej - zob. O. Czerner, Rynek Wrocławski,
„Teka Konserwatorska", Zeszyt 8, Wrocław 1978, s. 44) i jedno okno, a na piętrze dwa okna. Liczba okien wynika z rozliczenia