DOI article:
Kowalski, Jacek: Architektoniczne fantazje Krystiana z Troyes: trzy zamki "Powieści o Graalu"
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14246#0042
ARCHITEKTONICZNE FANTAZJE KRYSTIANA Z TROYES: TRZY ZAMKI „POWIEŚCI O GRAALU"
37
Mmmmmmm
_ffijns m во E
19. Hall w Westminster z pocz. XII w. Rzut z rekonstrukcjką rozmieszczenia podpór i widok na ścianę z gankiem w grubości muru.
Wg G. Webb, Architecture in Britain. The Middle Ages, Harmondsworth 1956
bois (il. 18) wokół sali znajdowało się szereg pomieszczeń w grubości muru62. Natomiast w Provins po raz
pierwszy chyba zastosowano ganek straży, tworzący ciąg pomieszczeń ściśle oddzielających od zewnętrza
główną salę, która została w ten sposób pozbawiona oświetlenia. Tylko z ganku, umieszczonego w połowie
jej wysokości, można było zajrzeć do wnętrza przez cztery niewielkie okienka umieszcone z czterech stron sali
(il. 17).
Nie powinniśmy jednak oczekiwać żadnego prostego rozwiązania; przecież Krystian pragnął zaskoczyć
słuchaczy jakąś nowością. Brak orientacji wykazany przez Gowena, ostatecznie jednego z inteligentniejszych
rycerzy okrągłego stołu, wyraźnie sugeruje, że układ komnat wokół sali nie był zwyczajny. Tym bardziej, że
w żadnym zamku nie znajdziemy witraży w licznych, otwierających się do komnat, wysoko umieszczonych
oknach. Szukając przykładu dobrze oświetlonych, piętrowych pomieszczeń z oknami otwierającymi się jed-
nocześnie na zewnątrz i do wewnątrz otaczanego przez nie wnętrza, musimy mimo woli zwrócić się ku
architekturze sakralnej63, do czego zresztą skłania wspomniany przed chwilą przykład galeryjki hallu w West-
minster, identycznej, jak w transepcie katedry w Winchester. Podobne struktury powstawały przede wszyst-
kim w późnoromańskich i wczesnogotyckich świątyniach północnej Francji. W Normandii architekci ekspe-
rymentowali, tworząc wielopiętrowe systemy arkad lub też ganki, drążone w diafanicznych ścianach kościo-
łów. Te ostatnie są jednak wąskie - trudno nazwać je „pomieszczeniami" - zaś występujące obok nich empory
są mroczne. Empory świątyń wczesnogotyckich, to także pomieszczenia raczej ciemne; ich cieniste wnętrza
wyraźnie kontrastują z wielkimi taflami witraży górnych okien. Saint-Quiriace w Provins, kolegiata hrabiów
Szampani wybudowana przez Henryka Szczodrego64, nie prezentuje się pod tym względem inaczej (il. 20).
Również paryska Notre-Dame jest przez swój ogrom trudna do doświetlenia; zarówno jej nawa jak empory
62 Zob. Viollet-le-Duc, op.cit, t. V, s. 49-50, 64-69, Albrecht, Der Adelssitz..., s. 45-47.
63 Co prawda można również przywołać bizantyjskie sale audiencyjne Wielkiego Pałacu, których naśladownictwo znalazło
się w Rzymie, w postaci tzw. Małego Triclinium pałacu papieskiego na Lateranie, wybudowanego w VIII wieku za pontyfikatu
Leona III. W dłuższych bokach tych pomieszczeń znajdowały się rzędy wyjątkowo wysokich apsyd, które mogły mieścić również
piętrowe empory. O istnieniu takowych w bizantyńskiej architekturze sakralnej nie trzeba przypominać, jak również o licznych
odwołaniach do Bizancjum w innych powieściach Krystiana z Troyes.
