Rocznik Historii Sztuki (26.2001)

TRAKTAT O RZEŹBIE MICHAŁA ANIOŁA PIETA RONDA M M

81

9. Michał Anioł Buonarroti, Pietà Rondanini. Widok górnej partii rzeźby ze śladami obróbki
szpicakiem i gradziną głowy Chrystusa i głowy Marii, marmur kararyjski, dawniej w Palazzo
Rondanini w Rzymie, obecnie Castello Sforzesco w Mediolanie, repr. Ryszard Rau

ły się w niematerialną, artystyczną i symboliczną zarazem strukturę, wzmagało efekt przechodzenia rzeźby
w stan litycznej materialności.

Wielokrotnie podkreślana przez badaczy tendencja do dematerializacji, postępująca wraz z przesuwa-
niem się ku górze, jest połączona z innym dążeniem, wydawałoby się nie do pogodzenia z poprzednim:
stopniowym przechodzeniem od ażurowości do blokowości. W partii dolnej wnętrze kamienia zostało wy-
brane, w górnej to właśnie pełny rdzeń pozwala zachować rzeźbę. W partii dolnej głębokie cięcia w kamie-
niu wydobywają, dające się rozróżnić kształty, anatomiczne fragmenty, w górnej partii żelazo, kalecząc
kamień, sprawdza namacalnie granice jego materialności. Jest to widoczne zwłaszcza we wgłębieniu po-
wstałym między głową Chrystusa a szyją Marii (il. 9, 10).

Ostatnia faza, a właściwie korekta, która w rzeźbie jest zaledwie zaznaczona, polegała na mocniejszym
podkreśleniu więzi Chrystusa z Marią59. Twarz Marii została zwrócona w stronę głowy Chrystusa (il. 9,

5y Wskazał na nią Frey, s. 209, który przekonywająco, zdaniem piszącego, związał przekucie twarzy Marii ze zmianą
ułożenia twarzy Chrystusa. Do argumentów Freya przychylili się Perrig, Michelangelo Buonarrotis..., s. 81; Poeschken,
op. cit., s. 121; natomiast nie podziela ich de Tolnay, Michelangelo, vol. 5, s. 156, który pozostawia sprawę otwartą.