64 Zob. D. Kimpel, R. Suckale, L'Architecture gothique en France 1130-1270, Paris 1990 (wyd. niem.: Die gotische
Architektur in Frankreich 1130-1270, Munchen 1985) s. 109-115.
37
Mmmmmmm
_ffijns m во E
19. Hall w Westminster z pocz. XII w. Rzut z rekonstrukcjką rozmieszczenia podpór i widok na ścianę z gankiem w grubości muru.
Wg G. Webb, Architecture in Britain. The Middle Ages, Harmondsworth 1956
bois (il. 18) wokół sali znajdowało się szereg pomieszczeń w grubości muru62. Natomiast w Provins po raz
pierwszy chyba zastosowano ganek straży, tworzący ciąg pomieszczeń ściśle oddzielających od zewnętrza
główną salę, która została w ten sposób pozbawiona oświetlenia. Tylko z ganku, umieszczonego w połowie
jej wysokości, można było zajrzeć do wnętrza przez cztery niewielkie okienka umieszcone z czterech stron sali
(il. 17).
Nie powinniśmy jednak oczekiwać żadnego prostego rozwiązania; przecież Krystian pragnął zaskoczyć
słuchaczy jakąś nowością. Brak orientacji wykazany przez Gowena, ostatecznie jednego z inteligentniejszych
rycerzy okrągłego stołu, wyraźnie sugeruje, że układ komnat wokół sali nie był zwyczajny. Tym bardziej, że
w żadnym zamku nie znajdziemy witraży w licznych, otwierających się do komnat, wysoko umieszczonych
oknach. Szukając przykładu dobrze oświetlonych, piętrowych pomieszczeń z oknami otwierającymi się jed-
nocześnie na zewnątrz i do wewnątrz otaczanego przez nie wnętrza, musimy mimo woli zwrócić się ku
architekturze sakralnej63, do czego zresztą skłania wspomniany przed chwilą przykład galeryjki hallu w West-
minster, identycznej, jak w transepcie katedry w Winchester. Podobne struktury powstawały przede wszyst-
kim w późnoromańskich i wczesnogotyckich świątyniach północnej Francji. W Normandii architekci ekspe-
rymentowali, tworząc wielopiętrowe systemy arkad lub też ganki, drążone w diafanicznych ścianach kościo-
łów. Te ostatnie są jednak wąskie - trudno nazwać je „pomieszczeniami" - zaś występujące obok nich empory
są mroczne. Empory świątyń wczesnogotyckich, to także pomieszczenia raczej ciemne; ich cieniste wnętrza
wyraźnie kontrastują z wielkimi taflami witraży górnych okien. Saint-Quiriace w Provins, kolegiata hrabiów
Szampani wybudowana przez Henryka Szczodrego64, nie prezentuje się pod tym względem inaczej (il. 20).
Również paryska Notre-Dame jest przez swój ogrom trudna do doświetlenia; zarówno jej nawa jak empory
62 Zob. Viollet-le-Duc, op.cit, t. V, s. 49-50, 64-69, Albrecht, Der Adelssitz..., s. 45-47.
63 Co prawda można również przywołać bizantyjskie sale audiencyjne Wielkiego Pałacu, których naśladownictwo znalazło
się w Rzymie, w postaci tzw. Małego Triclinium pałacu papieskiego na Lateranie, wybudowanego w VIII wieku za pontyfikatu
Leona III. W dłuższych bokach tych pomieszczeń znajdowały się rzędy wyjątkowo wysokich apsyd, które mogły mieścić również
piętrowe empory. O istnieniu takowych w bizantyńskiej architekturze sakralnej nie trzeba przypominać, jak również o licznych
odwołaniach do Bizancjum w innych powieściach Krystiana z Troyes.
64 Zob. D. Kimpel, R. Suckale, L'Architecture gothique en France 1130-1270, Paris 1990 (wyd. niem.: Die gotische
Architektur in Frankreich 1130-1270, Munchen 1985) s. 109-115.